Alþýðublaðið - 07.01.1930, Side 2

a
'41 fi Þ Ý Ð U ■ 1§ A S19
Hver ð að borga ttsvMi?
Um undanfarið fimtán ára
tfmabil (borgarstjóratíð Knud
Zimsens) hafa hinir römmustu
afturhaldsmenn, þeir Knud Zim-
sen og fylgilið hans, stjómað
Reykjavikurbæ, öllum hans mál-
efnum smáum sem stóram. Peir
hafa alt af haft nægan meiri
hluta til pess að berja alt í gegn,
sem þeim sýndist, og allan tím-
ann hefir bænum verið stjórnað
með hagsmuni ótrúlega fámennr-
ar klíku fyrir augum. Hagsmuna
efnuðustu borgaranna og fyrir-
tækjanna verið gætt fyrst og
fremst, en almenningur látinn
borga brúsann.
Það hefir verið óskift álit alls
porra Reykjavikurbúa um mörg
undanfarin ár, að niðurjöfnunar-
nefnd sú, sem Knud Zimsen og
félagar hans í bæjarstjóminni
völdu, legði óhæfilega há út-
svör á verkamenn, sjómenn, fast
launaða starfsmenn rikis og bæjar
og yfirleitt á alla lágtekjumenn.
Hefir ]>aö verið alltítt að menn
annáðhvort ekki gátu borgað út-
svör sín eða urðu að þrengja
mjög að sér til að geta staðið í
skilum með greiðslu þeirra.
Þekkjast þess allmörg dæmi, að
menn hafi beinlínis orðið að taka
lán til að greiða útsvörin. Mætti
þó svo virðast, sem ei hefði þurft
að íþyngja lágtekjumönnum
þessa bæjar svo mjög með út-
svörum, þar sem upphæð sú, sero
árlega er jafnað niður í Reykja-
vik, er sízt há í samanburði við
stærð bæjarins og 'þaffir hans
pg auðmagn það, sem til er í
bænum.
Á himi bóginn hneykslaði það
bæjarbúa mjög undanfarin ár, hve
létt stóreignamenn þessa bæjar
sluppu frá útsvörum, og 'þótti
visit, að um eitt af tvennu væri
að ræða: rangar grundvallarregl-
ur um álagning útsvaranna,
þannig, að eignamönnum væri ó-
löglega ívilnað, eða undandrátt á
eignum í framtölum manna og
slælegt eftirlit með framtölunum.
En menn vöndust, eins og títt er,
við þetta ástand, og það mátti
heita stór furða, hve efnalitlir
gjaldendur þessa bæjar þoldu
lengi átölulítið þetta vandræða-
ástand. Ihaldsmenn hafa öll und-
anfarin ár verið í yfirgnæfandi
meiri hluta í bæjarstjórn og nið-
urjöfnunamefnd, og bera þvi vit-
anlega ábyrgð á þessari skatta-
kúgun á almenningi, og dagblöð
íhaldsins, „Vísir“ og „Morgun-
blaðið“, þögðu vitanlega eins og
steinar við henni. En stóreigna-
og stórtekju-menn fögnuðu auð-
vitað yfir þessum dýrðarthnum
og var víst farið að dreýma um,
að þeir mættu að eilífu njóta
þeirra sældarkjara, að greiða
sáralítinn skerf til þarfa bæjar-
jns.
Fyrverandi skattstjóri, Einar
Amórsson, og íhaldsmeirihlutinn,
sem ríkti til ársloka 1928, höfðu
dyggilega fylgt fyrirmælum i-
haldsklíku Knud Zimsens og
meira að segja lagt á ólöglega
há útsvör um mörg ár, eftir því
sem Knud vantaði í kassann. Það
lék einnig mjög sterkur grunur á
að mesta ólag væri á framtölum
ýmsra auðugustu gjaldendanna
Og undi allur almenningur þessp
framferði afturhaldsins í útsvars-
inálunum afarilla. Um þær mund-
ir átti einn fulltrúi frá Alþýðu-
.flokknum sæti í nefndinni um 6
ár, en hann mátti sín lítils fyrir
ofríki afturhaldsmeirihlutans og
gat engum umbótum til vegar
komið.
Haustið 1928 lét Einar Arnórs-
son svo af skattstjórastarfinu, en
við tók Helgi P. Briem
Nýja niðurjöfnunarnefndin, sem
kosin var af bæjarstjórn í nóv-
ember 1928, var skipuð 3 í-
haldsmönnum og 1 jafnaðarmanni
eins og áður auk hins nýja skatt-
stjófa.
Er nefndin tók til starfa í
febrúar 1929 varð strax á fyrsta
fundi hennar mjög mikill ágrein-
ingur um skihúng á útsvarslög-
unum. 1 4. gr. útsvarslaganna er
svo látið um mælt:
„Útsvar skal leggja á eftir efn-
iim og ástœdum. Skal pá til
greina taka:
1. Eignir adilja, hverjar pœr
eru og hversu verdmœtar, hversu
miklar skuldir hvíla á adilja og
hversu miklxir eignir hann á af-
gangs skuldum. ...
2. Tekjur dðilja, pær er hann
hafði síðast liðið ár ... pá skaj
athuga, í hverju lekjurnar eru
fólgnar, hversu mikil fgrirhöfn,
kostnaður og áhœtta var samfara
öflun peirra.
3. Ástæður aðilja að öðru leyti,
svo sem fjölskijldu hans, heilsu-
fcw hans og peirra, sem á vegum
hans eru. ...“
Eins og sést af framan-
greindum orðnm laganna, eru
eignir taldar fyrstar sem
gjaldstofn, og hlýtur þvi að
vera tilætlun iöggjafans, að
meiri hluti útsvara í hverju
umdæmi sé lagður a eignir.
Enda er þetta margsannað af
greinargerð og umræðum á al-
þingi um lögin árið 1926, er þau
voru samþykt, skilningi á oröt-
unum „efni og ástæður" alstaðar
á landinu frá því árið 1872 og
þangað til niðurjöfnunaraefnd
Reykjavíkur fer að leggja sinn
nýja skilning í þau orð, og
hlífa eignunum að mestu eða öllu
við útsvörum.
Fulltrúi jafnaðarmanna í niður-
jöfnunarnefnd og ■ sk^ittstjörinn
héldu því þegar fram á fyrsfu
fundum nefndarinnar í vetur, að
það væri ólögleg aðferð, ef eigi
væri lagður meiri hluti útsvar-
anna á eignir. íhaldsmennimir,
sem eru enn meiri hluti nefndar-
innar, þvertóku fyrir að leggja
nema örlítið brot af útsvörunum
á eignir, eða um 100 þús. krón-
ur samtals, sem er varla 1/17
hluti af þeirri upphæð, sem á
skyldi lögð. Fulltrúi jafnaðar-
rnanna bauð þá til samkomulags
að leggja helming útsvaranna eða
um 900 þúsund krónur á eignir,
en skattstjórinn vildi jafnvel
teygja sig lengra til samkomu-
lags. Jafnaðarmaðurinn í nefnd-
inni lét þá bóka eftirfarandi í
gerðabók niðurjöfnunarnefndar, á
3. fundi nefndarinnar, 19. febr.
þ. á.:
„Auk þess sem ég hefi áður
gert það að tillögu minni, að
helmingi upphæðar þeirrar, er nú
á að jafna niður, eða ca. 900 000
kr., verði jafnað niður á efgnir
eftir hækkandi stiga, /4°/o til 21/2,
geri ég það enn fremur að til-
lögu minni, að afgangurinn eða
ca. kr. 900 000 verði lagðar á
eftir sama stiga og gildir fyrir
tekjuskatt til ríkisins, að því
breyttu að persónufrádráttur sé
kr. 1500 fyrir einhleypa og kr.
2000 fyrir hjön og kr. 600 fyrir
hvert barn innan 14 ára aldurs.
Með nefndum tekjuskattsstiga fá-
ist skatteining, sem sé síðan
margfölduð með þeirri visitölu,
er nægir til að fá nefnda upp-
hæð, ca. kr. 900 000.“
En íhaldsmenn þverneituðu að
verða við þessari tillögu, og það
lengsta, sem unt var að teygja
þá, var að lækka örlítið álagn-
ingarstigann á tekjur, byrja að
leggja á 1800 kr. tekjur í stað-
1500 kr. áður, en ekki fengust
þeir með nokkru móti til að
sleppa útsvarsálagningu á bláfá-
tækar vinnu- og verka-konur, en
allmiklu af tima nefndarinnar var
varið í það að spreyta sig á
að leggja frá 8—12 krónur á ná-
lega 2400 gjaldendur, eða um 1/3
af öllum gjaldendunum. Upp úr
krafsinu hafðist handa bænum
nálega 22 þús. krónur. Varla er
hugsanlegt, að af þeim útsvörum
innheimtist meira en helmingur-
inn, og afgangurinn fer trúlega í
innheimtukostnað. Það þarf ekki
að taka það fram, að í hvérju
einasta siðuðu landi í -heiminum
eru slíkar lágtekjur skattfrjálsar.
Álagningarstigi sá á tekjur, sem
íhaldsmenn þvinguðu minnihluta
nefndarinnar til að vinna eftir,
var, auk þess sem hann var alt
of hár á öllum lágtekjum og
miölungstekjum, beinlínis hlægi-
legur að því leyti, að t. d. maður
með 2100 kr. tekjur fékk að eins
5 kr. lækkun á útsvari vegna
barns hvers, en þeir sem hærri
höfðu tekjuraar en 10 þús. kr.,
fengu 1000 kr.. frádrátt fyrir hvert
barn, og varð það á tekjuhæstu
mönnum til að lækka útsvarið um
250 kr. fyrir hvert barn. I lönd-
urn, þar sem heilbrigð skynsemi
ræður í skattamálum, er hætt að
veita frádrátt vegna ómaga, «g
kemur upp í 10>—15 þús. kr. tekj-
ur.
, Það virtist því í byrjun ekkl
líta efnilega út um mikla breyt-
ingu í rétta átt á niðurjöfnuninni,
en brátt kom tvent í ljós. Fyrst
og fremst það, að undanfarið
hafði niðurjöfnunaraefnd jafnvel
farið langt fram úr Iiinum háa
álagningarstiga sínum á lágtekj-
urnar. Með því einu að krefjast
þess, að haldið yrði sér að álagrn
ingarstiga þeim, sem meiri hlut-
inn samþykti í byrjun, tókst að
fá útsvör lágtekjumanna allmjög
lækkuð frá því, er verið hafðí
árið 1928. Annað mikilvægt at*
riði kom þá og til greina. Menn’
höfðu þegar í byrjun orðið varir.
við röggsemi hins nýja skattstjóra
og mun allmikið af framtölum.
hafa „Iagast“ af sjálfu sér, frá
þvi, er áður hafði tíðkast. Ena
fremur gekk skattstjórinn allhart
eftir ýmsum upplýsingum um
eignir og tekjur manna og hluta-*
félaga, þannig, að mikið kom f
ljós af eignum, er áður höfðu eigi
verið taldar fram.
Árið 1928 voru taldar fram 37
milljónir skattskyldar eignir og
um 16 milljónir skattskyldar
tekjur, en árið 1929 eru taldan
fram yfir 50 milljónir króm
skattskijldar eignir eða 13 millj
ónum króna meiri eignir en
árið áður, enda þótt skattskyJ dar.
tekjur, sem 1929 urðu fram tald-i
ar um 21 milljóna króna, hækk-i
uðu að eins um 5 milljönir
króna.
Það reyndist og svo, laust eftir
miðjan maí-mánuð, er niðurjöfn-i
unamefnd hafði lokið álagning-=
unni, að lagt hafði verið á ca'
V-tmilljón meira en niðurjöfnun«
arnefnd hafði ætlast til. Fulltrúi
jafnaðarmanna lagði þá til og léf
bóka í gerðabók niðurjöfnunaix
nefndar:
„Af þeim 248 þús. kr., sem að
lokinni niðurjöfnun í dag hafði
verið jafnað niður umfram þær,
1720 þús. kr.v sem niðurjöfnunar-<
nefnd hafði komið sér saman um
að jafna niður alls, legg ég tij.
að: 30 kr. útsvör og þaðan a|
lægri falli niður, en því sem þá’
verður eftir af því, sem umfrarn:
var á lagt, verði varið þannig,
að öll útsvör að upphæð 100 kr,
pg þar fyrir neðan verði lækk*
uð um helming, en það sem þá
stendur eftir verði dregið „pro-
centvis" frá öllum útsvörum frá
100 kr. upp í 1000 kr., en öll
önnur útsvör, sem nú hafa verið
á lögð, og hærri eru en 1000 kr...
verði látin standa óbreytt.“
Skattstjórinn vildi teygja sig
það lengst til samkomulags, að
20 kr. útsvör og þaðan af lægri
yrði strikuð út, en afgangurinn
dreginn að jöfnum hundraðshluta
’irá öllum útsvörum. Við þetta var
þó eigi komandi. Ihaldsmenn
beittu enn meirihlutavaldi sínu,
þverneituðu að fella niður íægstu
útsvörin og samþyktu að draga