Morgunblaðið - 30.01.1964, Qupperneq 12

12
MORGUNBLADID
r
Fimmtudagur 30. jan. 1964
fllírrjpwM&M§>
Útgefandi: Hf. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Útbreiðslustjóri: Sverrir Þórðarson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Askrifturgjald kr. 80.00 á mánuði innanlands.
1 lausasölu kr. 4.00 eintakib.
HEFUR VIÐREISNIN
BRUGÐIZT?
Allt frá því að viðreisnar-
ráðstafanirnarhófustfyr-
ir fjórum árum hafa menn
heyrt • stjórnarandstæðinga
klifa á því, að viðreisnin ým-
ist hafi brugðizt eða væri að
bregðast. Það er því ekki nýtt
af nálinni að heyra slíkar full-
ýrðingar, en hins vegar skal
játað, að fremur er ástæða nú
en áður til að athuga þetta
nánar.
Um árangur viðreisnarráð-
stafananna ætti ekki að þurfa
að deila. Það vita allir lands-
menn, þótt* sumir vilja ekki
játa það, að hýr var hreint
vandræðaástand, þegar við-
reisnin hófst 1960. Landið var
gjaldeyrislaust og lánstraust
þorrið hvarvetna, öll verzlun
var reyrð í fjötra og spilling
uppbótakerfisins í algleym-
ingi.
Á skömmum tíma tókst að
rétta við fjárhag þjóðarinn-
ar. Verzlunarjöfnuður og
gjaldeyrisstaða bötnuðu með
hverjum mánuðinum sem
leið. Verzlunarfrelsi var stór-
aukið og uppbótafarganið upp
rætt.
. Þetta eru óumdeilanlegar
staðreyndir.. Og hitt vita
menn líka, að lífskjör hafa
farið batnandi ár frá ári og
framfarir á öllum sviðum at-
vinnu og efnahagslífs hafa
aukizt. Samkvæmt þessu er
sannarlega erfitt að halda því
fram, að viðreisnin hafi brugð
izt. Þvert á móti hafa fram-
farirnar Qg batnandi kjör
byggzt á henni.
En nú kunna menn að
segja: Þetta er allt rétt, en
síðustu vikurnar og mánuð-
ina hefur þetta þreytzt og
nú er verið að gera efnahags-
ráðstafanir, sem illsamrýman
Iegar eru viðreisnarstefnunni.
Hefur því ekki viðreisnin
brugðizt þrátt fyrir allt?
Svarið við þeirri spurningu
ætti raunar að vera augljóst.
Svo mikill árangur var orðinn
af viðreisninni, að hún gat
staðið undir þeim miklu kaup
hækkunum, sem urðu á miðju
síðasta ári, án þess að óttazt
væri um gengi krónunnar og
hún hefði meira að segja get-
að staðið undir nokkrum við-
bótarhækkunum kaupgjalds í
desembermánuði sl. eins og
ríkisstjórnin gerði grein fyrir.
Hitt er rétt, að við lausn
• desemberverkfallanna var
gengið skrefi lengra en nokk-
urt efnahagskerfi gæti þolað
án sérstakra ráðstafana. Við-
reisnin hafði skapað lands-
fólkinu síbatnandi lífskjör, en
engu að síður voru knúðar
fram kauphækkanir, sem
leiddu til þeirra ráðstafana,
sem nú er verið að gera. Við-
reisnin hefur því ekki brugð-
izt landslýðnum, fremur
mætti segja, að fneð óhóflegri
kröfugerð hafi menn brugðizt
henni — og sjálfum sér um
leið.
ENGINN VOÐI
U’nda þótt ráðstafanir þær,
sem nú er verið að gera í
efnahagsmálum, séu hvim-
leitt sjálfskaparvíti, er engin
ástæða til að örvænta um
framtíðina, og byggist það að
sjálfsögðu á hinum mikla
árangri, sem orðið hefur af
viðreisnarráðstöfununum.
Við íslendingar eigum nú
verulega gjaldeyrisvarasjóði,
svo að ekki þarf að óttast það,
að á ný þurfi að taka upp
nein höft eða skömmtunar-
pólitík, þrátt fyrir hinar óhóf-
legu kauphækkanir, ef gott
árferði helzt.
Hitt segir sig sjálft, að
hepþilegra hefði verið fyrir
launþega og landsmenn alla
að stilla kauphækkunum svo
í hóf, að ekki hefði þurft að
grípa til nýrrar skattlagning-
ar og tekjuflutnings frá öllum
almenningi til útvegsins, sem
ofboðið hefur verið með kaup
hækkunum.
Þær ráðstafanir, sem nú er
verið að gera til að létta byrð-
um af útflutningnum, munu
ekki leiða til þess vandræða-
ástands, sem hér var á upp-
bótatímanum, ef ekki verður
lengra gengið á þessari braut,
en nú er gert. En hitt er rétt
að menn hafi í huga, að nýjar
tilraunir til óraunhæfra kaup-
hækkana hljóta að leiða til
vandræðaástands. Þess vegna
verða menn að gera sér grein
fyrir því, að í kröfupólitíkinni
er ekki hægt að ganga lengra.
KAUPHÆKK-
ANIRNAR í
FYRRA
¥Tm langt árabil hafa verið
^ uppi háværar kröfur um
það, að kjör opinberra starfs-
manna verði bætt. Má segja,
að allir, bæði einstaklingar
og flokkar, hafi verið sam-
mála um það, að kjör þessara
manna yrðu að batna.
En þegar óháðuf dómstóll
kvað upp úrskurð sinn um
kjör opinberra starfsmanna,
fannst mörgum of rausnar-
lega hefði verið af stað farið
Móttaka í Moskvu. Myndin er tekin þegar Castro kom fyrir nokkru í heimsókn til Moskvn.
Voru þeir þá mættir á flugvellinum til að fagna honum Krúsjeff forsætisráðherra og Leonid
Brezhnev forseti.
Kúba er „á kúpunni“
FIDEL Castro hefur orðið
þegnum sínum dýr. Fjand-
skapur hans gegn Bandaríkj-
unum hefur leitt af sér, að
Kúba hefur misst bezta mark-
að sinn og þjóðin lifir við
sult. Kúba er eilítið stærri en
ísland og framleiðsla þjóðar-
innar er nærri því eins ein-
hæf og íslendinga. Af út-
flutningnum er nær 90% syk-
ur og 5% tóbak, og nær 70%
af þessu hefur undanfarið
selzt í Bandaríkjunum, en um
85% af innflutningi til Kúbu
kom frá Bandarikjunum. Þess
ar tölur sýna, hve viðurhluta-
mikið það var að óvingast við
USA.
Á Kúbu lifa 5—6 milljón
manns og um % hlutar þjóð-
arinnar eru hvítir — flestir
af spænskum ættum — en hitt
svertingjar og múlattar. Col-
umbus fann Kúbu í fyrstu
vesturför sinni og Spánverjar
settust þar að og héldu völd-
um eftir að þéir höfðu misst
Mexíkó og Mið-Ameríku. En
skömmu fyrir síðustu aldamót
varð uppreisn gegn Spánverj-
um á Kúbu, Bandaríkin skár-
ust í leikinn eftir að herskipið
„Maine“ hafði verið sprengt
í loft upp á höfninni í Hav-
ana 1898, og í jan. 1899 urðu
Spánverjar að hörfa burt, en
herstjórn USA réð yfir Kúbu
þangað til vorið 1908, er Kúba
var viðurkennd sjálfstætt ríki.
Stjórnarfarið var skrykkjótt
framan af og 1906—09 höfðu
Bandaríkin völdin þar. En síð
an 1909 hefur éyjan talizt
frjálst og fullva la ríki, en þó
fjárhagslega háð USA. Banda-
ríkjamenn ráku miklar fram-
kvæmdir á Kúbu.
Þegar Castro steypti ein-
valdanum Batista af stóli litu
Bandaríkin velvildaraugum á
það fyrst í stað, þangað til
ljóst varð að hann var að
stofna útibú frá Moskvu þarna
rétt undir handarjaðrinum á
USA. Andstæðingar Castros
flýðu land og hugðust gera
innrás á Kúbu og steypa
Castro, og Bandaríkjaforseti
samþykkti þá ráðagerð. Inn-
rásin er gerð í apríl 1961, en
mistókst algerjega og engin
uppreisn var gerð gegn Castro,
en hann var öruggari í sessi
en.áður. Kennedy fékk ámæli
af þessu, en hratt því af sér
hálfu öðru ári síðar, er hann
neyddi Krúsjeff til að hætta
hergagnasendingum til Kúbu
og kalla lið sitt heim.
RAUNASAGA KÚBU
En hvernig var afstaða Cast-
ros til þjóðarinnar og hvernig
líður henni undir stjórn hans?
Kúba er frjósamt land „þar
drýpur sykur af hverju strái“,
en samt líður þjóðin skort.
Blaðamaðurinn Dudley Free-
man hefur nýlega lýst daglegu
lífi á Kúbu eftir að Castro
lagði viðskiptalíf þjóðarinnar
í rústir:
„Tæplega mun nokkur vest-
ræn þjóð fá jafn lítið að borða
og á Kúbu, þó hún eigi heima
í óumræðilega frjósömu landi.
Ég bjó m.a. 12 daga á einu
svokallaða 1. flokks hótelinu
í Havana, þar sem maturinn
var annar og óendanlega
miklu betri en hjá almenningi
á Kúbu. En samt gat maður
aldrei fengið mjólk, smjör,
egg, nýtt kjöt eða grænmeti.
Kúbubúar hafa orðið að
sætta sig við síminnkandi
matarskammt síðustu tvö ár-
in, þó jörðin sé svo gjöful, að
hún gefi uppskeru þrisvar á
ári. Að nafninu til á fólk að
fá einn kjúkling, 5 egg, 1.5 kg.
af kjöti, 0,5 kg af osti, 750 gr.
af grænmeti og flösku af öli á
mánuði. En það er sjaldgæft
að verzlanirnar hafi þessar
vörur á boðstólum, svo fólk
fær þær ekki út á seðlana
sína.
Við allar stærri verzlanir
stendur alvopnaður dáti frá
þjóðhernum til þess að hindra
að soltinn almúgi ræni búð-
irnar. Nýja mjólk fá ekki aðr-
ir en börn yngri en 7 ára, og
þó ekki reglulega. .Verksmiðju
maður sagði við mig: „Síð-
ustu 18 mánuði hefur mér tek-
izt þrisvar að fá ostskammt-
inn minn.“
Svarti markaðurinn blómg-
ast: 12 kr. fyrir eitt egg, 430
kr. fyrir kjúkling. Starfsfólk
gistihúsanna grátbænir gesti,
sem eru að fara, um að skilja
eftir tanripastaskálpinn, rak-
véiarblað eða hálfslitna skó.
Framh. á bls. 16.
og byggðu ýmsar stéttir kröf-
ur á því, að opinberir starfs-
menn hefðu fengið of miklar
hækkanir.
Talið er, að launahækkanir
opinberra starfsmanna hafi
samkvæmt kjaradómi að með
altali verið eitthvað nálægt
45%. Á síðasta ári hafa flest-
ar stéttir aðrar fengið um
30% kauphækkun.
Samkvæmt því hefur launa
hlutfall batnað opinberum
starfsmönnum í hag að meðal-
tali um 15% og þó ekki svo
mikið, því að reynt hefur ver-
ið að draga úr aukagreiðslum
til þessara stétta.
í samræmi við fyrri skofV
anir um það, að opinberir
starfsmenn ættu að fá kjara-
bætur, virðist því ekki, þegar
þessum hring í kröfugerðinni
ér lokið, unnt að byggja nýjar
kröfur á því, að opinberir
starfsmenn beri hlutfallslega
of mikið úr býtum.