Morgunblaðið - 09.01.1969, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 9. JANÚAR 1969.
19
Lúðvík Kristjánsson, rithöfundur:
Hvað eiga sparif járeigendur að gera?
Nokkrar spurningar til stjórnar Seðlabanka Isl.
EIGA STJÓRNMÁLAMENN
AÐ SKÍRSKOTA TIL
FÁFRÆÐINNAR?
Þegar myglan er fccwnin af
stað, þá er eims og húm eigi sér
aJls staðar samiigiu. EiWhvað svip-
a<ð hvarfliar að m<amini, þegar í
hlu't eiga ísílenzikir stiórmmála-
menn. Hv&fcT'að er og píslfcrað
út um hvipp og hvapp, að al-
þinigismenin séu il'lá artaiðir, sitji
á svikráðum við þjóðima og af
þeim megi framur væmta iltLs en
igóðs. H&gkalegt er, ef sHk skoðum
mær að fes'ta rætuir, eimlkum
meðal þeirrar kynslóðar, s<em er
í þanm veginm að koma aitygjuð
'á veittvainig starifs og iðju hvar-
vetna í þjóðl'ífimu. Alþimgismemm
eru sízt verr geifnir en almennt
,gerist og flesitir ailvel menm/taðir,
þótt ýmsa þeirra skorti áfcjósan-
leg 'ten.glsll við stanfisg.reimiir þjóð-
lífeins og reynslu og iþekfcimgu
að þvií er þær snertir. — Að
halda þeirri skoðun á loft, að
stjórnmá'l'agtörf séu moldvörpu-
verik er fásimma, sem á og verð-
u'r að fcveða miður. En að það
.megi tafcast er vi'tasfculd öðrum
fremur komið uinidir stjórrumiáJla-
mönmuinum sjál'fum, því að við þá
á engiu síður en aðra þegma: Af
.ávöxitunum sfcuiuð þér þefcfcja þá.
Eitit sinm v3r fcveðið um eimn
íslenzk'an þin.gmann:
Humdrað daga þingið þagði,
það var meira en nofckur gat.
Allir, sem deili kunna á því, við
hvaða þimgmainm átt er, þefcfcja
á því góð sfcil, að hamm vaæ viit-
maður með mikla reynislu og
þefc'kingu á öðrum höfuöatvimnu-
vogi þjóðarimnar, og þanf efcki að
efa, að hann 'hefur margt gagn-
legt lagt til mála í þeim þing-
nefndum, sem hann starfaði í.
Þótt þetta sé framlhjáhflaup frá
bláu bókinni, er ég þó enm m.eð
hana í huiga, því að hún bar
óbeint á góma í útvarpsumræð-
um frá Alþingi nýverið. Fyrir-
igefamlegt er, þótt nýliðar á þimig-
befcfc, að ég eklki tali um hlaupa-
stkýtitur, sifcírafcoti í málflutmmgi
símum, og það í uimræðulhiita, til
ifáfræði'nnar, em þegar það hendir
miar.greymd'a og greinda þimgmemn
og jafnivél .s'jórnmálaforimgjia, þá
verðuir aninað upp á tening.
Manni verður á að spyrj.a, hvort
það sé gert aif ásettu ráði til þess
að villla um fyrir aimennimgi, eða
hvomt um slysni sé að ræða, vegrna
þess að ísinm sé hvo hálíl, að
ekki reynist unnt að fóta sig að
öðrurn kosti. Ef a.llþimigismemn
ætla hluBtenJdiuir síma sivo illa
geifma eða f'áfróða, að þeir tounmi
eklki að greimia á millli þeos, sem
sa'tt er eða iogið, milli þese, sem
'tæpituingam 'hermir og vefur um-
búðum, eða þesB sem mælt er af
heilindum, hreinskilni og þekk-
ingu, þá eiga þeir efcki dkilið
traust kjósemda. Ég hygg, að þedr
landismemn, sem á arumað borð
vilja um hirða og hugsa að greiða
hisimið frá 'kjiarna í máltflutmimigi
.allþimgiismianima, slkorti hvorfci tiil
þesis greirnd mé þéfckimgu. Þeir
lalþingism'enn, siem fcyrumu að gera
sér leik að því vfevitamdi í rök-
ræðuim á Alþimigi, að sfcímskota
í málifluitmimgi sírnum til fáfræð-
inmar,, gefa e.k!ki einumgis til
fcynna, hvaða einkumin þeiim ber,
því að þeir eru þá jafnframt að
auglýsa, hvemnig fcomið er fyrir
elztu löggjaifarsiamkum'diu beims-
ins.
Fyrir skemmstu bar bláubók-
arifólkið á góma í útvarpsum-
ræðum frá Alþingi. Þimgtmaður
siá, sem að því vék, viðu'hfcemndi
að vísu, að það heföi orðið fyrir
búsifjum, en hanin hafði himis
vegar rfka tilhneigimgu til þesis
■að gera minna úr því em sfcyldi.
Hamm bemti á, að innl'ámsvextir
hefðu verið hæklkaðir, að sparifé
væri dkafttfrjálsit, að til' sölu
héfðu verið vísitölutryggð ríkis-
skuldabréf, að ellilaun hefðu
hækkað. Allt e.r þetta rétt, en
aftur á móti er hér hvergi nærri
öll sagan, að því er varðar spari-
fé landismamna. Þetta, sem þing-
maðurinn nefndi, vitá að ég hygg
allir, en 'honum mun hafa komið
betur að f ara ekki nánar út í þessa
sálma, og látið því slag standa
með að hætta á að s'kínsfcota til
fáfræðinmar. Ætli þjóðin hefði
ekki virt það mieir við hamm að
segja henni afdráttarlaust, hvað
væri í pofcamum, að því er varð-
aði sparifjáreigendur. T. d. leitt
huga hiluistenda að því, hvermig
sparifé, hefðii sitaðið gagnvart
byggingarvísitölu fyrir tíu árum
og hvernig það stæði nú. Að
'hamn hafði jafmframit getið þess,
hve stór hluti himna vfeitölu-
tryggðu ríkissiku'idabréfa væri af
heildarifjáreign lamdsimia'nma. Þá
heifðli efcki verið úr vegi, að hamm
hefði vikið að því, að hve miklu
leyti skattfreilsið bæti upp verð-
rýrmun 'sparifjárins. Og lokst
hefði t. d. ekfci verið úrskeiðis,
að hamn hefði upplýst landslýð
um, hvað elliiauinin vomu eftix
gemgisifeHimgu'na 1950, hvað þau
Síðari hluti
voru eftir gemgis'fellin'guina 1960
og hvað þeim er nú ætlað að
verða éfitir seinuigtu gemgisfell-
irngu, jafniframt því sem hamn
hefði getið þess, hvað ársdvöl
einiga'kliimgs fcostaði á elliheimil-
uim 1950 og 1960 og hvað hún
kyrani að taoma til með að kosta
á mæsta ári. — Var það af
gileymisfcu þingmanmsiims, að hon-
uim þót'ti efcki ástæöa till þess að
víkja að þessum atriðum, úr því
að hanm fór á anmað borð að
minnast á bláuibókarfólkið, eða
bjóst hamn við, að ef öll þes'si
kurf heföu til grafiar fcomið, þá
hafði animað tírnzlt upp úr pokan-
um en hairan hefiði kosið.
FJALLRÆÐA Á SVONEFNDRI
VIÐREISNARÖLD
Stónt orð Hátaot steimdur þar
Ef 'til vill fiinimst einhiverjum það
mæsta miikið gáleysi eða jafimvel
nálgas't guðl'ast að bera sér í
mumn orðið fjallræða í samlbamdi
við 'svonefmda viöreism. — Mor'g-
unblaðið birti í gær erindi það, er
dr. Jóhanmes Nordal seðlabanka-
stjórii flutti á fumdi Vinmiuiveit-
•emd'asam'bandS íslamds 12. des.
síöastl., og hamin nefndi „Fjár-
magmisþörf fyriritækja". Ég held,
að enigin goðgá sé að fullyrða,
að erimdi dr. Jéhanmesar sé eifit
hið afchygliisverðasta, sem filutt
hefur verið hér á lamdi í seinmi
tíð, aö því er snertir fj'ártiags-
og atvinmumlál þjóðarinmar. Ég
vil því hvetja alla til þess að gefa
vel gaum að því, sem þar kecmur
fram, og íhuga í næði, hvort þar
er ekiki eimmitt á tTÚverðugan og
.hreinisikilimm hátt verið að fjalla
um þá brennidepla, sem ísl. þjóð
m.á með emgu móti hliðxa sér hjá
að horfast í augu við. Ég tel því
ekki fíflsfcu eða úit í bláimm mælt
að nefna þetta erimdi fjallræðu
á svonefndri viöreisnaröld. Hims
vegar 'heifði ég fcosið, að dr. Jó-
hammes hetfði fluitt þetta erindi
mokkrum árum fyrr og jafnrvel
margflutt það. Bf til vill hefur
hann áður rætt þetta mál jafnskil
merkilega og nú, en þá hefur
það farið framlhjá mér. — Hér
veröur aðeóms vikið , að einu at-
riði í erindi dr. Jóhammesar Nor-
dals, og fer þá bezfi á þvi að
birta þanm örstutta kafila orðrétt-
an, svo að efcki fari á milli mála,
hvað um er að ræða:
„Hið fyngta og mikilvægasita
e.r þaö, aö immlemdur spamaöur
í fiormi aufcinma innlána í banka-
kerfimu geti farið vaxandi á ný.
Hversu vel þetta tekst getur mjög
farið eftir því, hve ört þjóðar-
búið nær sér eftir undanfarandi
erfiðlei'fca og hver.su fjótt verö-
hækkanir stöðvast á ný, efitir að
óhjákvæmileg áhrif gengisbreyt-
ingarinnar fara að koma fram.
Vissulega hefði verið æsfcilegt
við slífcar aðstæður að geta veitt
hvatningu till aufcins sparnaöar
með hækkum innl'ánsvaxta eða
veröbótum á sparifé, en slíki
hefur ekki verið álitið fært við
núverandi aðstæöur þar sem ekki
er hægt að bæta haig sparifijár-
eigenda nema með þeim hætti,
að aufcinn sé f jármaignskostnaðUT
atvinnuvegainna, em hiinir miklu
erfiöleikar þeirra að undamÆörnu
hafa ekki verið taldir leyfa aufcn-
ar byrðar í þessum tilgangi“.
Svo mörg eru þau orð dr. Jó-
hamnesar Nordals. — Sjáltfsagt
getur fjöldi mamins sparað margt
við sig frá því sem mú er og
verið hefuir. — En ég er hræddur
um, að hann Fúsi minn spyrji:
Hvað á ég aö spara?, og ég held
jafnfram, aö Fúsarmir séu nofckuö
maiigir, og að þeir hafi fenigið
sig fiu'Mlkeypta á að spara.
Þagar ég Mt yfiir sö'gu bláu bófc-
ainina, sem verið hafia í márnni
vörzlu síðasitl. 30 ár, fer ekki
fram hjá mér, að sígamdi verð-
bólga er æ færðist í aufca svo
og g.emgisfelliingarmar 1939 og
1950 hafa sagt þar illþyrmilega
til sín, en það er vart mefinamdi
í sam'anburð'i við þaö stramdhögg,
sem gert h.efur verfð í þær síð-
asta áratu'gimn. Mér liggur við
að segja, að slífct sé ekki eimleik-
ið.' Enda sjást víða merkiin.
Er trúlegt, aö kornungur mað-
ur igeti reist sér hús fyrir rnargar
milljónir og þar á ofan átt tvo
heimiliisbíla, að hann geti gert
þetta fyrir sitt eigiö aflafé? Ég
þotri ekki að fortafca, að fyrir-
finnist menn, sem sflikt hefur
reynzt unnt, en af og frá eru
þeir jafnmargir og viröast bafa
i'áðizt í áðumefimd.a fjárfiestingu.
Þótt ég aðeins nefni hús og bí'la
mætti alveg eins drepa á sitt-
hvað fleira. Ég get ekki stillt mig
uim svona rétt í leiðinhi að geta
þess, að fyrir sjö áratugum seldi
bóndi jörð ekki allfjarri Reykja-
vík og keypti þess í stað aðra
vestur á landi, nánast sagt höfiuð
ból. Þessar jarðir báðar voru fyrir
skömmu seldar á nýjan leik.
Fyrir hötfuðbólið fékkst nálægt
fjórðuingur þess verðls, sem greitt
var fyrir hina, þá í námunda við
Stór Reykjavík. Ætla ég að svip-
aðar jarðabætur hafi vexið gerðar
á báðum. Hins vegar er nýlegt
íbúðanhús á höfuðbóliinu, og þar
er búið. En á hinni jöröiinini er
lítið hús, gamalt og lélegt, og
hún lítt nytj'UÖ tifl annars en sem
bithagi fyrir gæðinga þeirra, sem
keyptu.
Ef menn fjánfesta efclki fyrir
afilaíé, þá hlýtuir í fleigtum til-
fellum að vera um lánstfé að ræða.
Getur það verið komið ammars
staöar frá en úr banlkakerfiinu,
ef ekki beint, þá eftir einhverjum
krókaleiðum? Ef menn hafa
eignazt aflafé á örfáum árum sem
kynni að gkipta miflljómuim, hvert
hefur það þá einfcum verið sótt?
I vasa mimn eöa þinn, kynni ein-
hver að segja. En með hvaða
hsetiti má slífct verða, ef banka-
kerfið hefur ekker.t í té látið til
að greiða fyrir ofsagróða ein-
stakra aðila? Kann,ski verður
gvarið, að þaðan hatfi elkki komið
nema eðlifleg lán. En voru þau
þá veitt í þeirri vitumd, að mönm-
um gæti líðzt að sópa til sín með
tilstuðlan þeirra ógrynni fjár?
Gerist þetta ekki á sama tíma og
gilssfeaiuifinn hams Fúsa verður
léttari? En hvað á til bragðs að
tafca til þess að hjálpa Fúsa?
Allir vita, að ekki er æ ofan æ
hægt að hækka vexti. Stjórnar-
and'stöðiuiflioklkarnir hafa stöðugt
klifað á því, að vexti bæri að
flækka. En hvað um hina möngu
smáu með allar bláu bækurnar,
á ofan á alllt anmað að rýna kjör
þeirra með þeim hætti? Ég mimn-
k þess ekki, að úr þeim herbúð-
um hafi komið fram ákveðnar
tillögur um að bæta sparifjáreig
endum þeirra skelfli. Hafi svo
verið rámar mig ekki í þær eða
þær haifa farið fram hjá mér.
f Tímainum, sem 'kom út í gær,
eða sama dag og eriindi dr. Jó-
hannes.air Nordails birtist, er frá
því greint, að við síðustu gengis-
fiellingu hafi sparifjáredign lands-
manna minnfcað úr 177 mililjón-
um dollara. í 115 milljónir, og
nemur því rýrnunín 62 millj.
dollurum. Ég tek frásögnina
sem sannleifc. Þetta er mikið fall
í einu stökki og kemur vitáskuld
illa við m'arga, en vafiaflausit veret
við þá, sem troimnst áttu og sízt
áttu skilið slí'ka filengiingu. En
sikrififinnuT Tímans mininist ekki
á það eimu orði, h’vor't nokkur töta
séu á að bæta þeim skaðann, sem
harðast urðu úti.
NOKKRAR SPURNINGAR
TIL STJÓRNAR SEÐLA-
BANKA ÍSLANDS
Ég veit, að ekki þarf að fræða
þá vísu menn, sem stjórna Seðla-
banfca íslands, að ein va>r sú tíð
í sögu þjóðarimmair, sem kennd
var við bæn.askrár. Nú eins og
þá er þörf á bæmarsfcrá, og henni
beini ég til stjór.nar Seð.labanka
ísiamds, og að sjálífeögðu þegn-
samlagast og í fulflri auðimýkt.
Hvaitimn að h-emni ex efcki bláa
bókin hans Fúsa og bliáu bæk-
uirnar, sem eru í minni vörzlu
og aðri'r eiga, gamalt fólfc, sem
flest er þrotið að kröfitum o'g hætt
að viirama, en hefur sparað og
kmeprað afllt við sig, og ætlar
sér að hal'da áfram að spara, að
ósk dr. Jóhamnesar Nordals. Það
treystir fyrst og frernst á forsjón-
ina, að hún verði sér misfcunn —
söm, því næst á bláu bófcina plús
ellilauinin, þv'í að það má ökki
tifl þess buigsa að fara á sveitina.
Og hér kemiur svo bænin eð'a
spurninigamar, og kannski vilja
fleiri að þeim standa en ég:
1. Hvað nema öll hin vísitöflu-
tryggðu skuldabréf, sem ríkis-
sjóður hafiur gefið út frtá önd-
verðu, hárri upphæð (þau, eir
fyflgj a bygginigarvísitölu) ?
2. Hvað var þesisi upphæð sitór
hundraöghluti aí allri sparifjár-
eign landlsmanna 1. nóvemtoer
síðastliðinin?
3. Hvað nemur 1000 króna
skufldatoréf, sem var í elzta flokki
himma vísitöluitrygg’ðu ríkiissikuilda
bréfa. nú hárri upphæð?
4. Dr. Jóhannes Nordafl getur
þess í sínu ágæta erindi, að vegna
undanfarandi erifiðleifca sé nú
ekki unnt að koma við verð-
bótum á sparifé. En hetfur aldrei
á síðaetliðmum áratug, þegar ekiki
gat farið fram hjá neinum, hversu
verðbólgan óx hraðtfluga og geng-
isifellingar fjórair hatfa nú farið í
kjölfar hennar, verið fært að
verðbæta eða verðtryggja spari-
fé?
5. Hvað á ég að gera tifl þess
að féð, sem er í þeim bókum, er
ég varðveiti gufi ekki alveg upp?
Það er sitt l'íltið í hverri, svo að
ekki verður ráðizt í neitt stórt,
og auk þess má ekki verða festu-
peimimgU'r, þar sem aif honum verð
ur að ’k'lípa miánaðairlega. — Á ég
að 'hætita á að sflá saman úr niofckr
um þeirra og kaupa kannski
einn eða tvo bíla, í þeirri
von, að eigendurnir geti hagnazt
á sölu þeirra seinna? Ég er firem-
ur vantrúaður á, að sú kaup-
mennsfca lánist, vegna þess að ég
óttast, að þeim fækki, sem geta
keypt bíla, Er ekki ráðlegast að
ég kaupi nakkur tonn atf sykri
og komi honuim í trausta
geymslu? Verði ný geinigistfeKling
með næstu tungíkomu, ætti sú
fjárfestiing að vera nakkurn veg—
inn trygg. Því að þótt margur
,sé dapur og svartsýnn um þessar
mundir, trúi óg því ekki að svo
sve-rfi að, svo reynist bjargir
bannaðair, að ekki verði kleift að
hafa sykurlús með kafifimu. Að
sjálfisögðu seldi ég sykrið fyrir
mitt bláubókarfólik á hiinu næsta
nýj a gengi. Það gæti orðið gkárra
en ek'ki. — Á tíð bænasfcráa,
femgu- sendendur oítasit svar firá
himum 'h.áu herrum við Eyrax-
sund, þótt það væri tíðast nei-
kvætt. Mér kemur ekki tifl hugar,
að 'kurteisinni hafi farið afitur
síðain, og í þeirri trú æski eg
þess, að stjórn Seðlatoanka ís-
landis svari fyrrgreindum spurn-
ingum í sama blaði og þær birt-
■ast.
Nú er senn liðið að miðnætti,
og kaupmenn sjálfsagt farnir að
telja upp úr peningakössunum
sínum. — Vafasamít er, að ég
.hefði hafit manndug í mér tifl að
fcoma þessum hu'gleiðinigum á
blað, ef bakboginn maður með
brotinn staf hefði ekfci rekizt á
mi'g á Mikliatorgi. Verst þykir
mér, ef Fúsa misli'kar við mig
og segir með sínum hvel'la róm,
eins og þegar hann var upp á
sitt bezta: Hver fjandinn er þetlta
maður, kanntu ekki lengur að
taika í blökk, þú átt ekki að gera
það með öíugum krumlunum.
Hafnarfirði. — Á Þorláksmessu
fyrir jól.
Listamenn
fái starfsstyrki
Frá Bandalagi ísl. listamanna
AÐALFUNDUR Bandalags ís-
lenzkra listamanna var haldinn
fyrir skömmu. Auk venjulegra
aðalfundarstarfa ræddi fimdur-
inn ýmis menningarmál og hags-
muni listamanna. Meðal annars
var gerð ályktun um starfsstyrki
til handa listamönnum, sem vil-
yrði var gefið fyrir af stjóm-
völdum við lagasetningu um
listamannalaun fyrir tveim ár-
um. Skoraði fundurinn á mennta
málaráðlherra og Alþingi, að upp
fylla þetta fyrirheit þegar á
þessu ári. Þá var því beint til
stjórnar bandalagsins að gera
sérstaka athugun á tollum á inn-
fluttum vörum og efni, sem
snerta beint eða óbeint listsköp-
un og listflutning í landinu, me’ð
það fyrir augum, að fá slíka
tolla samræmda og lækkaða eft-
ir því sem við verðux komið.
Hannes ICr. Davíðsson arki-
tekt var endurkjörinn forseti
bandalagsins til næstu tveggja
ára, en aðrir í stjóm eru: Magn-
ús Á. Ámason, frá Félagi ís-
lenzkra myndlistarmanna, Ingólf
ur Kristjánsson frá Rithötfunda-
sambandi Islands, Skúli Hall-
dórsson, frá Tónskáldafélagi ís-
lands, Edda Scheving, frá Félagi
íslenzkra listdansara, Guðmund-
ur Pálsson, frá Félagi íslenzkra
leikara og Gunnar Egilsison, frá
Fél. ísl. tónlistarmamna.
Á fyrsta fundi hinnar ný-
kjörnu stjórnar, sem haldinn var
7. desember síðastliðinn, var
Magnús Á. Árnason tilnefndur
varaforseti bandalagsins, Ingólf-
ur Kristjánsson ritari og Edda
Scheving gjaldkeri.
AUGLYSINGAR
SÍMI 22*4*80