Morgunblaðið - 09.10.1964, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
PSstudagur 9. okt. 1964
Aftonbladet krefst þess að s
HÆTT VERÐI AD HRELLA LOFTLEIÐIR
EINS og sagt var frá í frétt i
Mbl. í gær hefur sænska stór-
blaðið „Aftonbladet" látið mjög
til sín taka mál Loftleiða og SAS.
Birti blaðið heilsíðugrein á mið-
vikudaginn þar sem segir að í
aðsigi sé ný árás á Loftleiðir og
tekur upp hanzkann fyrir félagið.
Ræðst blaðið harkalega á flug-
málastjórnir Norðurlandanna 3ja
og á risafyrirtækið SAS, sem það
segir að haldi uppi lúalegum ár-
ásum á Loftleiðir með vitund og
vilja stjórnarvalda landanna
þriggja, og spyr hvar sé nú hin
margumtalaða norræna sam-
vinna. Auk þess er málið einnig
rætt í ritstjórnargrein hlaðsins og
þar m. a. minnt á að SAS hafi
ekki nauðugt gengið í IATA og
Iýst furðu á því hve hatramm-
Iega sænska flugmálastjórnin
hafi gengið fram í málinu, eng-
inn hafi verið eins áfram um að
koma Loftleiðum fyrir kattarnef
Ný árás
Flugmálayfirvöld Norðurland-
anna þriggja hafa nú tekið af
skarið og ákveðið að reyna enn
einu sinni að bregða fæti fyrir
litla islenzka flugfélagið Loft-
leiðir. „Aftonbladet“ hefur fregn
að, að á morgun (fimmtudag)
verði haldinn í Kaupmannahöfn
fundur forráðamanna norrænna
flugmála. Á fundi þessum mun
eiga að leggja drög að saman-
teknum aðgerðum landanna
þriggja gegn Loftleiðum og hin-
um ódýru flugfargjöldum félags-
ins.
Það slitnaði upp úr „samninga-
viðræðum" þeim sem fram fóru
í Reykjavík 22. september sl., en
áformað er að viðræður þessar
verði aftur upp teknar innan
skamms. íslendingar hafa ekki
sótzt eftir þessum viðræðum.
Þeir vilja bara fá að vera í friði.
Flugferð með Xx>ftleiðum frá
Gautaborg til New York og heim
aftur kostar í dag 2.110 krónur
(saenskar). Með þotu frá SAS
kostar þessi ferð 371 krónu meira
(á alm. farrými). Nú vilja flug-
málayfirvöld á Norðurlöndum
(sem stundum er erfitt að greina
frá strákunum í SAS) þröngva
Loftleiðum til þess að hækka far-
gjöld sín þannig að ekki muni
nema um 150 krónum á fargjöld-
um félaganna.
Máli sínu til stuðnings segja
'ulltrúar Norðurlanda:
„Samkvæmt gildandi loftferða-
samningum her Loftleiðum að
hækka fargjöld sín ef þeir bæta
aðbúnað farþega eða aðstöðu á
þessari flugleið. Nú hafa þeir tek
ið upp skrúfuíþotur af nýjustu
gerð á flugleiðinni milli Reykja-
víkur og New York. >að telst
vera bættur aðbúnaður og bætt
aðstaða og þessvegna eiga far-
gjöldin að hækka.
En íslendingar kinoka sér við
því að hækka fargjöldin. Það er
ekki erfitt að skilja ástæðuna til
þess. Ef munurinn á fargjöldum
IATA-flugfélaganna og Loftleiða
er ekki nema 150 krónur (sænsk-
ar) er harla lítið svigrúm eftir
til samkeppni. Auðvitað er þetta
einmitt það sem SAS-löndin
.stefna að. Þau vilja losa sig við
samkeppni Loftleiða og hinna
ódýru fargjalda félagsíns á Atl-
antshafsflugleiðinni gegn fast-
:,korðuðum fargjöldum IATA-fé-
!aganna. í>etta er önnur árásin á
aúverandi verðskrá Loftleiða það
;em af er þessu ári.
Misrétti beittir
Þegar IATA-félögin lýstu því
yfir nú í vor, að þau hyggðust
lækka að marki fargjöld sín yfir
Atlantshafið frá og með 1. apríl,
létu Loftleiðir þau boð út ganga,
að félagið myndi þá lækka sín
fargjöld að sama skapi og halda
iþeim mun sem á væri kominn
og sænski flugmálastjórinn sjálf-
ur, Henrik Winberg. Þá er minnt
á það er Skotar fækkuðu lend-
ingarleyfum SAS á Prestwick,
og viðbrögðum félagsins við því.
“Þá var auðvelt fyrir félagið að
vekja samúð manna“, segir í rit-
stjórnargreininni, „en þá fékk
SAS ekki að kenna á öðru en því
sem Loftleiðir hafa átt við að
glíma um árabil að undirlagi fé-
lagsins. SAS hefur alltaf kennt
Loftleiðum um allar ófarir sínar
en nú, þegar félagið stendur uppi
með 68 milljón króna hagnað að
sögn forstjórans, Karl Nilssons,
eru árásir þess á Loftleiðir enn
ósmekklegri og lúalegri en
nokkru sinni fyrr. Ritstjórnar-
greininni lýkur „Aftonbladet“
með því að segja: Látið Loftleiðir
í friði!
Grein „Aftonbladet“ um skipti
Loftleiða við SAS og flugmála-
stjórnir Norðurlanda hljóðar svo,
í lausl. þýð. Mbl. :
Reykjavík til New York. Þannig
er það fargjaldasamkomulag
Bandaríkjanna og íslands, sem
flugmálayfirvöld Norðurlanda
eru nú að fetta fingur út í.
Bandaríkin hafa ekki haft neitt
við fargjöld Loftleiða að athuga.
Ekkert bandariskt flugfélag hef-
ur heldur hafið upp raust sína
gegn félaginu. Pan American Air
ways flýgur reglulega til íslands
en félagið hefur látið Loftleiðir
afskiptalausa með öllu. Það er
bara SAS og því áhangandi yfir-
völd, sem hafa fengið Loftleiðir
á heilann. Allt bendir til þess að
aftur muni slitna upp úr samn-
ingaviðræðunum. íslendingar
geta ekki látið frekar undan en
þeir hafa gert. Og hvað verður
þá, þegar enginn árangur næst
á viðræðufundum?
— Það er ekki gott að segja,
anzar major Björn Stenstrup,
fulltrúi Loftleiða í Svíþjóð, í við-
tali við „Aftonbladet“. „En ef að
líkum lætur, höldum við áfram
að fljúga eins og venjuldga. Við
getum ekki betur séð, en réttur-
inn sé okkar megin“.
Hann hefði getað bætt því við,
að Loftleiðir hafi ekki aðeins rétt
inn sín megin, heldur líka
almenningsálitið, sem innan
skamms mun líka taka afstöðu til
efnahagsreiknings SAS fyrir sh
ár. Forstjóri félagsins hefur þeg-
ar lýst því yfir, að á árinu hafi
hagnaður SAS numið 68 milljón-
um sænskra króna. Að því at-
huguðu eru árásirnar á Loftleið-
ir enrnþá lúalegri en venjulega.
Flugmálastjórnin setur ofan
gerist sendisveinn fyrir SAS
i ciðsigi
milli fargjalda félagsins og
IATA-fargjaldanna.
Þá var það sem flugmálayfir-
völd Norðurlanda gripu í taum-
ana. Loftleiðum mátti ekki hald-
ast uppi að læklca fargjöld sín
eins mikið og félagið vildi. Is-
lendingar ætluðu að fljúga yfir
Atlantshafið 740 krónum ódýrar
en aðrir, en SAS-löndin neyddu
þá til þess að minnka mun þenn-
an niður í 371 krónu (miðað við
farseðil milli Gautaborgar og
New York, fram og aftur).
Þetta var rétt í sama mund og
Bretar fækkuðu lendingarleyfum
við SAS á Prestwick í Skotlandi
— en það mál vakti, sem von
var, mikla gremju manna á
Norðurlöndunum. Fulltrúar SAS
og ráðherrar landanna höfðu þá
mjög á orði, að SAS væri mis-
rétti beitt.
En þegar Loftleiðir eru annars
vegar er ekkert því til fyrirstöðu
að beita misrétti ef færi gefst.
Loftleiðir fljúga milli Norður-
landa og Reykjavíkur fyrir sama
verð og IATA-félögin. Allur
sparnaðurinn er á leiðinni frá
„Samningaumræður" þær milli
fulitrúa Norðurlandanna og ís-
lanðs, sem upp úr slitnaði 22.
sept sl. og haldið verður áfram
innan skamms, eru ekki annað
en liður í langri sögu hrellinga
þeirra sem íslendingum hafa
ætíð verið búnar þar sem um var
að ræða flugsamgöngur á Norður
löndum. Það á að koma í veg
fyrir starfsemi Loftleiða með öll-
um tiltækum ráðum. Og sænska
flugmálastjórnin hefur haft sig
mjög í frammi við hinar endur-
teknu árásir á íslenzka flugfélag-
ið.
f raun og veru hafa flugmála-
stjórnir Svíþjóðar, Noregs og
Danmerkur hagað sér eins og
auðmjúkir erindrekar SAS, sem
leggur mest upp úr því að slá
skjaidborg um fastaverð IATA á
flugleiðum heims.
Óvinátta
íslendingar hafa ekki óskað
eftir viðræðum þessum, sem eiga
sér aðeins eitt markmið: það að
reyna að þvinga Loftleiðir til
þess að hækka fargjöld sín svo
mjög að félaginu sé gert ókleift
að keppa við aðra' aðila á Norður
löndum um loftflutninga, þegar
fram líða stundir.
Sérhver tilraun hinna Norður-
landanna til þess að þröngva
kosti Loftleiða með tilliti til
frjálsrar samkeppni telja íslend-
ingar auðsýnda óvináttu í sinn
garð. Það er ekki að furða, því
flugmálastjórnir Norðurlandanna
og þá einkum Svílþjóðar, hafa
allt frá fyrstu tíð haft horn í
síðu Loftleiða og gert þeim allt
það til miska er þær máttu. Sag-
an um hinar síendurteknu árásir
á Loftleiðir er fallegt dæmi um
norræna vináttu og bræðralags-
hug.
Sviþjóð, Danmörk og Noregur
gerðu loftferðasamning við Is-
lenlinga eftir stríðið og var flug-
félögum landanna samkvæmt
samningi þessum heimilt að láta
vélar sínar lenda, hefja sig til
flugs og taka farþega og farm
hvert í annars landi. SAS hóf
líka um þetta leyti flugferðir til
íslands, en hafði af þeim engan
hagnað og þær voru því fljótlega
lagðar niður.
En 27. maí 1954 hófu Loftleiðir
reglulegt flug milli Reykjavíkur
og Gautaborgar. Fargjöld félags-
ins voru töluvert lægri en hjá
SAS. Þetta gerði stórt strik í
reikning sænsku flugmálastjórn-
arinnar og SAS, sem búizt höfðu
við því þegar samningurinn var
gerður að þeir myndu einir sitja
þar að krásunum.
Samkeppni íslendinga kom
þeim eins og þruma úr heiðskíru
lofti og það er nú einu sinni
þannig, að geti menn ekki losað
sig við andstæðing sinn á heiðar-
legan hátt (með því að bola hon-
um burt í frjálsri samkeppni) er
oftast leitað á náðir lögreglunnar
eða ríkisvaldsins. Og það gerði
SAS líka.
Loftferðasamningunum við ís-
land var sagt upp um áramót
1954/55. Þetta iýsti einstaklega
miklu hugleysi og var ódrengi-
lega og lúalega gert gagnvart lít-
illi vinveittri þjóð sem menn
héldu sig hafa í ölium höndum
við. Almenningsálitið tók yfir-
völdunum þetta líka óstinnt upp.
íslenzki sendiherrann hélt heim-
leiðis og í eyríkinu litla lýstu
menn vonbrigðum ^ínum og
gremju vegna þessa athæfis.
En Loftleiðir héldu áfram að
fljúga eins og ekkert hefði í skor-
izt. Og sænsku yfirvöldin þorðu
ekki að fylgja þessu eftir. íslend
ingum var tilkynnt að samning-
unum hefði verið sagt upp „til
endurskoðunar“ og þeim heimil-
að að halda áfram flugi um sex
mánaða skeið meðan samninga-
viðræður stæðu yfir, að því er
sagt var. í raun og veru fóru
ekki fram neinar samningavið-
ræður.
Skuldinni skellt á Loftleiðir
Hagur SAS fór síversnandi og
félagið fékk sjúklega tilhneig-
ingu til þess að skella allri skuld
inni á erfiðleikum sínum á Loft-
leiðir. Það var kansske skiljan-
verið eins dýrseldir og önnur flug
félög? Mynd þessi birti „Afton-
bladet“ hjá ritstjórnargrcin sinnL
legt, þegar þannig stóð á fyrir
SAS, að félagið þurfti einhvern
til þess að kenna um allar ófarir
sínar, En hitt er síður skiljanlegt,
að sænsk yfirvöld skyldu taka
upp banzkann fyrir SAS þvert
ofan í hag sænskra flugfarþega.
12. maí 1960 var gerður nýr
loftferðasamningur milli íslands
og hinna Norðurlandanna. Dan-
mörk og Noregur, sem til þessa
höfðu verið töluvert frjálslynd-
ari gagnvart Loftleiðum en Sví-
þjóð, höfðu þegar hér var komið
sögu verið dyggilega „heilaþveg-
in“ af sænsku loftferðayfirvöld-
unum.
Leynimakk
Árangur viðræðnanna, sem
lauk um vorið 1960 var alvana-
legur samningur um loftferðir
landa í milli, sem lítur út fyrir að
vera mjög svo þokkalegur í alla
staði og frjálslegur í ákvæðum.
En samningi þessum fylgir
Ieynileg viðbótarklausa, sem í
raun og veru gerir að engu flest
það sem í samningnum stendur
og telja má frjálslega kveðið á
um.
Það er vel skiljanlegt, að á-
kvæði þetta, sem þröngvað var
upp á íslendinga, þykir þess
eðlis að ekki sé rétt að það komi
fyrir almenningssjónir.
En Loftleiðir héldu áfram að
valda SAS erfiðleikum. Haustið
1962 fengu SAS-menn til liðs við
sig kappann William P. Hildred,
forstjóra IATA, alþjóðasambands
flugfélaganna, sem lýsti yfir því
Framh. á bls 25
Svona skrifaði „Aftonbladet” um Loftleiðir og SAS á miðviku-
daginn.