Morgunblaðið - 26.02.1965, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 26. februar 1965
EINS OG skýrt hefur verið frá
er nýlokið hér í Reykjavík fund
um stjórnar Kísiliðjunnar með
innlendum og erlendum sérfræð-
ingum. Af því tilefni flutti Magn
ús Jónsson, bankastjóri, formað-
ur stjórnar Kisiliðjunnar, eftir-
farandi fréttaauka í útvarpinu:
Allmörg ár eru nú liðin síðan
hafnar voru athuganir á því,
hvort unnt væri að framleiða
markaðshæfa vöru úr kísilleðju
þeirri, sem þekur botn Mývatns.
Hafði Baldur Líndal efnaverk-
fræðingur þær athuganir með
höndum á vegum raforkumála-
skrifstofunnar og rannsóknaráðs
Magnús Jónsson
ríkisins. Á grundvelli þeirra at-
hugana var gerð skýrsla um mál-
ið veturinn 1960—61. Þessi aðil
ar höfðu áfram með höndum
tæknilegar athuganir málsins, en
að öðru leyti tók stóriðjunefnd
það í sínar hendur. í byrjun árs-
ins 1964 voru undirbúningsathug
anir það langt á veg komnar, að
gerð var bráðabirgðaáætlun um
kisilgúrverksmiðju við Mývatn.
Þótti þá nægilega staðfest bæði
með framhaldsrannsóknum hér
heima undir forustu Baldurs Lín
dal og víðtækum athugunum í op
inberri rannsóknastofnun í Hol-
landi, TNO, að unnt væri að
vinna síunargúr í hæsta gæða-
flokki úr botnleðju Mývatns.
Þar sem hér var í senn um mjög
sérhæfða framleiðslu að ræða,
sem íslendingar höfðu enga
reynslu í og þó eigi síður vegna
hins, að markaður er mjög tak-
markaður, samkeppni hörð og
hver notandi kaupir yfirleitt lítið
magn, þótti stóriðjunefnd ein-
sýnt, að leita yrði yfir margvís-
legri samvinnu við erlenda að-
ila um málið. Samkomulag náðist
I byrjun sl. árs við hollenzka fyr
irtækið AIME, sem hefir víðtækt
og vel skipulagt sölukerfi i
Evrópu, um samstarf, sem eigi
var þó fast mótað, en á grund-
velli kostnaðaráætlana, sem þá
lágu fyrir, og bráðabirgðasam-
komulags við AIME, var á sl.
þingi sett löggjöf, sem í megin-
efnum fól það í sér, að ríkisstjóm
in skyldi beita sér fyrir stofn-
un hlutafélags, er reki og reisi
kísilgúrverksmiðju við Mývatn,
en áður en að því kæmi yrði
myndað undirbúningsfélag, er
annist skipulagningu verksmiðj-
unnar og annan undirbúning að
byggingu hennar og rekstri.
Hlutafélag þetta var þegar stofn
að eftir setningu laganna og
hlaut nafnið Kísiliðjan h.f. Átti
íslenzka ríkið 80% en hollenzka
fyrirtækið AIME 20%. Ríkis-
stjórnin skipaði fjóra menn í
stjórn Kísiliðjunnar, þá Magnús
Jónsson, formann stjórnarinnar,
Stefán Stefánsson, bæjarverk-
fræðing á Akureyri, Karl Krist-
jánsson, alþingismann og Pétur
Pétursson, forstjóra, sem gegnt
hefur störfum framkvæmda-
stjóra með aðstoð Halldórs Jóna-
tanssonar, deildarstjóra í við-
skiptamálaráðuneytinu, sem ver
ið hefir ritari stjórnarinnar.
AIME skipaði í stjórn félagsins
aðalforstjóra sinn Kostering.
Síðan félagið var stofnað hef-
ir það sleitulaust unnið að verk-
efni sínu, og þótt margar athug-
anir hefðu verið áður gerðar var
óendanlega margt, sem þurfti að
kanna, og endurskoða áður en
auðið yrði að taka lokaákvarðan-
ir um framkvæmdir. Er að sjálf-
sögðu höfuðnauðsyn að undir-
búa allar framkvæmdir svo ræki
lega, að áhættan verði sem allra
minnst og reynt sé í upphafi að
reikna með öllu til að fyrir-
byggja mistök.
Við þessar lokaathuganir hafa
margir aðilar komið við sögu.
Framhaldsathuganir á hráefninu
og vinnslu þess hafa verið und-
ir leiðsögn Baldurs Líndal, efna
verkfræðings. Markaðsathugan-
irnar, sem eru eitt veigamesta at
riðið, hafa verið í höndum AIME
og jafnframt var sérstakt mark-
aðskönnunarfyrirtæki í Hollandi,
Makrotest, ráðið til þess að gera
víðtæka markaðskönnun í Vest-
ur-Evrópu og Englandi. Hollenzk
• MEÐALLANDSBUKT
Sjómaður skrifar:
„Hvers á hin gamla og sögu-
fræga Meðallandsbukt að
gjalda, ef hún á að þurrkast út
úr íslenzku máli og heita hér
eftir Meðallandsbugur; án dóms
og laga?
Ríkisútvarpið, höfuðvígi is-
lenzkrar málvöndunar, hefur nú
um alllangt skeið lagt mikla
alúð við að berja þetta nýja
karlkynsnafn inn í höfuð hátt-
virtra hlustenda án nokkurra
skýringa.
Enda þótt bugur og bukt sé
samkvæmt orðabókum nafn á
sama hugtaki, er hér um að
ræða ömefni, sem á fullan rétt
í málinu og ekki er hægt að
breyta án skýringa og þá af
einhverjum aðilum, sem til þess
ur námuverkfræðingur var ráð-
inn til þess að gera áætlanir og
tillögur um dælingu hráefnisins,
en ætlunin er að dæla því 3ja
km leið frá vatninu að verksmiðj
unni í námaskarði. Bandaríska
verkfræðifirmað Kaiser Engin-
eers, sem er þekktasta verkfræði
firma í þessari grein var ráðið
til þess að gera endanlega áætl-
un um vinnsluaðferð og bygging-
ar- og reksturskostnað verksmiðj
unnar. Jafnframt var Almenna
byggingafélagið undir forustu
Árna Snævars, verkfræðings,
ráðið til þess að hafa með hönd
'um yfirstjórn á þeim þáttum á-
ætlunagerðarinnar, sem vinna
þurfti hér heima. Vermir s.f. hef
ir á vegum raforkumálaskrifstof
unnar gert ítarlega áætlun um
hitaveitu til verksmiðjunnar, en
jarðgufa er veigamikill þáttur
í framleiðslunni. Þá hefir vega-
málastjómin gert áætlun um
lagningu nýs vegar frá Mývatni
til Húsavíkur um Hólasand, sem
er miðuð við 6 metra breiða ak-
braut. Er gert ráð fyrir, að sá
vegur kosti 22—23 miUjónir kr.
og verði að fullu lokið á 5 árum.
Senda hefir þurft sýnishorn af
eru kjörnir, örnefnanefnd, ef
hún er til.
Það er ákaflega einkennilegt
að láta útvarpsþul þrástagast á
þessu nafnabrengli, þar til hlust
endur eru orðnir ruglaðir í rím-
inu og vita ekki lengur, hvað
er hið rétta heiti. Með sama
rétti getum við búizt við að
heyra talað um Faxaf jörð í stað
Faxaflóa, Breiðaflóa, Húnafjörð
og Eyjaflóa og jafnvel að ein-
hver afiakóngurinn hafi sprengt
nótina sína inni á miðjum
Hristingi (Skjálfanda) og áð
annar hafi fyllt sig 50 sjómílur
NA af Refsflöt (Melrakka-
sléttu). Samkvæmt orðabókum
gætu öU þessi nöfn staðizt, þótt
erfitt yrði að finna þau á kort-
inu og almenningi kynni að
koma þau ókunnuglega fyrir
eyru fyrstu dagana“.
hráefninu til margra vélafram-
leiðenda erlendis til þess að
kanna hvaða vélar hentuðu bezt
fyrir framleiðslu kísilgúrsins úr
Mývatni, því að tegundir kísil-
gúrs eða diatomite eru margar og
vélar verða að hæfa framleiðslu
hverrar tegundar um sig. Fram-
kvæma hefir þurft vissar jarð-
vegsathuganir, kortagerð og land
mælingar og skipulagsskrifstofan
að athuga væntanlegt skipulag
bygginga á svæðinu. Margar aðr
ar athuganir hefir yerið nauðsyn
legt að gera, en þó er margt enn
óafgert, svo sem samningar við
landeigendur, sem ekki þykja
tímabærir fyrr en nákvæmlega
er vitað um landþörf og endan-
leg ákvörðun hefir verið tekin.
Stjórn Kísiliðjunnar hefir nú
síðustu þrjá daga setið á fundum
með innlendum og erlendum sér
fræðingum og ráðunautum sín-
um. Að þessum viðræðum lokn
um telur stjórn félagsins nú feng
inn grundvöll til þess að taka
lokaákvarðanir um byggingu
verksmiðjunnar, þar eð öll meg-
inatriði eru ljós varðandi bygg-
ingar- og reksturskostnað. Hins-
vegar þarf að fara fram enn ítar
• AMBASSADOR
Þá hefur Velvakanda borizt
bréf þar sem fundið er mjög að
hinu nýja heiti á sendiherrun-
um, ambassadorunum. Bréfrit-
ari spyr hvers vegna megi ekki
kalla þá sendiherra eins og áð-
ur, ambassador sé hræðilegt orð
í islenzku, en sendiherra aftur
á móti mjög virðulegt og viðeig-
andi orð.
Bréfritari segir að í upphafi
hafi verið ætlunin, þegar sendi-
herrarnir hækkuðu í tign, að
taka upp heitið sendrherra, þeg-
ar allir íslenzku sendiherramir
væru orðnir „ambassadorar“.
Og nú eru þeir það allir, og
hvers vegna þá ekki hætta við
þetta orðskrípi. Auðvitað bera
sendiherramir hinn erlenda titil
utanlands, en það ætti líka að
vera nóg. „Vonandi lesum við
legri athugun á markaðshorfum.
Á grundvelli þessara áætlana
munu fulltrúar ríkisstjórnarinn-
ar í stjórn Kísiliðjunnar nú á
næstunni ganga frá greinargerð
um málið til iðnaðarmálaráð-
herra. Ekki er viðeigandi á þessu
stigi að skýra í einstökum atrið-
um frá þvi, hverjar verði hinar
endanlegu tillögur stjórnar Kísil
iðjunnar, en svo mikið er hægt
að segja, að fyrirtækið virðist
hagstæðara en hinir bjartsýn-
ustu munu hafa þorið að vona og
mimu því tillögumar að megin
efni verða jákvæðar. Gerðar
hafa verið áætlanir um þrjár
stærðir verksmiðju, 12 þús. 18
þús. og 24 þús. tonn. Er bygg-
ingakostnaður 12 þús. tonna verk
smiðju áætlaður rúmar 100 millj.
kr. en 24 þús. tonna verksmiðju
rumar 140 millj. kr. Söluverð
framleiðslunnar er mjög mismun
andi í hinum ýmsu löndum, en
miðað við að öll framleiðslan selj
ist gæti útflutningsverðmæti
minnstu gerðar verksmiðjunnar
verið 60—70 millj. kr. Ljóst er,
að rekstur verksmiðjunnar verð
ur því hagstæðari, sem hún er
Framhald á bls. 10
það í blöðunum næst eða heyr-
um í útvarpinu að þessi eða
hixm sendiherrann — ekki
ambassadorinn — hafi afhent
trúnaðarbréf sitt“, segir bréí-
ritarL
• ÓKURTEISI Í SÍMA
Karl skrifar:
„Skyldi nokkur þjóð vera
jafn ókurteis í síma og við ís-
lendingar? Þegar síminn hring-
ir og þú tekur tólið upp, er
venjulega það fyrsta, sem þú
heyrir: Hvarda? — sem út-
leggst: „Hvar er þetta?“ — Ef
þú svarar ekki hiklaust er alveg
eins víst að ítrekað sé með ó-
þolinmæði: Nú, h-v-a-r-d-a? —*
Ég er kominn á þá skoðun að
flestir geri sér ekki grein fyrir
því, hvílík ókurteisi þetta er,
haldi bara að svona eigi að tala
í síma. En svona á ekki að tala
1 síma. Mönnum ber fyrst að
kynna sig — og bera síðan upp
erindið“.
A mánudag verður byrjað á
vélarhreinsun í Akraborg, en um
miðja næstu viku fer skipið
sennilega í þurrkrví hjá Slippfé-
laginu.