Morgunblaðið - 06.06.1969, Síða 11

MORGUNBLJVÐIÐ, FÖSTUDAGUR 6 JÚNÍ 1969
11
Innrás Bandamanna í Normandy markaði þáttaskil
# styrjöldinni við þriðja riki Hitlers
í DAG, 6 júní, eru 25 ár
liðin frá því, að herir
Bandamanna réðust til
atlögu gegn „Festung
Europa“ Adolfs Hitlers og
gengu á land á ströndum
Normandy í Frakklandi.
Þessi sögufrægi dagur,
scm gekk undir nafninu
D-dagur í öllum undirbún-
ingi hans og síðan, olli
straumhvörfum í heims-
styrjöldiinni síðari og varð
upphafið að endalokum
hins illræmda Þriðja rík-
is nazista, og frelsun landa
V-Evrópu undan oki
þeirra.
t>að voru ýmis atvik, sem
urðu þess valdandi, að 6. júní
1944 varð hinn örlagaríki dag
ur. Tími til innrásarirnnar var
valiwn með tilliti til veður-
skilyrða, sjávarfalla og síð-
ast en ekki sízt stöðu tuinigls-
ins. Sem mest fjara varð að
vera til þess að fyrstsu her-
mönraum reyndist landganig-
an auðveldari, en tími lág-
flæðis varð eiwnig að samræm
ast dagsljósirau á þanrn hátt
að hægt væri að veita
sprengjuflugvéium og herskip
uim færi á að styðja innrás-
arliðið. Tuniglsijósið vairð
nauðlsynlegt til þess að tak-
ast mætti að senda fallhlífa-
lið niður að baki víglina Þjóð
verja nióttina fyrir irunirásina.
Upþhaflega var ráðgert að
innrásin ætti sér stað í byrj-
um maímánaðar, en m.a. vegna
Skorts á innirásarprömaníum,
sem marga hverja varð svo að
flytja frá Miðjarðarhafi
eftix notkumina við innrásirm-
ar á Sikiley og Ítalíu, varð
að fresta aðgerðum í um það
bil máruuð, eða þar til í byrj-
un júnímánaðar. Með hæfileg
um fyrirvara var talið að öll-
um ytri skilyrðum yrði full-
nægt dagana 5., 6. og 7. júní,
og varð 5. júní að lobum fyrir
valinu.
Veður frestar innrás um
sólarhring
Þann 4. júní neyddi hið
versta veður á Ermasiuindi
Dwight Eisenhower, yfirmanin
herafla Bandamanma, til þess
að fresta innrásinni um sól-
arhring, eða til 6. júmí.
KL 01.30 aðfaranótt 6. júní
var hafizt handa um að varpa
niður fallhlífaliði úr 82. og
101. fallhlífaherfylkjum
Bandaríkjanma og 6. fallhlífa
herfylki Breta. Skömmru eftir
miðnætti hófu brezkar
sprengjufhigvélar að varpa
6.000 smálestum af sprengjum
fimm meginstöðum á strand-
lengju Normandy, sem gengu
undir dulnefnunum Utah-
strönd, Omaha Gold-, Juno- og
Sword-strönd. Á meðan skutu
herskip án aftáts á þýzku
strandvirkin, sem svöruðu í
sömu mynt og létu eimnig
kúlnahríðina dynja á innrásar
liðimu. f kjölfar fyrstu her-
mannainna sigldu skriðdrekar,
verkfræðingar hersins, fall-
byssur og ýmis þungavopn.
tbrjótast i gegnum varnirnar
fe ströndimni. sjálfri, tókst
’Rommel aldrei að ná saman
Viæguim liðsstyrk til þess að
'geta ógnað fótfestu þeirra þar
Verulega. Þar við bættist, að
'flugher bandamanna tókst að
einangra innrásarsvæðið svo
Tækilega að baki Þjóðverja,
'að Ronnmel tókst ekki að fá
liðsauka svo neinu næmi í
tæka tíð. Þarnn 11. júní hafði
Bandamönnum tekizt að Skapa
fullkomna víglínu á franskri
grund, og þaðan hófst síðan
samfelld sókn að heita, sieim
lauk ekki fyrr en í Þýzka-
landi sjálfu og með skilyrðis
lausri uppgjöf nazista eftir
sjálfsmorð Hitlers í Foriingja-
byrgirnu í Berlin, á meðamfall
byssiukúlur Rússa, sem sóttu
imin í höfuðborg Þriðja ríkis-
ins, dundu á byrgiinu og kanzl
arabyggingumni. Ekna gagin-
sóknin, sem umtalsveirð var af
hálfu Þjóðverja eftir D-dag,
var skyndiáhlaup þeinra í Ard
ennafjöllum í desember 1944,
en þá mumaði miranstu að
þeim tækist að reka alvar-
legan fleyg í víglíniu Banda-
manrna. Sóbnina í Ardenna-
fjöllum tókst að stöðva eftir
mikla bardaga umhverfis Bast
ogne.
Fyrir ofan þann hluta strandar Normandy, sem nefndist Omaha-strönd á innrásardeginum,
og bardagar urðu hvað illvíg astir um, er grafreitur meira en 9.300 bandarískra hermanna, sem
féllu á sendinni ströndinni fyrir neðan á myndinni, og hinum hörðu bardögum á eftir í því
skyni að ná fótfestu þama 6. júní 1944.
á strandvirki Þjóðverja frá
Oherbouirg til Le Havre. Við
fyrstu dagsskimu vörpuðu
bandarískar vélar 3.000 smá-
lestum af sprengjum á síð-
ustu 30 mínútunum fyrir
sjálfa innrásina. f kjölfarið
fylgdu orrustuflugvélar, sem
gerðu árásir á strandvamir
Þjóðverja.
Ráðizt til atlögu
Fyrstu hermennirnir geragu
á land kl. 6:30 um morgun-
inn. Ráðist var til atlögu á
Bandarískur hermaður veður í land á Omaha-strönd 6. júní
1944.
Hörð andstaða Þjóðverja
olli miklum usla í inmrásar-
liðinu víða, en það hélt ó-
trautt áfram og að kvöldi imn
rásardagsins hafði það brot-
izt í geginum fyrstu varniirin-
ar og náð öruggri fótfestu á
öllum fimm innrásanstöðuin-
um, á ströndum Normandy.
Ágreiningur Rommels og
Rundstedts
Ágreiningur, sem upp kom
milli þýzku yfihheirsihöfðingj -
anma á þessu svæði, Rommels
og von Rundstedt varð Banda
ríkjamönnum til góða. Var
Rommel þeirrar skoðunar, að
umfram allt þyrfti að gjör-
eyða innrásarhemum á strönd-
inui, en Rundstedt vildi halda
þeim í skefjum þar um tíma
og mæta siðan inrarásintni með
nokkrum vel Skipulögðum
gagnáhlaupum. Rommel hafði
sitt fram, en þar sem haran
setti allt sitt traust á sfcrand-
tvirkin og herbúraaðiran við
iströndina sjálfa, hafði haran
ifátt látið gera til vamar er
ifjær dró ströndirani, og not-
iaði varalið sitt, sem reyndar
ivar af skomum skaimmti
ivegna ástandsins á Austurvíg
Btöðvunum o.fl., til þess að
reyna að sigrast á iranrásirani
iþegar á ströndinni. Etfir að
Iherjum Bandamanaiia tókst að
Gifurlegir kirkjugarðar
Mannfall varð mikið á
ströndum Normandy, og bera
kirkjugarðar þar í dag þess
óræk merki. 3.000 bandarískir
hermenn voru felldir á með-
an þeir óðu í land. Fleiri
fylgdu á eftir.
í grafreit bandaríhkra her-
manna Skammt frá Saint-Laur
erasur-Mer, hvíla 9,386 banda
rískir hermenn. Hvítux kross
er á gröf sérhvers þeirra, en
landið uindir grafreitiran var
gefið af frönsku stjórnirani.
Einnig eru 19 smærri brezk-
ir og kanadískir kirkjugarð-
ar á innrásarsvæðinu, og í ein
um af fjórum þýzkum graf-
reitum, við La Cambe, hvíla
21,500 þýzkir hermenin. í garð
inum er risastór svartur kross
og höggmynd, er sýnir sorg-
bitna foreldra.
Eftiir innrásina byggðu
Bandamenin í flýti mikla
bráðabingðahöfn á ströndum
Normandy, og á næstu átta
mánuðum eftir immrásina fóru
um höfn þessa, er bar nafnið
Port Winston 2 V2 milljón her
mamraa Bandamanna, hálf
milljón hernaðarfarartækja
og fjórar milljónir smálesta
vista og annarra hergagna.
Minnisvarðarnir standa víða
Og reyndar teygði innrásar
undirbúningurinn sig lenigra.
Þótt mannfall yrði mikið á
ströndum Normamdy fyrir ald
arfjórðungi, gerði herstjóm
Bandamanna ráð fyrir að það
yrði mun meira. Ýmsar ráð-
stafanir varðandi særða her-
menn voru því gerðair.
Skammt fyrir ofan flugvöll
inn í Narssarssuaq í Græn-
Iandi (Eiriksfirði), stendur
mikill spítali, eða spítalahverfi
sem eitt sinn var með full-
komnasta útbúnaði sem þá
þekktist, reiðubúinn að tafca
á móti særðum til aðhlyim-
ingar og hvíldar í kyrrð hiins
foma landnáms Eiriks rauða.
Sá spítali var aldrei notaður,
og í dag veldur hanin undrun
margra ferðamanina, þar á með
al fjölda íslendiraga, en hanin
er enn einn minmisvarðinn,
þótt í fjarlægð sé, um atburði
þá, er urðu á ströndum Norm
andy fyrir 25 árum.

-.
--

Nú, 25 árum siðar, er enn margt, sem ber vitni því sem gerð-
ist í Normandy fyrir 25 árnm. Hér er brezkur skriðdreki að
ryðga niður, hálfumlukinn gróðri, skammt frá Sword-strönd,
en þar réffst brezkt herliff til atlögu.