Morgunblaðið - 31.10.1963, Page 12

12
MORCUNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 31. okt. 1963

CTtgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Útbreíðslustjóri: Sverrir f>órðarson.
Ritstjórn: Að\lstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 80.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakib.
STÖLDRUM VIÐ
rátt fyrir miklar fram-
kvæmdir blasa hér á landi
við ný verkefni. Menn vilja
ný og bætt húsakynni, aukn-
ar skólabyggingar, betri vegi,
fullkomnar hafnir o. s. frv.
Það má því segja, að ekki sé
óeðlilegur sá mikli fram-
kvæmdahugúr, sem fylgdi í
kjölfar batnandi efnahags,
þegar árangurinn af viðreisn-
arráðstöfunum fór að koma
í ljós.
Eftir því sem gjaldeyris-
sjóðir landsmanna jukust og
efnahagur almennings batn-
aði, urðu menn bjartsýnni og
fleiri og fleiri -vildu ráðast í
nýjar framkvæmdir. En þótt
þetta sé skiljanlegt' verða
menn að gera sér grein fyrir
hinni alvarlegu hlið þeirrar
þróunar, sem hér hefur verið
síðustu mánuði
Kapphlaupið um vinnuaflið
hefur leitt til-þess, að það hef-
ur dregizt frá útflutnings-
framleiðslunni og gert að-
stöðu hennar erfiðari. Þannig
höfum við notað meira vinnu-
afl til að þjóna innlendum
markaði en við enn höfum
efni á, því að undirstaða auð-
legðar þjóðarinnar eru þeir
fjármunir, sem við getum afl-
að okkur með viðskiptum við
aðra.
Þar að auki hefur hin mikla
eftirspurn eftir vinnuafli oft
orðið til þess að framkvæmd-
ir urðu dýrari en ella, því að
ekki hefur verið hægt að
koma við samræmdum og
heilbrigðum vinnuaðferðum,
þegar starfsfólk hefur skort,
og auk þess hafa framkvæmd-
ir tekið lengri tíma en ella
og þannig verið bundið í þeim
óarðbært fé.
Loks er það svo alkunna, að
jafnvægisleysi * býður heim,
hverskonar spákaupmennsku
og óheilbrigðum gróða, eins
fyrri tímum.
Þegar allt þetta er hugleitt
er ekki að furða, þótt almenn-
ingsálitið leggist á þá sveifina
að nú þurfi að staldra við og
huga vel að aðstöðunni í dag,
því að ella kynni það að glat-
azt, sem áunnizt hefur síðustu
árin.
HÆGT AÐ LEYSA
VANDANN
t’rfiðasta viðfangsefnið eru
^ launamálin, ákvörðun um
skiptingu tekna milli hinna
einstöku þjóðfélagsstétta og
einstaklinga. Um þessi mál
hefur mikið verið rætt og rit-
að, en í ræðu þeirri, sem
Bjarni Benediktsson, formað-
og íslendingar þekkja frá
ur Sjálfstæðisflokksins, flutti
um miðjan mánuðinn, dró
hann upp nýja og skýra mynd
af þróun launamálanna.
Meginvandinn er sá, að
bæði launþegar og vinnuveit-
endur eru margklofnir og hef
ur aldrei tekizt að koma fram
sem sterkir og ábyrgir aðilar,
sem gætu gert heildarsamn-
inga og þar með tryggt rétt-
láta tekjuskiptingu.
Þvert á móti hefur verið
um að ræða stöðugan skæru-
hernað, þar sem einstök laun-
þegafélög hafa gert kröfur og
einstakir vinnuveitendur sam
ið við afmarkaða hópa. Síðan
hefur verið stöðugur meting-
ur milli starfsstéttanna og
hver um sig talið, að hún ætti
rétt á hærri tekjum, þar sem
aðrir bæru meira úr býtum.
Þannig má í rauninni segja,
að samtök launþega og vinnu
veitenda hafi brugðizt því
hlutverki sínu að koma á heil
brigðri tekjuskiptingu án af-
skipta ríkisvaldsins.
Viðreisnarstjórnin boðaði
það í upphafi, að hún ætlaði
láunþegum og vinnuveitend-
um að semja sín á milli um
kjörin. En því miður hefur
hvorki launþegum né vinnu-
veitendum tekizt að sam-
ræma svo störf sín og stefnu
innbyrðis, að þeir gætu komið
fram sem tveir heilsteyptir
aðilar, sem væru þess um-
komnir að semja um heildar-
tekjur allra launastétta.
Þetta vandamál verða sam-
tök launþega og vinnuveit-
enda að taka föstum tökum
og finna á því heilbrigða
lausn.
LAUNAMÁLIN
ERFIÐUST
rátt fyrir þau vandamál,
sem íslendingar standa
nú frammi fyrir, er langt frá
því að nokkur voði sé á ferð-
um, ef nú er stungið við fót-
um, þótt hitt sé jafn Ijóst, að
frekari víxlhækkanir kaup-
gjalds og verðlags megi undir
engum kringumstæðum verða
á næstunni.
Þótt nokkuð hafi að undan-
förnu gengið á varasjóð lands
ins, stendur þjóðin samt enn
sterk, ef hún staldrar við.
Það er ekki þörf á að grípa til
neinna þeirra ráða, sem notuð
voru fyrr á árum til að fleyta
framleiðslunni gangandi frá
mánuði til mánaðar.
Framleiðslan hefur verið
mikil hér að undanförnu og
framleiðni hefur mikið aukizt
með bættum vinnubrögðum,
nýjum tækjum og marghátt-
uðum umbótum.
Allt þetta auðveldar þær
um Nordahl Grieg
Góibók
Harald Grieg:
Nordahl, min bror.
Gyldendal Norsk Forlag.
FYRIR skömmu er komin út
í svonefndri „Fankel-seríu“
Gyldensdals-bók eftir for-
stjóra bókarforlagsins, Har-
ald Grieg, um „Nordahl, bróð-
ur minn“. Fyrir fimm árum
gaf hann út stórt rit í tveim
bindum: „En forleggers er-
indringer“, vandaða og
skemmtilega bók. En sá* kafli
hennar, sem flestum mun
hafa þótt minnisverðastur,
fjallaði um skáldið Nordahl
Grieg. Nú er hann kominn út
sem sjálfstæð bók í ódýrri
en fallegri útgáfu: „Nordahl,
min bror“.
í upphafi bókarinnar segir
frá uppvexti og sambúð þeirra
bræðranna í heimahúsum, og
þar nýtur hin ágæta frásagn-
argáfa Haralds Griegs sín að
fullu. Hann var 8 árum
eldri en Nordahl en tvær syst-
ur á milli, og má sjá að hann
hafi snemma viljað gerast
ráðunautur bróður sins. Það
varð hann líka alla tíð þang-
að til leiðir þeirra skildu,
10. okt. 1940. Báðir fengust
þeir við skáldskap á náms-
árunum og báðir luku prófi
(í málfræði og bókmenntum)
en að svo búnu réðst Harald
Grieg til danska forlagsins
Gyldendal, sem þá hafði um
langt skeið verið útgefandi
norsku öndvegisskáldanna, og
tókst með dugnaði að stofna
norskt útgáfufyrirtæki, Gyld-
endal Norsk Forlag, og kaupa
útgáfuréttinn að ritum Ibsens,
Björnsons, Jonas Lie og Hams
uns.
En Nordahl fór ekki þá
leið. Hann var orðinn skóld
þegar hann varð stúdent, og
var staðráðinn i að verða
meira skáld. Og svo var hon-
um í blóð borin útþrá, sem
hann reyndi ekki að hemja.
^ð oknu stúdentsprófi ræðst
hann sem léttadrengur á skip,
sem fer til Ástralíu. Ávöxtur-
inn af þeirri ferð varð fyrsta
bók hans: „Skipet gár vid-
ere . . .“, óþyrmileg lýsing
á sjómannslífinu, sem vakti
athygli um allan' Noreg fyrir
bersögli og raunsæi.
Eftir þá ferð tók hann til
við háskólanámið og vann
öðrum þræði að blaða-
mennsku hjá „Tidens Tegn“.
Hann dvaldi eitt ár í Oxford
og þar mun að finna ræturn
ar að bók hans „De unge
döde“, sem kom út ca. 20
árum síðar og v^r mörg ár
í smíðum. Hann lauk háskóla-
prófi lofsamlega árið 1925 og
fékk að svo búnu „Conrad
Mohrs Legat“ — 4500 kr. utan
fararstyrk, sem þótti rausn-
arlégur á þeirra tíma mæli-
kvarða — og nú fer hann í
Frakklandsför, sem stendur
heilt ár, og uppfró því má
segja, að ævi hans hafi ver-
ið sífellt ferðalag. Hann eirir
sjaldan til lengdar á sama
stað; hvort heldur hann er
heima eða- erlendis verður
hann að skipta um vistarver-
ur, og í Noregi er það sér-
staklega Finnmörk sem heill-
ar hann — Bosekop — Kautok
eino, en stundum kann hann
vel við sfg í Holmestrand. En
hann kann aldrei vel við sig
í Osló: — mér verður ekkert
úr verki þar, segir- hann og
hávaðinn á götunni fer í taug
arnar á honum.
— Hann fer til Kína, fyrir
„Tidens Tegn“, hann ferðast
um Vestur-Evrópu og dvelur
lengi í Rússlandi og er hrif-
inn af leikhúsunum þar, en
þess á milli er hann „einhvers
staðar í Noregi“. En hann er
iðinn bréfritarL Harald bróð-
Höggmynd af Nordahl -Grieg
ir hans á kringum 300 bréf
frá honum, og úr þeim forða
hefur hann valið svo góð sýnis
horn, að þau gefa frábæra
lýsingu á bæði manninum og
skáldinu Nordahl Grieg, sem
• stækka og skýrast við svar-
bréfin frá „bróður hans og
forleggjara“, sem jafnframt
er bókmenntalegur ráðunaut-
ur hans. Þegar Nordahl er
í vafa um eitthvað, sem hann
er að semja, ber hann vand-
ann undir Harald bróður sinn.
Og sá bróðir var góður ráðu-
nautur, bæði að því er snerti
rit Nordahls undir prentun og
líka við að koma leikritum
hans á svið. Það er skemmti-
legt að lesa um bréfaskiptin
viðvíkjandi Johanne Dybwad
í samþandi við leikritið „En
ung manns kjærlighet“. Þar
átti skóldið í barningi. Bet-
ur gekk með „Barj^bas". Um
leikritið „Vár ære og vár
magt“ voru talsverðar stimp-,
ingar í stjórn leikhússins í
Bergen; sumum þótti það
meiða útgerðarmenn, en^í
leikhúsráðinu urðu þeir út-
gerðarmaðurinn Joh. Ludv.
Mowinckel, margssinnis for-
sætisráðherra Noregs, og
Hákon Shetelig, fornfræði-
prófessor, þyngri á metunum.
Ef ráðið hefði ekki leyft þessa
sýningu, ætlaði leikhússíjór-
inn (Hans Jacob Nilsen) að
segja af sér. Um „Nederlaget“,
sem talið er bezta leikrit
Nordahls Grieg, urðu hins-
vegar engar deilur. Hann var
orðinn sigurvegari þegar hann
sendi það frá sér.
— íslendingar hafa haft
meiri kynni af Nordahl Grieg,
bæði persónulega óg sem
skáldi, en flestum ef ekki
öllum útlendum samtíðar-
manna hans. Hann dvaldist
hér við og við fyrstu stríðs-
árin og orkti hér sum þeirra
ljóða,. sem birtust í „Frihet-
en“, eina erlenda ljóðasafn-
inu, sem komið hefur í frum-
útgáfu á íslandi. Þeir fáu,
sem kynntust honum á ís-
landi, fagna því að hafa haft
kynni af þessu óeirna, draum-
sæa raunveruskáldi, og muna
hann meðan þeir lifa. Og
margir aðrir hafa kynni af
ljóðskáldskap hans.
Þessvegna fannst mér rétt
að benda íslenzkum lesendum
á „Nordahl, bror min“. Ég
'hef lesið talsvert mikið af
því, sem skrifað hefur verið
á norsku um þetta ágætis-
skáld, sem dó í blóma lífsins,
en ekkert hef ég lesið, sem
lýsir manninum og skáldinu
betur en þessi bók bróður
hans. Hún er þannig úr garði
gerð, að hún opnar fylgsni.
Hún byggist á bræðraskrifum,
þar sem engu er leynt, en
allt sagt, undirhyggjulaust
og svikalaust. >
Þetta er ævisaga Nordahls
Grieg. En þó ekki öll. Bók-
inni lýkur 10. apríl 1940, er
Nordahl er að flýta sér frá
Osló, til þess að gefa sig
fram í herinn, og kveður bróð
ur sinn í húsdyrunum hjá
honum, „Ég fylgdi honum nið
ur og veífaði til hans er hann
sveigði út úr garðshliðinu. —
Ég frétti ekkert frá honum
síðar. — En eftir að Noregur
varð frjáls færði Gerd
(Grieg) mér handritið að
kvæðinu „Til de tyske soldat-
er“. Á fremsta blaðið hafði
Nordaihl skrifað:
Til Harald —
det blir vanskettg
& dikte uten dig
for Gerd og mig.
Pd gjensyn snart.
— Nordáhl.
Með þessum orðum lýkur
bókinni um „Norda'hl, min
bror“. Ég ræð öllum unnend-
um og aðdáendum Nordahls
Grieg til að lesa hana, vegna
þess að ég veit að þeir hafa
ánægju af því. Ekki sízt þeir,
sem hafa lesið hina fallegu
bók Gerd Grieg um mann-
inn sinn. Þessar tvær bækur
gefa heildarlýsingu á þessu
frábæra unga skáldi, sem
aldrei var í rónni, en alltaf
var að leita friðarins og sann-
leikans.
Skúli Skúla-son.
ráðstafanir, sem nú þarf að
gera, og allt þetta er þess
eðlis að lifskjör munu halda’
áfram að batna hér á landi.
Þess vegna er langt frá því
að menn þurfi nokkuð að ótt-
ast vandræðaástand, þegar
skynsamlegar ráðstafanir
hafa verið gerðar.