Morgunblaðið - 18.07.1969, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 118. JÚLÍ H9©9

Úitgefandi H.f. Árvafcui*, Reykjavik.
Fxiamkvæmdaatj óri Haraldur Sveinsaon.
■Ritsitjórax' Sigurður Bjamason frá VigSxr.
Matithías Joíhanness'en.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Bitstjómarfulltrúi Þorbjöm Guörmmdsson.
Fréttaís'tjóri Björn Jóhannss'on'.
Auglýsihgaisitjióiá Árni Garðar Kristinson.
Eitstjórn og afgrieiðsla Aðalstræti 6. Sími 10-180.
Auglýsingar Aðalstræti 6. Síml 22-4-80.
Ásikxiftargjald kr. 150.00 á mánuði innanlands.
1 lausasöiu kr. 10.00 eintakið.
NÝ ÁTÖK
EINKAFRAMTAKSINS
Cegja má, að það sem af er
^ þessu ári, hafi stöðugt
borizt fréttir víðs vegar að
af landinu um ný átök
á sviði atvinnumála, ekki
sízt í iðnaðinum. Fyr-
ir nokkrum vikum hófust
t.d. á Sauðárkróki fram-
kvæmdir við nýja og full-
komna sútunarverksmiðju,
sem mun fullvinna um 200
þúsund gærur, þegar fullum
afköstum er náð. Eru það
framtakssamir einstaklingar,
sem að þessum framkvæmd-
um standa.
Gert er ráð fyrir, að hin
nýja sútunarverksmiðja á
Sauðárkróki taki til starfa um
næstu áramót og að fram-
leiðslumagnið verði í byrjun
um 100 þúsund gærur á ári.
Verða þær seldar til Banda-
ríkjanna og hefur markaður
þegar verið tryggður þar í
landi. Þá eru einmig hafnar
viðræður við bandaríska aðila
um samstarf um framleiðslu
á gærupelsum hér á landi.
Forráðamenn hinnar nýju
verksmiðju hafa upplýst, að
óljóst væri um sölumöguleika
í Evrópulöndum, en benda á,
að takist samvinna við efna-
hagsbandalögin í álfunni t.d.
EFTA muni ný tækifæri opn-
ast þar. Er þetta aðeins eitt
dæmi af mörgum um það,
hvílík hvatnimg aðild að
EFTA yrði íslenzkum iðnaði.
Enginn vafi leikur á því, að
gengisbreytingin í nóvember
sl. og þær efnahagsaðgerðir,
sem fylgdu í kjölfar hennar,
hafa ýtt mjög undir aukin
átök í atvinnulífinu, þ.á.m. á
sviði útflutningsiðnaðar. Sí-
fellt berast fréttir um fleiri
íslenzk iðnfyrirtæki, sem
hefja útflutning á framleiðslu
vörum sínum. Og sannarlega
verður fróðlegt að sjá um
næstu áramót, hve mikil
heildarverðmæti íslenzkra
iðnaðarvara, sem flutt hafa
verið út á árinu verða saman-
borið við síðustu ár. Er ekki
ólíklegt, að sú upphæð eigi
eftir að koma mörgum á
óvart.
Eitt hið ánægjulegasta við
þessa þróun í atvinnumálum
á yfirstandandi ári, er einmitt
það, að einkaframtakið er
bersýnilega að láta að sér
kveða í atvinnuuppbygging-
unni í mun ríkara mæli en
áður og fer ekki á milli mála,
að efnahagsaðgerðir ríkis-
stjórnarinnar hafa örvað
einkaframtakið mjög til dáða.
En það hefur jafnan verið
stefna Sjálfstæðismanna, að
efla einkaframtakið svo, að
það verði ætíð kjölfesta í at-
vinnulífi landsmanna.
ENDURNÝJUN
TOGARA-
FLOTANS
¥ gær birtist í Mbl. athyglis-
"*■ verð grein eftir einn af
borgarfulltrúum Sjálfstæðis-
flokksins, Birgi ísl. Gunnars-
son, um atvinnumál borgar-
búa. Er þetta fyrsta greinin
í reglulegum greinaflokki,
sem borgarfulltrúar Sjálf-
stæðisflokksins munu rita í
Mbl. um þá málaflokka er
þeir fjalla um í borgarstjórn
Reykjavíkur.
í grein sinni leggur Birg-
ir ísl. Gunnarsson áherzlu á
nauðsyn þess að efla Reykja-
vík sem útgerðarstöð og bend
ir á, að til þess að fullnýta
fiskvinnslustöðyar borgarinn-
ar séu togaramir einna líkleg
astir til árangurs. Um togara-
útgerðina segir Birgir ísl.
Gunnarsson m.a.:
Togarafloti landsmanna,
bæði sunnarilands og norðan,
er nú mjög að úreldast og sú
ákvörðun hlýtur að vera á
næsta leiti, hverja stefnu eigi
að taka í togaramálum. Sér-
stök nefnd um Bæjarútgerð
Reykjavíkur svo og útgerðar-
ráð eru sammála um nauð-
syn vaxandi togaraútgerðar
frá Reykjavík. Hér er hins
vegar um svo mikið átak að
ræða að einstök sveitarfélög,
jafnvel þótt fjársterk séu,
eins og Reykjavík, geta ekki
staðið þar ein að. Því síður
er það á færi þeirra togara-
útgerðarfyrirtækja, sem starf
andi eru, og eru öll fjárvana.
Hér verður að koma til öfl-
ugt framtak ríkisvaldsins,
sem örvi útgerðaraðila til að
endurnýja togaraflotann. Tog
araútgerð er og verður svo
mikilvægur þáttur í atvinnu-
lífi Reykjavíkur og Akureyr-
ar um næstu framtíð að fram-
hjá þessu vandamáli verður
ekki gengið öiilu lengur.
Tungllendingin
í sjónhending
Tilgangurinn með Apollo II
Eftir Walter Froehlich
bandarískan sérfrœðing
í geimrannsóknum
Ekik'etrt tækniite'gt eða vé'!lfræðii!tegt
„KÖNNUN hins óþekkta er í raun-
inni kjami mannsandans og að
hika, vera á báðum áttum eða
snúa bakinu við leit okkar að
þekkingu verður tortíming okkar".
Bandaríski geimfarinn Frank
Borman í ávarpi til fulltrúadeildar
bandaríska þingsins 9. janúar
1969, 13 dögum eftir að hann
kom til baka úr geimferð sinni
umhverfis tunglið í Apollo 8, sem
hann stjórnaði.
1 röð mannaðra geimferða verður
tunglför Apollo 11. 22. í röðinni
af geimferðum Bandaríkjanna en
33. í röð mannaðra geimferða
heims. I röð hluta, sem skotið hef
ur verið með eldflaugum til tungls-
ins síðustu 10 ár eða í nágrenni
þess, verður Apollo 11. einn af
um 50.
En ferð Apollo 11. sker sig úr
öllum öðrum geimferðum, mönn-
uðum eða ómönnuðum og úr öll-
um öðrum ferðum, sem maðurinn
hefur lagt upp í.
Apollo 11. verður fyrsta farar-
tæki manna, sem lendir á tungl-
inu, fyrsta lending manna nokkurs
staðar utan jarðarinnar. Það verð-
ur fyrsta raunverulega snerting
mannsins við nokkurn himinhnött.
Það er fyrsta ferðalag mannsins til
sérstaks ákvörðunarstaðar úti í
geimnum.
Frá tæknilegu sjónarmiði er það
afrek, sem ekki á sinn líka, að
láta menn lenda á tunglinu og
komast síðan aftur til jarðar.
áform í allri mannkynssögunni
kemst nálægt því, hvað snertir
mikilleika, margbreytni eða þróun.
Um eitt skeið á þeim átta árum,
sem farið hafa í að undirbúa þessa
ferð tiil áfa'ngastaðar um 400.000
km frá jörðinni, störfuðu yfir
400,000 manns að því að skipu-
leggja, hanna og smíða tæki og
þjálfa starfslið.
Frá sjónarmiði vísindamannsins
opnast með tungllendingu áður
óþekktar víðáttur. Hún skapar
möguieika á vísindalegum rann-
sóknum, víðáttumeiri en upp-
fi'niming simásj'árimnar eða sjón-
aukans eða uppgötvun orkunnar
og efnisins í öreindinni. Efnissýn-
ishorn þau, sem Apollo 11. geim-
fararnir flytja með sér aftur til
jarðar, eru í sjálfu sér ómetan-
legur fjársjóður fyrir vísindamenn-
ina, sem nú geta kannað náttúru-
auðæfi annars heims. Og tunglið,
sem er laust við veðrun andrúms-
loftsins og þær breytingar, sem
lífið veldur, kann að geyma lykil-
inn að því, hvernig jörðin og allt
sólkérfið hefur þróazt.
Samt sem áður er Apollo 11,
hversu dirfskufullt áform sem það
er, þegar bezt lætur aðeins fyrsta
smávægilega könnunin á þessum
nýju víðáttum í geimnum, sem nú
hafa opnazt manninum.
Dr. Thomas 0. Paine, yfirmaður
bandarísku geimferðastofnunar-
innar, NASA, sagði, þegar eftir að
Apollo 10. var lent, en í geimferð
þess í maí komust tveir af þriggja
manna áhöfn í 15 km nálægð frá
tunglinu:
„Enda þótt starf okkar hafi
beinzt að tunglinu, þá er raun-
veruiegt takmark okkar miklu
fjær . . . Raunverulega takmarkið
er að þróa og sýna frarrvá mögu-
leika á ferðalögum milli reiki-
stjarna".
Enda þótt nú séu ekki ákveðnar
eða fyrirhugaðar neinar mannaðar
geimferðir lengra en til tunglsins,
þá hlýtur sá nýi möguleiki, að geta
komizt til tunglsins, að verða not-
aður að minnsta kosti þó nokkrum
sinnum á næstu árum. Þegar er
verið að gera Apollo 12. geimfar
tilbúið fyrir ferð til tunglsins
sennilega seint á þessu ári og
ýmiis ön'niur. ApoMo geiimför eru á
mismunandi stigum smíðinnar
fyrir mannaðar tunglferðir og ferðir
umhverfis jörðu á næsta áratug.
Enginn veit enn nákvæmlega,
hvað menn munu gera á tunglinu
— það mun verða komið mjög
undir því, hvað fyrstu tunglfararnir
uppgötva þar.
Vísindamenn gætu naumast
beðið um betri aðstæður fyrir
hugsanlega bækistöð í því skyni
að framkvæma vísindarannsóknir.
Þar sem tunglið er aðeins í þriggja
dagleiða fjarlægð frá jörðinni og
aðeins einn fimmtugasti hluti
hennar að stærð, þá er það nógu
nálægt og nógu stórt og stöðugt
til þess að það sé framkvæman-
legt að koma þar upp næstum
hvaða hugsanlegri vísindarann-
sóknastöð, sem menn hafa hug á.
Tunglið er hins vegar nógu langt
í burtu frá jörðinni til þess að
uppræta flestar truflanir, sem
stafa óbeðið frá jörðinni, eins og
þær, sem stafað geta frá útvarps-
áhugamönnum, sem eru nær alls
staðar á jörðinni, en geta ekki náð
til fjarlægari hliðar tunglsins.
Sem íramvarðarstöð fyrir kann-
anir úti í geimnum, er öruggt, að
tunglið mun gefa mönnum betri
sýn af himninum, en þeir geta
nokkru sinni haft frá jörðinni. Þar
sem ekkert loft er á tungiinu og
engin útvarpsmerki eru þar til
þess að trufla, er unnt að mæla
geislun frá hnöttum út í geimn-
um með meiri árangri þar. Ef svo
ólíklega færi, að unnt yrði að
koma á sambandi við menningu
í einhverju öðru sólkerfi, yrði
tunglið næstum örugglega fyrir-
myndar endurvarpsstaður.
Fyrir vísindamenn sem leita að
einhverju því, sem orðið gæti til
þess að veita einhverja skýringu
á uppruna tunglsins,. myndi upp-
gröftur á tunglinu reynast tiltölu-
lega auðveldur, sökum þess að
sama magn þar af efni vegur að-
eins einn sjötta hluta þess, sem
það vegur á jörðinni. Fyrsta vís-
indalega starfsemin, sem Apollo
11. geimfararnir framkvæma f
fyrstu tungllendingu mannsins, er
að afla efnis á tunglinu og annarra
tunglfræðilegra sýnishorna til rann-
sókna á jörðinni.
Mönnuð tunglstöð (teikning: Fyrsti áfanginn út í alheiminn).