Morgunblaðið - 13.07.1963, Side 12

12
MORGVISBLAÐIÐ
Laugardagur 13. ]úlí 1963
Útgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
"Ritstjórn: Aðs.istræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askriftargjald kr. 65.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakib.
A GREINING UEINN
ENDURSPEGLAST
HÉR Á LANDI
lTin alvarlega og illvíga
deila rússneskra og kín-
verskra kommúnista hefur
einnig náð inn í raðir ís-
lenzkra kommúnista. Kemur
það vissulega ekki á óvart, því
að áhrifa hennar hefur að
undanförnu gætt í vaxandi
mæli innan allra kommún-
istaflokka heimsins.
Enn hafa ekki átt sér stað
neinar öpinberar umræður
meðal kommúnista hér á
landi um þessa örlagaríku
deilu, svo að allerfitt er að
mynda sér hugmynd um
styrkleika hvors hinna and-
stæðu sjónarmiða innan
flokksins. Reyna foringjar
Kommúnistaflokksins vafa-
laust í lengstu lög að koma
I veg fyrir slíkar opinberar
umræður innan hans, eins og
um önnur viðkvæm deilu-
mál innan hinnar alþjóðlegu
kommúnistahreyfingar, svo
sem deilu Rússa og Júgóslava
á sínum tíma, Stalínsmálið
og Ungverjalandsmálið.
Kommúnistaflokkurinn hér
á landi er að erfðavenju
sovétsinnaður, og forystu-
menn hans hafa frá upphafi
litið á rússneska komm-
únistaflokkinn sem sjálfkjör-
inn forystuflokk hinnar
kommúnísku heimshreyfing-
ar. Þrátt fyrir það hafa þó
alltaf verið menn innan hans,
sem verið hafa hvikulir í
stuðningnum við sovétleið-
togana. Þannig var nokkur
hópur manna innan flokksins,
sem fylgdi Júgóslövum að
málum í deilu þeirra við
Rússa, þótt hann væri að vísu
ekki ýkja fjölmennur. Sömu-
Ieiðis fer því fjarri, að allir
íslenzkir kommúnistar hafi
getað sætt sig við dóm Krús-
jeffs og annarra sovétleið-
toga um hið foma átrúnaðar-
goð þeirra, Stalín, og m. a. s.
menn í forystuliði flokksins
telja Stalín enn hinn mesta
speking og sómamann. Og
þegar Rússar brutu á bak aft-
ur með vopnavaldi þjóðbylt-
inguna í Ungverjalandi lenti
flokkurinn í mjög alvarlegum
erfiðleikum vegna andúðar
mikils hluta óbreyttra kjós-
enda hans á atferli Rússa, en
þá stóðu forystumenn flokks
ins einhuga að baki Rússum.
Þegar þetta allt er haft í huga
og hin harða valdabarátta og
mikla togstreita, sem hrjáð
hefur Kommúnistaflokkinn í
vaxandi mæii á undanförnum
árum, þarf það ekki að koma
mjög á óvart, þótt nú hafi
•komið í ljós, að skiptar skoð-
' anir eru meðal íslenzkra
kommúnista á deilu. hinna
rússnesku og kínversku
kommúnistaleiðtoga.
Til þessa hefur málgagn
Kommúnistaflokksins, „Þjóð-
viljinn“ aðeins birt fréttir af
ágreiningi Rússa og Kínverja,
en gætt þess að taka ekki af-
stöðu til deilu þeirra. Formað-
ur flokksins, Einar Olgeirs-
son, hefur einnig upplýst, að
flokkurinn hafi ekki tekið af-
stöðu til deilunnar, en fylgist
hins vegar vandlega með
henni. Er þetta í samræmi við
fyrri afstöðu flokksins, en
hann hefur yfirleitt hliðrað
sér hjá að blanda sér opinber-
lega inn í innbyrðis átök
kommúnistaflokkanna, þó að
hins vegar hafi sjaldnast farið
á milli mála, hvaða aðili hafi
notið samúðar flokksforyst-
unnar og meirihluta flokks-
manna.
HVER VERÐA
ÁHRIF
DEILUNNAR ?
¥ grein, sem birtist hér í blað-
■*• inu í gær, var á það bent,
að svo virtist vera sem út-
gáfufyrirtæki Kommúnista-
flokksins, Mál og menning og
Heimskringla, séu höfuðvígi
þeirra kommúnista hér á
landi, er fylgja Kínverjum að
málum í deilu þeirra við
Rússa. Kunnugt er að aðal-
ráðamaður þeirra, Kristinn
E. Andrésson, hefur um nokk-
urra ára bil verið mjög hand-
genginn kínverskum komm-
únistum, en hann hefur lengi
haft veruleg áhrif innan
flokksins. Á seinni árum hef-
ur Kristinn gert sér mjög tíð-
förult á fund kínverskra sendi
manna í. Kaupmannahöfn,
enda á hann meðal þeirra
góða vini, að eigin sögn.
Greinilegt er af bók þeirri,
sem hann skrifaði eftir boðs-
ferð til Kína fyrir fáeinum ár-
um, að hann er mjög hrifinn
af kínverskum kommúnist-
um og leiðtogum þeirra. Kall-
ar hann t.d. helzta foringja
þeirra, Maó Tse-tung „foringj
ann, sem leitt hefur kín-
versku þjóðina aftur fram í
dagsljósið“, og um kínversku
kominúnistahreyfinguna not-
ar hann ekki vægari lýsingu
en „samkór fagnandi lífs á
jörðu“. Það er því ekki nema
eðlilegt, að kínverskir komm-
Bræðslusíldveiði Norðmanna
SÍLDVEIÐI Norðmanna við
ísland, 'ianda norskum síldar-
bræðslum, byrjaði þegar 12.
júní í ár. Fyrstu skipin gátu
haldið heim fullhlaðin eftir
aðeins 2—3 daga veiði á mið-
unum. Fyrsti farmurinn var
afhentur í bræðslu í Kristian-
sund 17. júní, en í fyrra ekki
fyrr en 24. júní. Skipin nota
herpinót og nótabáta. íslenzka
hringnótin með kraftblökk er
ekki orðin algeng ennþá hjá
norskum síldarskipum við ís-
land. Herpinót með bátum og
kringum 20 manna áhöfn á
skipi hefur fengið hefð eftir
mörg góð veiðiár við Noregs-
strendur, og ef herpinótin skil
ar jafngóðum árangri eins og
í fyrra og hittifyrra framveg-
is, er þess vart að vænta að
hraði verði á breytingu á veiði
aðferðinni.
Norsk bræðslusíldarveiði
við fsland hófst vorið 1957,
eftir að vetrarsíldveiðin við
Noreg hafði brugðizt vonum.
Vetrarsíldveiðin hafði verið
árviss í heilan mannsaldur og
eftir því sem nýtízku veiðiað-
ferðir voru teknar upp — sér-
staklega eftir síðari heims-
styrjöld, fór aflinn sívaxandi.
Metárið 1956 veiddust 12,3
millj. hl. af síld og var and-
virðið frá fyrstu hendi 260
milljón n. kr. Þá var herpi-
nótaflotinn nær 600 skip, rek-
netabátarnir kringum 2000
kringum 30.000 manns tóku
þátt í veiðunum. Aflabrestur-
inn 1957, en þá veiddust 8.5
milljón hl., kom eins og þruma
úr heiðskíru lofti, en þó
versnaði síðar. Árið 1958 varð
vetrarsíldaraflinn aðeins 3,7
milljón hl., og nú var auðséð
að það var sjálf undirstaðan
— síldarstofninn — sem hafði
brugðizt. Síðasti góði síldar-
árganguriinn var frá 1950 og
það var hann sem réð metafl-
anum 1956. Reynslan sann-
færði fiskimenn og yfirvöld
um að nauðsyn bæri til að
Eftir Skúla
Skúlason
taka upp aðra veiði til þess
að bæta upp horfna vetrar-
síldveiði. Og nú hófst bræðslu
síldarveiði Norðmanna við ís-
land.
Árið 1957 voru það aðeins
fá skip sem tóku þátt í þess-
um veiðum og aflinn varð að-
eins 64.000 hl. Þetta var ekki
mikil búbót, en tilraunin
sýndi að það var mögulegt að
stunda herpinóttaveiði svona
langt undan og flytja aflann
til Noregs. Árið eftir héldu
108 herpinótaskip á íslands-
mið og aflinn varð alls 650
þús. hl. árið 1960, 956 þús. hl.
árið 1961 og í fyrra rúmlega
1.5 milljón hl. Meðalafli
snurpinótaskipanna var kring
um 3.600 hl. árið 1959, árið
1960 var hann 5.800 hl. og
1961 kringum 10.750 hl. En í
fyrra varð meðalaflinn kring-
um 12.600 hl.
Fáein herpinótaskip reyndu
í fyrra hringnót og kraft-
blökk og gekk fremur vel, þó
að þau skiljanlega fengi lægri
meðalafla en með herpinót-
inni, meðan menn voru að
venjast nýju aðferðinni. í
ársskýrslu „Islandsfiskernes
Forening“ fyrir 1962 segir m.a.
að þróunin muni smámsaman
stefna í áttina að kraftblökk-
inni, þó að Norðmenn, gagn-
stætt íslendingum, verði að
hafa síldarskipin»stór, svo að
þau geti siglt með síldarafl-
ann yfir opið, veðrasamt haf.
Eigi má skilja þetta svo, að
öll norsk herpinótaskip sigli
heim með aflann sjálf. Síldar-
bræðslurnar hafa komið sér
upp sameiginlegri skrifstofu,
sem sér um flutning á síld fyr-
ir þau skip, sem vilja losna
við aflann á miðunum til þess
að hafa meiri tíma til veið-
anna. í fyrra veiddu alls 120
herpinótaskip síld við fsland,
af þeim .settu 58 afla sinn í
flutningaskip. Stundum vant-
aði flutningaskip, þó að skrif-
stofan hefði 21 skip í förum
til flutninganna.
Ennþá er ekki fyllilega ljóst
hve mörg norsk herpinótaskip
taka þátt í bræðslusíldveið-
inni við ísland í sumar. Hefur
verið talað um 150—160 skip.
Svo er að sjá sem að minnsta
kosti helmingur skipanna geri
ráð fyrir að flytja síldina til
hófst höfðu aðeins 57 skip
Noregs sjálf. Þégar veiðin
flutningskap en 58 kváðust
óskað að fá aflanum komið í
mundu sigla til Noregs með
aflann. Þá haffl skrifstofan
samið við 18 flutningaskip og
ráðgerði að bætd nokkrum
við. Samkvæmt samningum
áttu fyrstu flutningaskipin. að
vera komin á miðin 15. júní.
Það mun hafa komið bæði
fiskimönnum og útgerðar-
mönnum á óvart að síld fór
að veiðast jafn snemma og
hún hefur gert nú. Þegar
fréttirnar um góða aflann bár
ust til Noregs,- 13.—14. júní,
fóru þeir sem ekki voru ferð-
búnir að flýta sér. Þegar líður
að Jónsmessu; munu siðustu
skipin verða komin á miðin,
og fæst þá nokkurn veginn
yfirlit yfir þátttökuna.
Þessi veiði við ísland hefur
verið síldarbræðslunum mikil
blessun. Áður fengu þær að
jafnaði mikið magn af vetrar-
síld, því að um 80% af veið-
inni fór í bræðslu. En síðustu
þrjú árin hefur svo að segja
ekki verið um vetrarsíld að
ræða, og verksmiðjurnar hafa
flestar verið aðgerðalausar.
Þ( að Íslandssíldin sé ekki
jafn mikil og bræðslurnar
fengu áður af vetrarsíldinni,
nægir hún þó til þess að verja
vélarnar hrörnun. Alls eru
það 26 síldarbræðslur, sem
munu taka við blessaðri ís-
landssíldinni í ár.
únistar hafi trúað Kristni
manna bezt fyrir því að hafa
yfirumsjón með dreifingu á
áróðri þeirra hér á landi. Hef-
ur Heimskringla nú um nokk
urt skeið séð um útgáfu á
hinum svokölluðu „fréttatil-
kynningum frá sendiráði kín-
verska lýðveldisins í Dan-
mörku“, sem að miklu leyti
hafa verið árásir á afstöðu
rússneskra kommúnista. Fyr-
ir nokkrum dögum dreifði
Heimskringla m.a.s. hinu
harðorða bréfi Kínverja til
Rússa frá 14. júní sl., og hafa
kommúnistar sennilega sjald-
an eða aldréi hraðað eins út-
gáfu nokkurs rits hér á landi,
og bendir það vissulega til
þess, að mikið sé talið við
liggja.
í viðtali við Morgunblaðið
sagði Einar Olgfeirsson, að
ekki hefði orðið vart við, að
þeir flokksmenn hans, sem
fylgja Kínverjum að málum,
hafi með sér skipulögð sam-
tök, en vafalaust nytu þeir
fylgis einhverra einstaklinga
innan flokksins. Hér er áreið-
anlega ekki of sterkt að orði
kveðið, enda eru Kína-komm
únistar sennilega miklu sterk
ari innan Kommúnistaflokks-
ins en e.t.v. Einar og sjálfsagt
allur almenningur gerir sér
grein fyrir, ekki sízt meðal
menntamanna og ákveðins
hluta af yngri mönnum flokks
ins. En þrátt fyrir það njóta
sovétleiðtogarnir meiri stuðn-
ings, bæði meðal forystu-
manna flokksins og óbreyttra
flokksmanna.
/ þessu stigi er að sjálf-
sögðu erfitt að segja fyrir um
það, hvalTa áhrif deila Rússa
og Kínverja muni hafa á ís-
lenzka kommúnistaflokkinn í
náinni framtíð. Heldur ér þó
talið ólíklegt, að í bráð muni
magnast miklar deilur um
þetta efni innan flokksins,
enda vissulega ekki á ágrein-
ingsefnin bætandi. Hitt er
jafnvíst, að skiptar skoðanir
eru innan flokksins um deilu
Rússa og Kínverja og sá skoð
anaágreiningur mun halda á-
fram, en sjálfsagt mun sú
stefna, sem deilan tekur á al-
þjóðlegum vettvangi, ráða
miklu um það, í hve ríkum
mæli ágreiningurinn endur-
speglast hér á landL
Tekkneskur
nómsstyrkur
TÉKKNESK stjórnarvöld bjóða
fram styrk handa íslendingi til
átta mánaða háskólanáms I
Tékkóslóvakíu námsárið 1963—«
64. Styrkurinn nemur 700 tékk»
neskum krónum á mánuði,
kennslugjöld eru engin, og styrk-
þega verður séð fyrir húsnæði og
fæði í stúdentagarði með sömu
kjörum og tékkneskir stúdentar
njóta. Ætlazt er til, að styrkþegi
komi til Tékkóslóvakíu eigi siðar
en 1. september nk.
Umsóknum um styrk þennan
skal komið til menntamálaráðu-
neytisins, Stjórnarráðshúsinu vi3
Lækjartorg, fyrir 6. ágúst nk. og
fylgi staðfest afrit prófskírteina,
svo og meðmæli.
Umsóknareyðublöð fást f
menntamálaráðuneytinu.
(Frá menntarr.álaráðuneytinu)
Syndið 200 metrana