Morgunblaðið - 20.06.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. JÚNÍ 1908
1'
ERLENT YFIRLIT
líf Reynt að forðast deilur um Berlln
^ Bannsamningur á enn langt í land
"ÍT Eldflaugaárásir spilla friðarhorfum
& Gaullistar hafa meðbyr í Frakklandi
Aukin aðstoð
við V-Berlín
VESTUR-þýzka stjórnin virðist
lítið geta aðhafzt til þess að fá
hnekkt síðustu ráðstöfunum ausf
ur-þýzku stjórnarinnar til að tak
marka frjáls ferðalög Vestur-
Þjóðverja og Vestur-Berlínarbúa
um austur-þýzkt yfirráðasvæði
og flutninga til Berlínar.
Samkvæmt ráðstöfununum
verða allir, sem ferðast um
Austur->ý*zkaland að sýna vega-
bréf með áritunum og vegatóllur
og flutningsgjöld verða hækkuð
verulega. .Þessar ráðstafanir bein
ast því jafnt gegn ferðum ein-
staklinga og vöruflutningum og
eru brot á samkomulagi fjórveld
anna um frjálsa aðflutninga til
Berlínar. Þess vegna verða vest-
urveldin að eiga hlut að gagnráð
stöfunum, ef til þeirra verður
gripið.
En allt er á huldu um það,
hvort hægt er að grípa til nokk-
urra gagnráðstafana, og einnig
leikur vafi á því hvort vestur-
veldin vilji að nokkuð verði að-
hafzt. Kiesinger kanzlari hefur
farið til Vestur-Berlínar til þess
að leggja áherzlu á stuðning
Bonnstjórnarinnar við Vestur-
Berlínarbúa og hefur einnig lagt
hart að vesturveldunum að grípa
til gagnráðstafana. En svo virðist
sem bandaríska stjórnin vilji um
fram allt forðast að þessi nýja
Berlínardeila spilli sambúð aust-
urs og vesturs og hvetji Bonn-
stjórnina til að reyna að lægja
öldurnar. Þannig bendir allt til
þess, að Bandaríkjastjórn muni
láta við það sitja að bera fram
formleg mótmæli, og Bonnstjórn
in getur því ekki gert ráð fyrir
stuðningi við víðtækar aðgerðir.
Að undanförnu hefur Johnson
forseti lagt mikla áherzlu á að
bæta sambúðina við Rússa, og
hann vill því ekki að Þýzkalands
málið spilli þessi tilraunum sín-
um.
Þar sem ljóst er, að hinar nýju
umferðatakmarkanir Austur-
Þjóðverja muni valda Vestur-
Berlínarbúum töluverðum efna-
hagserfiðleikum, hefur vestur-
þýzka stjórnin ákveðið að auka
efnahagsaðstoð sína við borgina.
Aður en austur-þýzka stjórnin
greip til umferðartakmarkananna
var ljóst, að efnahagsaðstoð
Bonn-stjórnarinnar, sem hefur
numið um það bil 75 milljónum
marka, væri alltof lítil og að hana
yrði að auka vegna þeirra efna-
hagserfiðleika, sem Vestur-Ber-
línarbúar hafa átt við að stríða
af ýmsum ástæðum, m.a. sökum
fólksflótta frá borginni vegna
hinnar hættulegu legu borgarinn
ar, tregðu fyrirtækja við að
stofna til fjárfestinga í borginni
síðan múrinn var reistur og nær
látlausra óeirða sem geisað hafa
á undanförnum mánuðum. Nú er
Ijóst að deilan, sem nú er risin
upp, muni ekki bæta úr skák. Ríf
leg efnahagsaðstoð er nauðsynleg
til að laða fjármagn til borgar-
innar svo að ungu fólki þyki
eftirsóknarvert að setjast þar
að. Kvíðvænlegt þykir í sam-
bandi við hinar nýju umferðar-
takmarkanir, að þær virðast
miða að því að takmarka flutn-
inga á hráefni og nauðsynjavöru
til borgarinnar.
Flutningatollar austur-þýzku
stjórnarinnar munu færa henni
um það bil 40 milljónir marka í
aukatekjur og vegabréfsáritan-
irnar um það bil 80 milljónir
marka. Vestur-þýzka stjórnin
hefur ákveðið að standa straum
af þessum nýju álögum, svo að
austur-þýzka stjórnin fær tolla
sína greidda beint úr vestur-
þýzka ríkLskassanum. En það sem
fyrst og fremst vakir fyrir aust-
ur-þýzku stjórninni er að leggja
áherzlu á kröfu sína um að Aust
ur-Þýzkaland verði viðurkennt
sem sjálfstætt ríki, en einnig
hefur hún krafizt þess um tíu ára
skeið, að Vestur-Berlín verði við
urkennt þriðja þýzka ríkið og
þannig slitin úr tengslum við
Vestur-Þýzkaland. Að því er virð
ist hafa Rússar lagt blessun sína
yfir síðustu ráðstafanir austur-
þýzku stjórnarinnar, því að aust-
ur-þýzki kommúnistaleiðtoginn
Walter Ulbricht er nýkominn úr
heimsókn til Moskvu og sagði við
heimkomuna að viðræðurnar
hefðu stórum eflt samstarf Rússa
og Austur-Þjóðverja.
Aðeins mœlt
með samningi
TILLAGA Bandaríkjanna, Sovét-
ríkjanna og Bretlands um samn-
ing um bann við útbreiðslu kjarn
orkuvopna, sem mikill meirihluti
fulltrúa á Allsherjarþinginu sam-
þykkti að mæla með í síðustu
viku, verður nú lögð fyrir ríkis-
stjórnir hinna einstöku landa til
staðfestingar, og er þeim í sjálfs
vald sett hvort þær undirrita
samninginn þegar á þessu ári,
bíði átekta eða neiti að undirrita
hann. Mikilvægt er að hafa í
huga, að tillagan var lögð fram
í því formi að stjórnmálanefndin
og Allsherjarþingið mæltu með
samþykkt samningsins en sam-
þykktu hann ekki. Fulltrúar
nokkurra ríkja neyddu Rússa og
Bandaríkjamenn til að gera þessa
tilslökun, sem táknar að þau ríki,
sem greiddu tillögunni atkvæði,
hafa aðeins tekið þá afstöðu, að
þau eru hlynnt samningnum en
ekki skuldbundin til að undir-
rita hann síðar.
Einnig er athyglisvert, að þrátt
fyrir þetta og ákafar fortölur
Bandaríkjamanna og Rússa
greiddu aðeins 95 ríki tillögunni
atkvæði, 4 ríki greiddu atkvæði á
móti og 21 sat hjá. Meðal þeirra
ríkja, sem sátu hjá, voru Ind-
land, Frakkland, Brasilía og Arg-
entína, sem neita þannig að taka
afstöðu til samningsins, en vitað
er að nokkur þeirra eru honum
andvíg. Þannig hefur forsætisráð
herra Indlands, frú Indíra
Gandhi, lýst því yfir, að ind-
verska stjórnin muni ekki undir-
rita samninginn. De Gaulle
Frakklandsforseti hefur tekið
sömu afstöðu, og sama er að
segja um Kínverja, sem standa
utan heimssamtakanna. Afstaða
Suður-Ameríkuríkja og fleiri
ríkja, t.d. Vestur-Þjóðverja, mót-
ast af óánægju með ákvæði um
eftirlit með friðsamlegri hag-
nýtingu kjarnorkunnar.
Vestur-Þjóðverjar og einnig
ítalir eiga erfitt með að fallast
á samninginn af öðrum ástæðum,
meðal annars vegna sambúðar-
innar við Frakka, sem neita að
undirrita samninginn og þátttök-
unnar innan Euratom, kjarnorku
stofnunar Evrópu, en samkvæmt
samningsuppkastinu verður eft-
irlit með friðsamlegri hagnýt-
ingu kjarnorkunnar í hinum sex
aðildarlöndum stofnunarinnar
falið Alþjóðakjarnorkustofnun-
inni í Vín, en hingað til hefur
stofnunin sjálf haft á hendi þetta
eftirlit. Önnur ríki eiga erfitt með
að fallast á samninginn af ýms-
um ástæðum, t.d. greiddu Afr-
íkuríkin Tanzanía og Zambía at-
kvæði gegn tillögu Rússa og
Bandaríkjamanna á þeirri for-
sendu, að Suður-Afríka mundi
ekki undirrita samninginn. Afr-
íkuríki óttast, að Suður-Afríku-
menn fái umráð yfir kjarnorku-
vopnum og hóti að beita þeim ef
deilurnar um stefnu hennar í
kynþáttamálum harðna. Suður-
Afríka hefur neitað að fallast á
alþjóðlegt eftirlit með hagnýt-
ingu kjarnorkunnar þar í landi,
en í aðeins einu öðru landi í heim
inum er framleitt meira af úr-
aníum.
Vegna andstöðu hinna ýmsu
ríkja gegn samningnum hafa
Bandaríkjamenn, Bretar og Rúss
ar lagt fram ályktunartillögu í
Öryggisráðinu þess efnis, að þeir
lýsi sig reiðubúna og skuld-
bundna til að grípa til ráðstafana
fyrir tilstilli SÞ til hjálpar ríkj-
um, sem ekki hafa umráð yfir
kjarnorkuvopnum og verða fyrir
kjarnorkuárás eða hótað verður
kjarnorkuárás. Þessi tillaga er
þó háð neitunarvaldi fastafull-
trúanna í ráðinu.
„Dúturnar" í
varnarstöðu
STYRJÖLDI'N í Vietnam hefur
greinilega harðnað síðan Parísar
viðræðurnar hófust. Norður-Viet
namar hafa hert á hernaðarað-
gerðum sínum, bæði með nýjum
árásum í nyrztu héruðum Suður-
Vietnam og eldflaugaárásum á
Saigon, til þess að reyna að knýja
Bandaríkjamenn til að fallast á
friðarskilmála sína. í síðasta mán
uði féllu 26.000 Norður-Vietnam-
ar og hermenn Viet Cong, og
500 bandarískir hermenn falla í
hverri viku. Hins vegar hafa eld-
flaugaárásir þær, sem gerðar
hafa verið í Saigon í sjö vikur
samfleytt, ekki beinzt gegn hern-
aðarlegum skotmörkum, og hafa
einvörðugu óbreyttir borgarar
orðið fyrir barðinu á þeim. 132
óbreyttir borgarar hafa fallið og
yfir 1.000 særzt í þessum árásum.
Hinn kunni stjórnmálasér-
fræðingur New York Times,
James Reston, kallar þessa stig-
mögnun stríðsins af hálfu Norð-
ur-Vietnama hörmuleg mistök,
þar sem hún spilli samkomulags-
horfum, auki blóðsúthellingarnar
og geri það að verkum að Banda
ríkjamenn taki harðari afstöðu í
Parísarviðræðunum. Þannig hafi
hinar auknu hernað.araðgerðir
Norður-Vietnama þveröfug áhrif
við það sem þeir ætlist til. Eld-
flaugaárásirnar á Saigon hafi
gert það að verkum, að stjórn-
málamenn í Bandaríkjunum, sem
beiti sér fyrir friði, séu komnir í
varnarstöðu og að áhrif þeirra
manna, sem vilji svara síðustu
árásum Viet Cong með því að
auka á ný loftárásirnar á Norður
Vietnam og fyrirskipa árásir á
Hanoi og Haiphong, hafi aukizt.
Vietnammálið hefur auk þess
horfið að miklu leyti í skuggann
í kosningabaráttunni í Banda-
ríkjunum síðan Jo'hnson forseti
ákvað að takmarka loftárásirnar
Framhald á bls. 19.
Frá bardögunum í kínverska hverfinu í Saigon. Bandarísk þyria kemur suður-vietnömskum
landgönguliðum til hjálpar fyrir framan aðalpósthúsið.