Morgunblaðið - 06.06.1967, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 6. JÚNÍ 1967.

Útgefándi:
Framkvæmdast j óri:
Ritstjórar:
Ritstj órnarfulltrúi:
Auglýsingar:
Ritstjórn:
Auglýsingar og afgreiðsla:
f lausasölu kr.
Áskriftargjald kr. 105.00
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6.
Aðalstræti 6. Sími 22480.
7.00 eintakið.
á. mánuði innanlands.
i
5

ARABÍSKUR HITLER
au tíðindi, sem borizt hafa
frá botni Miðjarðarhafs
sL sólarhring eru hörmuleg.
Enn einu sinni hefur brotizt
út styrjöld milli ísraels og
Arabaríkjanna og þau hern-
aðarátök, sem nú standa yfir
geta b*>tft ófyrirsjáanlegar af-
leiðingar. Undanfarnar vik-
ur hefur ástandið í Austur-
löndum nær orðið sífellt
ískyggilegra. Sú ákvörðun U
Thants að kalla heim friðar-
gæzlusveitir Sameinuðu
þjóðanna frá Gazasvæðinu
er furðuleg og óskiljanleg,
enda virðist hún hafa haft
þveröfug áhrif við það sem
til var ætlazt.
Arabaríkin hafa fyrst og
fremst sótt styrk og hemað-
arlega aðstoð til Sovétríkj-
anna og annarra kommún-
istaríkja. Sovétríkin höfðu
lofað Aröbum oflugum bak-
hjalli, ef til átaka kæmi, og
Kínastjóm lýsti yfir stuðn-
ingi 700 milljón Kínverja við
100 milljónir Araba, eins og
komizt var að orði. Án þessa
stuðnings hefði Aröbum ekki
verið unnt að hefja það
taugastríð gegn ísrael, sem
hófst með lokun Akabaflóa
og nú hefur endað með al-
gjörri styrjöld.
Adolf Hitler fékk í síðari
styrjöld siðferðilegan styrk
vegna samninga, sem hann
gerði við Stalín og þeir gáfu
hernaðaráætlun hans byr
undir báða vængi og önnur
komm únista ríki hafa nú með
beinum stuðningi við hinn
arabíska Hitler í Egyptalandi
stuðlað mjög að því, að styrj-
öld er hafin í Austurlöndum
nær. Ábyrgð kommúnista-
ríkjanna er því þung og sök
þeirra mikil. Enn einu sinni
standa þau að baki styrjald-
araðgerðum. Ferill kommún-
ista í þessum efnum er ekki
fagur, þótt ekki sé litið yfir
lengra tímabil en frá því að
heimsstyrj öldinni síðari lauk.
Styrjöldin í Austurlöndum
nær sýnir okkur íslending-
um, að sú stefna, sem við höf-
um rekið í utanríkis- og ör-
yggismálum er rétt og enn í
fullu gildi. Tækifærissinnar
á borð við Framsóknarmenn
hafa hvað eftir annað haldið
>ví fram að nú væri orðið
svo friðsamlegt í heiminum,
að óhætt væri að draga úr
vömum landsins. Atburðim-
ir fyrir botni Miðjarðarhafs,
þar sem hemaðarátök geta
hvenær sem er leitt til stór-
styrjaldar, sýna okkur glögg-
lega hve „friðsamlegt“ er í
heiminum í dag. Þess vegna
munu íslendingar áfram
veita stuðning þeirri ábyrgu
utanríkisstefnu, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur frá
upphafi haft forustu um að
marka og jafnan síðan verið
sterkasti og traustasti máls-
svari fyrir.
Næstu daga mun væntan-
lega koma í ljós, hverja
stefnu hernaðarátökin við
Miðjarðarhaf taka. Allir
hljóta að vona, að ábyrgum
öflum takizt að forða lang-
varandi blóðsúthellingum, og
að hernaðarátökum linni.
Eitt er ljóst. Til þess má ekki
koma að ríki á borð við fsra-
el, sem hefur verið fyrir-
mynd annarra ríkja í þessum
heimshluta að uppbyggingu
og framförum, þurrkist út.
Það á við ofurefli að etja.
En það er meira í húfi en
framtíð ísrael. Þetta er einn-
ig spurning um það, hvort
Hitlerar okkar tíma eigi að
komast upp með ofbeldisverk
sín. Orðstír — og jafnvel
framtíð — Sameinuðu þjóð-
anna er einniig í veði. Þær
hafa þegar stigið óheilla-
spor í þessu deilumáli. Von-
andi tekst þeim að komast á
rétta leið á ný og koma á
friði við botn Miðjarðarhafs.
Hinn heimskunni brezki
sagnfræðingur Hugh Trevor-
Rope sagði í blaðagrein fyTÍr
nokkru, að sér virtist Arab-
íska Sambandslýðveldið vera
sá staður, þar sem hættast
væri við endurvakningu naz-
ismans. Hann virðist hafa
haft rétt fyrir sér. Og það
hlálega er, að kommúnistar
styðja ofbeldi hins arabiska
Hitlers, alveg eins og þeir
studdu Adolf Hitler á örlaga-
stund.
ENN einu sinni beinist athygli
heimsins að löndunum fyrir
botni Miðjarðarhaifsins. Þar er
skiollin á þriðja styrjöldin frá
því 1948, er ísraelsmenn lýstu
yfir stofnun ríkis síns, en það
gerðist hinn 14. maí það ár. Að-
eins þremur dögum síðar réðust
arabisku nágrannaríkin gegn
hinu nýstofnaða ríki, en fyrir
mnlligöngu Sameinuðu þjóðanna
tókst smám saman að koma á
vopnahléi milli ísrael og hinna
einstöku Arabarikja.
Hinn 29. október 1966 skall
aftur á styrjöld fyrir botni Mið-
jarðarhafsins, en þann dag réð-
ust heirsveitir ísraelsmanna inn
í Egyptaland. Fáeinum dögum
síðar stigu brezkar og franskar
hersveitir á land í Egyptalandi
við norðurenda Súezskurðsins.
Styrjöld sú, sem nú er á skoll
in á vafalaust rót sína að rekja
að miklu ieytá til Súezdeilunnar
1956. ísraelsmenn unnu þá sig-
ur á Egyptum og einn mikil-
vægasti árangurinn, sem þeir
náðu, var að fá því framgengt,
að Akabaflói var opnaður fyrir
siglingar þeirra. Þefcta gerðist á
þann hátt, að ísraelsmen náðu
á sitt vald strandvirkjum Egypta
við Tiransundið, þar sem Akaba
ftóinn er mjóstur og þaðan sem
Egyptar höfðu stjórnað sigling-
um inn í flóann. Síðar, þegar
vopnahlé komst á, létu ísraels-
menn strandvirkin af hendi aft-
ur með ákveðnum skilyrðum: Að
gæzlulið Sameinuðu þjóðanna
tæki við þeim og sæi um, að
siglingar í gegnum Tiransundið
héldust frjálsar.
Aðgerðir Nassers Egyptalands
ANTHONY NUTTING, sem var
affstoðarutanríkisráðherra Breta,
sagði af sér í október 1956,
vegna þess aff hann var ósam-
mála stefnu brezku stjórnarinn-
ar í Súez-málinu. Nýlega sendi
hann frá sér bók um Súez-máliff
„No End of a Lession“, og gerir
hann þar ítarlega grein fyrir
þróun málsins og ástæðunum til
þess aff hann sagði af sér.
1. marz 1956 vék Hussein
Jórdaníukonungur brezka hers-
höfðingjanum Glubb Pasha úr
embætti forseta jórdanska her-
ráðsins og yfirmanns Arabaher-
deildarinnar sem hann hafði
þjálfað. Þar með hófst sú at-
burðakeðja, sem leiddi til Súez-
stríðsins, og í sambandi við
þetta mál kom fyrst í ljós ágrem
ingur Nuttings og samráðherra
hans varðandi stefnu Breta 1
löndunum fyrir botni Miðjarðar
hafs.
Nutting sendi Anthony Eden
forsætisráðherra, greinargerð,
sem hafði að geyma tillögur um,
hvernig Bretar ættu að treysta
áhrif sín fyrir botni Miðjarðar-
hafs og losa sig undan ábyrgð
og skyldum sem þeir hefðu að-
eins vafasaman hagnað af. í
fyí-sta lagi lagði hann til, að
Sameinuðu þjóðirnar tækju að
sér það hlutverk að koma í veg
fyrir að styrjöld brytist út milli
Araba og Israelsmanna, en 1950
höfðu Bandaríkjamenn, Bretar
og Frakkar ábyrgzt að gæta fr:ð
arins fyrir Miðjarðarhafsbotni.
í öþru lagi lagði Nutting til, að
Bretar ykju hernaðarlega og
aðra aðstoð við þau Arabaríki,
sem vinveitt væru Bretum, og
að lökum lagði hann til, að
forseta undanfarnar vikur hafa
einmitt beinzt að því að svipta
Israelsmen árangrinum af hinni
sigursælu herferð þeirra 1956,
sem fólst ekki hvað sízt í opn-
un siglingarleiðarinnar um Ak-
abaflóa. Samtímis hefur Nasser
haft það að markmiði að greiða
fyrir þann persónulega álits-
hnekki sem bann varð þá fyr-
ir vegna sigurs ísraölsmanna.
Af þessum ástæðum er ekki
úr vegi að rifja upp helztu at-
burði Súezdeilunnar 1956.
reynt yrði að einangra Nasser
og draga úr áhrifum hanis 1
Arabaheiminum.
* EDEN HARÐUR
En Nutting segir, að augljóst
hafi verið allt frá því Glubb
Pasha var vikið úr embætti, að
Eden hafi verið staðráðinn í að
kollvarpa Nasser með einhverj-
um ráðum, því að ella mundi
Nasser binda enda á öll ítök
Breta og áhrif í Austurlöndum
nær. Eden var sannfærður um,
að Nasser ætti sökina á brott-
vikningu Glubbs Pasha.
Þannig segir Nutting, að
þjóðnýting Súezskurðar 19. júlí
hafi verið tækifærið, sem Eden
hafi beðið eftir, og þá hafi hann
fundið átyllu til þess að beita
öllum tiltækum ráðum, pólitísk-
um, efnahagslegum og hernaðar
legum, til að kollvarpa Nasser
og stjórn hans. Eden sendi Eisen
hower Bandaríkjaforseta skeyti
þess efnis að efnahagslegar
þvinganir einar saman mundu
ekki duga til að koma vitinu
fyrir Nasser, og því hefði herráð
inu verið falið að undirbúa hern
aðaraðgerðir. í leynilegum boð-
skap til forsetans, sagði Eden,
að hann hefði komizt að þeirri
niðurstöðu, að eina ráðið til að
kollvarpa Nasser væri að beita
valdi án tafar og án þess að
reyna samningaleiðina. Þegar
Dulles utanríkisráðherra, kom
til London nokkrum dögum síð-
ar, misskildi Eden orð hans
þannig, að hann áleit að þrátt
fyrir það að Eisenhower forseti,
hvetti Breta til að gæta stilling-
ar, mundu Bandaríkjamenn
Þjóffnýting Súezskuirffarins
I júlí 1956 lýstá Nasser yfir
því, að Egyptar vildu þiggja að-
stoð frá Bretlandi, Bandaríkjun
um og öðrum aðilum á Vestur-
löndum til þess að byggja As-
wanstífluna, en með henni
skyldi stigið risavaxið skref til
þess að auka á frjósemi Nílar-
dalsins með áveitum frá stífl-
unni, en þar að auki ekki hvað
sízt átti hið mikla orkuver í sam
bandi við stífluna að verða
grundvölluir stóraukinnar iðn-
væðingar Egypta.
Bretland og Bandarfkin neit-
standa roeð Bretum og Frökk-
um.
ísnaelsmenn höfðu kvartað
niokkru áður undan árásum
arabískra hryðjuverkamianna,
sem Egyptar studdu, yfir landa-
mærin. Frakkar gerðu sér strax
grein fyrir því, að þeir gætu
fært sér aðstöðu ísaelsmanna í
nyt. Frakkar voru fjandsamleg-
ir Aröbum og þó einkum Egypt-
um, vegna þess að þeir höfðu
orðið að lúta í lægra haldi í Sýr-
landi og Líbanon, en ekki sízt
vegna þess, að þeir grunuðu
Egypta um að styðja þjóðermis-
sinna í Alsír. Frakkar sendu
fsraelsmönnum vopn og her-
gögn. Þegar Nasser Þjóðnýtti
Súez-skurðinm, ræddi Peres,
varnarmálaráðherra fsraels, við
frönsku stjórnina um auknar
vopnasendingar, og þegar Menzi
er, forsætisráðherra Ástralíu,
fór til Kairó til að fá Nasser tií
að fallazt á að Súez-skurðurinn
yrði settur undir alþjóðlega
stjórn, ræddu Frakkar við fsra-
elsmenn um leiðir til að hertaka
Súez-skurðinn.
★ FRAKKAR ÁKAFIR
Nutting varaði eindregið við
því, að Bretar gengju í of náið
bandalag með Frökkum og þar
með fsraelsmönnum, þær tvær
þjóðir sem Arabar hötuðu mest,
og lagði til, að málið yrði ’agt
fyrir S.Þ., en Eden sagði ótví-
rætt að ef Bretar beittu ekki
valdi nú, roundu þeir glata allri
olíu sinni í hendur Nasser. Edem
sagði, að Bandaríkjamönnum
stæði á sama um Súez-skurð, en
Frokkum og ísraelsmönnum