Morgunblaðið - 11.04.1963, Qupperneq 6

6
MORCVNBLAÐ1Ð
Fimmtudagur 11. apríl 1963
Einn starfsbræðra minna sagði
mér eitt sinn, að einhverju sinni
er hann kom heim frá útlönd-
um, hefði hann orðið að bíða
tímakorn á flugvellinum í Lon-
don eftir vélinni heim. Það er
að vísu ekki í frásögur færandi,
því hve oft bíða menn ekki yfir
bjórglasi eftir vélinni heim? — í
umrætt sinn var þessi starfs-
bróðir minn einn á ferð, hafði
farið á eigin spýtur út á flugvöll
— og beið nú eftir vagninum, sem
flutti aðra íslandsfarþega frá af-
greiðslumiðstöðinni í borginni —
út á flugvöll.
Þarna var látlaus straumur
fólks, eins og alltaf. Farþegar á
leið til allra heimsálfa, fólk af
öllu þjóðerni og litarhætti, mis-
lit hjörð. Blaðamaðurinn fylgd-
ist vel með fólksstraumnum þar
sem hann sat í biðsalnum, bjóst
við að sjá landa sína birtast á
hverri stundu. En það gat svo
sem verið, að þeir væru búnir að
ganga fram og aftur beint fyrir
framan nefið á honum, því ætla.
mátti, að ekki væri hlaupið að
því að greina hverjir væru ís-
lendingar — og hverjir bara út-
lendingar — í þvílíkum ys og
þys.
En skyndilega breytti þessi ið-
andi kös um svip. Stór hópur
fólks kom kjagandi, hlaðinn
pinklum og bögglum, engu lík-
ara en það væri með búslóðina
með sér. Þetta fólk stakk óneit-
anlega í stúf við aðra, sem þarna
voru á þönum með litlar hand-
töskur, regnhlíf eða hreint ekki
neitt. Og hópurinn með búslóð-
ina varpaði af sér birgðunum
allt umhverfis blaðamanninn,
menn þurrkuðu svitann af enn-
inu, kvenfóikið taldi pinklana
svona til að fullvissa sig um að
ekikert hefði týnzt. Svo lögðu sum
ar frá sér kápurnar, sem þær
voru með á handleggnum, til þess
að geta farið úr kápunni, sem
þær voru í, því þá var heitt í
London. Og svo hlammaði fólkið
sér niður í stólana allt umhverfis
Ýmsir, sem fram hjá fóru, hafa
sjálfsagt ályktað, að þarna væri
á ferðinni heimskautaleiðangur
með ársvistirnar, ferðbúinn. En
blaðamaðurinn hafði áttað sig á,
að þarna voru samferðamenn
hans komnir — og hann var
ekki lengur í neinum vafa, þegar
virðulegur roskinn maður í
hópnum tók upp silfurdósirnar,
sem konan hans hafði gefið hon-
um áletraðar á sextugsafmælinu,
og tróð duglega í báðar nasir —
þatrna á krossgötum heimsins.
Þetta voru íslandsfarþegarnir,
þreyttir og slæptir eftir búða-
rápið í London. En mikið hafði
þetta annars verið skemmtileg
ferð. Fólkið hafði keypt þessi lif-
andis kynstur af öllu milli him-
ins og jarðar — og drukkið ó-
sköpin öll af bjór. Flestir höfðu
eytt öllum ferðapeningunum,
áttu eftir n'okkra shillinga í vas-
anum, rétt fyrir einum bjór úti á
flugvelli. Innkaupatöskur, skó-
kassar, hattaöskjur. öllu ægði
saman. Og þarna var líka litli
maðurinn í litla frakkanum, sem
hafði látið nægja að kaupa sér
eitt hálsbindi. Samt hafði hann
eytt einni viku í Oxford-stræti
eins og hinir. En ekki vegna þess,
að hann hefði verið heila viku
að velja eitt hálsbindi, heldur af
því að hann átti að kaupa ósköp-
in öll fyrir hina og þessa. Vinnu-
félögunum og vinum þeirra þótti
svo gott að geta beðið hann fyrir
nokkur pund til að kaupa eitt-
hvað smávegis, sem hvergi fékkst
nema í útlandinu. Þegar það
vitnaðist, að hann ætlaði að lyfta
sér upp og bregða sér í vikutíma
til London, þá voru það ótrú-
legustu menn, sem lumuðu á einu
og einu pundi — og vanhagaði
sérstaklega mikið um hitt og
þetta. Það var svó sem engin
skömm að því að fá það beint
úr Oxford-stræti. Og litli maður-
inn í litla frakkanum hafði
kynnzt þessari miklu verzlunar-
götu heimsborgarinnar mjög vel.
En þar fyrir utan hafði hann
séð lítið af London.
Oft er ég úti á flugvelli, þegar
flugvélarnar koma að utan á
kvöidin. Yfirleitt að bíða eftir
einhverjum sérstökum, einihverj-
um, sem Morgunblaðið á erindi
við, en stundum er ég aðeins að
horfa á eins og hinir, af því að ég
kann vel við þá „stemmningu",
sem fylgir, þegar fólk er að koma
úr eða fara í ferðalög. Og alltaf
er það sami heimskautaleiðangur
inn, sem kemur út úr flugvélun-
um okkar, hvort sem þær koma
frá Ameríiku eða Evrópu, þ.e.a.s.
ef meirihluti farþeganna eru
ekki útlendingar með myndavél-
ar. Landarnir sem eru að koma
heim, þykjast góðir ef þeir geta
haft tölu á öllum pinklunum —
og kunningjarnir, sem mættir
eru til þess að taka á móti Pétri
og Páli, bíða í ofvæni: Ef hann
kemur nú með skó, sem ekki
passa stráknum? Ef kjóllinn er
of stuttur, eða kápan er of þröng
á stelpuna? Æ, þá verður öll
fjölskyldan fyrir miklum von-
brigðum. Og það fer fagnaðar-
bylgja um mannfjöldann, þegar
litli maðurinn í litla frakkanum
stígur út úr flugvélinni í öllu
sínu veldi. Þarna kemur hann,
þarna kemur hann. En undir
niðri leynist kvíðinn: Guð, ef
hann hefur nú keypt einhverja
vitleysu.
Flestir þeir, sem farið hafa til
útlanda á undanförnum árum,
hafa að meira eða minna leyti
staðið í sporum litla mannsins í
litla frakkanum. Og á árunum,
þegar hvað erfiðast var að fá
gjaldeyri — og svartamarkaðs-
braskið var í algleymingi, þá
gegndi litli maðurinn í litla
frakkanum þýðingarmiklu hlut-
verki. Þetta hefur lagazt svolítið
með afnámi hinna margvíslegu
innflutningshafta. Vöruúrval er
nú miklu meira hér en það var
fyrir nokkrum árum og því fer
fjarri, að allt sé ódýrara í út-
löndum. Sarrit er það trúa þorra
fólkjs, að allt sé auðvelt að fá í út
löndum, allt sé þar ódýrara og
betra. Þess vegna gegnir litli mað
urinn í litla frakkanum enn þýð-
ingarmiklu hlutverki — og þegar
ég sé hann stíga út út flugvél-
inni, slæptan og niðurlútan, þá
koma mér ósjálfrátt í hug gaml-
ir dagar vestur á ísafirði, þegar
ísfirðingar fengu allt sitt skyr
og rjóma með Esju hálfsmánaðar
lega frá Akureyri.
Sendingin var jafnan það l'ítil
að allir bæjarbúar fengu ekki
notið — svo að slagsmál í mjólk-
urbúð Kaupfélagsins voru hálfs
mánaðarlegt kvíðaefni húsmæðra
þar í bæ, svo og þeirra unglinga,
sem ekki fóru í skólann að morgn
inum. Enginn bomsuslagur varð
jafn heitur á ísafirði og slagur-
inn um skyrið og rjómann eftir
komu Esju að norðan. Ef skipið
kom að nóttu, var aldrei farið
nógu snemma á fætur til þess að
komast framarlega í kösina, því
fólkið hafði ekki taugar +;1 °ð
standa í reglulegri biðröð, þegar
um skyr og rjóma var að tefla.
Ég var þá jafnan sendur út af
örkinni til að annast innkaup
fyrir nokkrar fjölskyldur og þar
eð ég var þá ekki hár í loftinu
þótti mér þetta mikill sómi —
að vera falið jafnábyrgðarmik-
ið hlutverk og raun bar vitni.
Oft var ég nær dauða en lífi,
klemmdur milli holdugra hús-
mæðra, sem ekki létu hlut sinn
fyrir neinum. Þær börðu harð-
fiskinn vel og krakkana duglega
þegar svo bar undir og gengu
rösklega fram í skyrslagnum.
Oft var ég þá eins og klemmdur
milli skips og bryggju, hafði
stundum á tilfinningunni, að
ég gæti ekki náð andanum fyrr
en eftir hálftíma. En að gefast
upp, það var jafnóhugsandi og
að ljónið gleypti Tarzan.
Akureyrarskyr og rjómi voru
lífsíns mestu gæði og þeir, setm
náðu ekki að afgreiðsluborðinu
fyrr en allt var búið, gengu nið-
urlútir heim með tómar rjóma-
krúsir. Stundum barst litli mað-
urinn í litla frakkanum „klemmd
ur milli skips og bryggju" urn
mjólkurbúðina þvera og endk
langa, komst stöku sinnum í
snertingu við afgreiðsluborðið,
en þeyttist svo langt frá, þegar
„skonnorturnar“ lögðust að borð
inu. Yfirleitt var bezt að reyna
að halda sig í kjölfari einhvers
„hafsikipsins“ þó að alltaf væri
hætta á að maður hrektist út
að dyrum, þegar „skipið" bakk-
aði frá borðinu, fulllestað. Á
endanum var það samt litli mað
urinn í litla frakkanum, sem
kom klyfjaður heim.
Síðar, þegar brotið var blað
í þróunarsögu staðarins og
Kaupfélagið fór að framdeiða
skyr eftir þörfum bæjarbúa, var
mér sagt, að skyr og rjómi væru
annars flokks fæða þar vestra.
Kannski vegna þess, að lífshástki
var ekki lengur samfara þess-
ari fæðuöflun, eða af því, að
framsóknarmennirnir tóku Kaup
félagið af krötunum.
Jæja, ég hef sem sagt staðið
í sporum litla mannsins í litla
frakkanum, bæði í mjólkurbúð-
inni á ísafirði og í Oxford
stræti í hjarta Lundúnaborgar.
Ég vel mér ekki Oxford stræti
sem viðfangsefni vegna þess, að
mér þyki sá staður fegurri eða
tilkomumeiri en aðrir staðir,
sem ég hef komið á erlendis.
Síður en svo. Hins vegar hafa
sennilega fleiri 'fslendingar feng-
ið líkþorn og hælsæri í Oxford
stræti en á nokkrum öðrum
stað erlendis — Og miá því með
sanni segja, að þetta stóra stræti
sé öðrum merkara en öllum ekki
sársaukalaust.
Allan liðlangan daginn er þar
ys og þys. Endalausar bílaraðir
þokasf hægt áfram eftir breiðri
götu. Þegar skriður virðist ætla
að koma á farartækin stöðvar
umferðarljósið á næstu götu-
horni alla syrpuna. Menn þeyta
hornin, hrópa og kalla, eru ó-
þolinmóðir, en það dugir lítið.
Á gangstéttunum beggja vegna
götunnar er látlaus straumur, þar
verður vart þverfótað. Oxford
stræti er seinfarið í lognmoll-
unni um miðjan daginn. Og á
báðar hendur gnæfa verzlunar-
húsin. Þarna eru öll stóru „maga
zinin“, þar sem almúgafólkið
kaupir allt frá sokkaböndum og
nærbuxum upp í loðfeldi, að
vísu ekki af fínustu tegund. En
þarna ganga Sveinkarnir og
Siggurnar frá íslandi berseks-
gang, æða úr einni deildinni í
aðra, frá kjallara og upp á sjöttu
hæð til þess að leita að nylon-
sokkum eða brjóstahöldum,
barnahosum eða regnihlífum.
Fyrir ókunnuga geta þessi stóru
verzlunarhús verið heil völund-
arhús til að byrja með, svo aS
jafnvel hún Gugga hans Bjössa
í næsta húsi við mig er einn og
hálfan klukkutíma að finna deild.
ina, sem selur hvíta hanzka, því
að hún ætlaði að kaupí eina fyr-
ir hana Jónu vinkonu sína, sem
hafði séð hvíta hanzka hjá einni
í saumaklúbbnum. Þeir voru lág
ir og það var flugfreyja, sem
hafði einmitt keypt þá í Lond-
on.
En loksins þegar hún Gugga
hans Bjössa í næsta húsi við
mig fann borðið með hvítu
hönzkunum, þá voru aðeins til
þar háir hvítir hanzkar og Jóna
vildi ekki sjá háa hanzka —•
svo að Gugga barst aftur út í
hringiðuna á fimmtu hæðinni og
hún var orðin svo ringluð, að
hún mundi ekki lengur hvað hun
átti að kaupa fyrir hana Dóru
frænku sína, sem hafði látið
hana hafa þrjú pund og beðið
hana um „eitthvað smart" til
að hengja um hálsinh við ferm-
inguna í vor. Loksins fann
Gugga stól, settist og gróf tossa-
listann upp _ úr handtöskunni
sinni: „Guð. Átti hún eftir að
kaupa allt þetta!“ Og hún sem
hafði verið á ferðinni síðan
snemma um morguninn og enn
ekki búin að kaupa neitt að
gagni. Og nú var komið fram.
yfir hádegi. Ja, sú rnátti nú hafa
hraðann á, ef hún ætlaði að Ijúka
þessu fyrir fimmtudag. Þá æti-
aði hún að fljúga heim.
Það vildi svo einkennilega til,
að litli maðurinn í litla frakk-
anum var í London um sama
leyti. Hann ákvað að varpa af
sér húsbyggingaráhyggjunum í
eina viku, vera „flott“ og bjóða
konunni sinni til London í veru-
lega upplyftingu. Þau ætlúðu
ekki að verzla mikið, voru ekki
sérlega efnuð, létu svo að segja
hvern eyri í kofann. Og einmitt
þegar Gugga hans Bjössa í næsta
húsi hafði næstum því verið troð
in undir í lyftunni á leiðinni
niður af fimmtu hæð, þá stóðu
litli maðurinn í litla frakkanum
og kona hans fyrir framan sama
verzlunarhús. Hann var að ráðg-
ast um það við konuna sína hvar
hann ætti að bíða meðan hún
færi inn í verzlunarhúsið. Þau
höfðu verið hér nokkrum sinn-
um áður, þekktu sig .orðið vel
í götunni — og hann ákvað að
bíða hennar á ölstofunni á horn-
inu handan götunnar. Hann
treysti sér ekki upp í verzlunar-
húsið, hann var með hælsæri á
báðum fótum. Hann hafði keypt
sér skó og bindi, hún hafði
keypt sér skó og kápu. Það var
allt og sumt. En j>etta var síð-
asti dagurinn þeirra í Londoq
að þessu sinni og hann hafði,
eins og svo margir aðrir, feng-
ið hælsærin í Oxford stræti, því
hann hafði ekki gengið aðrar
götur í borginni.
Og þegar hann hafði skröngl-
azt yfir götuna og setzt á eina
stóltrjónuna við barborðið í öl-
stofunni fannst honum, að hann
mundi ekki geta staðið aftur
upp. Fæturnir voru sárir, hann