Morgunblaðið - 12.10.1969, Blaðsíða 12

12
MOBGUINiBLAÐIÐ, SUNNUDAG-UR 12. OKTÓBER H96i9
Ásgeir Jakobsson:
GLEDITÍÐINDI
Fámenni þjóðarinnar hefur
sína kosti og ókosti svo sem flest
annað. Einn af ókostunum er sá,
að hér er oft lítil breidd í ýmsum
efnum. Maður er ráðinn fyrir
stofnun eða til starfa á sérsviði
og verður þá oft allaráðandi á
því sviði. Hann mótar allt verk-
ið og ræður ferðinni án þess að
við höfum nokkuð til samanburð
ar. í bókmenntum og listum bú-
um við að vísu ekki við stjóm
eins manns, en afturá móti alltaf
við stjóm einhverrar klíku og
veldur því fámennið og smæðin.
Dagblöð okkar, sem ekkieru
nema fimm, ráða sér fasta ritdóm
ara, og vegna smæðar sinnar hafa
þau hvert um sig ekki efni á að
hialda nema einn mann. Hann á
síðan að dæma jöfnum höndum
skáldsögur og ljóð af öllu tagi,
ævisögur, ferðasögur, sögurit og
allskonar leikbókmenntir. Þetta
er vitaskuld hverjum einum
manni ofviða og getur ekki orð-
ið annað en fúsk. Erlend stór-
blöð og tímarit geta aftur á móti
haft sérstakan dómara fyrir
hverja grein bókmennta. Þar sem
hér eru ekki nema fjórir eða
fimm menn, sem stunda ritdóma
getur hæglega æxlast svo, að rit
dómararnir verði mjög af einum
bókmenntaskóla og smekkur
þeirr a og skoðanir svipaðar. Þetta
hefur nú gerzt hér. Við höfum um
áratugaskeið búið við ritdómara
með mjög svipaðan bókmennta-
smekk og flestir ofstækismenn
að eðlisfari.
f samræmi við þá háværu
kröfu tímans, að æskufólk ráði
fyrir fullorðnu fólki gerist það,
að ungir menn hafa valizt í rit-
dómarastólana hjá blöðunum. Nú
er það kunnara en frá þurfi að
segja, að æskufólk er alltaf
þröngsýnna og dómharðara en
þeir, sem fullorðnir eru og lífið
hefur kennt þau sannindi að það
fari bezt á því, að menn láti sér
hægt í dómum sínum yfirleitt.
Ungu mennirnir, sem völdust til
blaðanna voru allir vinstri sinn-
aðir og allir sænsk sinnaðir enda
sumir lærðir í því landi og allt
voru þetta því framúrstefnu-
menn í bókmenntum. Ljóð-
stafi þoldu þeir ekki að sjá í
kvæði, það var ónýtt kvæði og
sögu með atburðarás upphafi,
miðju og enda töldu þeir ekki
bjóðandi siðuðu fólki. í samræmi
við þetta rökkuðu þeir miskunn
arlaust niður fullorðna menn,
sem notuðu þessi form og gamlir
og gróndr höfundar máttu þola
það, að bóka þeirra væri ýmist
ekki getið eða hreytt væri í þá
skætimgi, en blöðin síðam lögð al
farið undir kxfdóoma uim hverskon
aT franiúrstefnuimenn. Það var öil
um þessum ungu mönnum sameig
inlegt, að þeir höfðu fengist við
að skálda sjálfir en gefist upp
við það og valið sér heldur það
hlutskipti að dæma annarra
manna verk.
Að dæma allskonar ritverk,
hverju nafni sem nefnast í
skyndi fyrir dagblað, hlýtur að
vera frámunalega losaralegt dóm
arastarf.
Maðurinn dæmir ekki eftir nein
um lögum né staðreyndum og
hefúr ekkert til að styðja dóm
sinn nema smekk sinn og inn-
ræti.
Ritdómarar (þar með leikdóm-
arar) dagblaða eru flestir að ein
hverju dútli á daginn en sækja
leiksýningar á síðkvöldi, þeir
hlaupa þreyttir á hundavaði yfir
bókina eða horfa syfjaðir hálf-
luktum augum á leiksýningu.
Þeir verða síðan að þrífa penn-
ann, þegar þeir koma heim og
skrifa í skyndi eins og eina siðu
í blað sitt um hughrif sín í svefn
rofunum.
Maður með ábyrgðartilfinn-
ingu gerir sér vitaskuld ljóst að
skilyrðin til réttdæmis undir slík
um kringumstæðum og á slíkum
forsendum eru svo veik og hæp-
in, að hann neitar sér um stór-
felldar og örlagaríkar fullyrð-
ingar og dóma.
Það var alls ekki algerlega sök
blaðanna að fullorðnir menn og
gætnir viku úr þessu starfi einn
af öðrum — þeir fundu hrein-
lega, að þeir gátu ekki unnið
verk sitt eins vandlega og æski-
legt var og þeim var ami að þess
um skyndidómum. Strákamir
fundu ekkert fyrir þessu. Þeir
voru enn á þeim árum að hafa
gaman af því að brjóta rúður og
gera prakkarastrik og þeir fyllt-
ust fítonsanda, þegar þeir fengu
síður fjöllesinna dagblaða til um
ráða og máttu kasta og grýta
eins og þeir orkuðu.
Morgunblaðið, fjöllesnasta
blað borgaranna, var lengi frjáls
lynt í bókmenntagagnrýni. Rit-
dómendur þess vom frjálslyndir
menn, sem ræddu kurteislega um
verkin og sögðu á þeim kost og
löst og eins og góðum humanist-
um hæfir hlífðust þeir við aftaka
dómhörku. Svo var það einn dag
inn fyrir allmörgum árum að inn
á blaðið laumar sér ungur maður
á þeiim forsendum að hann
sé frjálslyndur hægri maður, og
undir þesisu flaggi íélkk
hanin að æða eins og stjórnlaus
traktor um síður blaðsins í mörg
ár og ráðast á fullorðna og hægri
sinnaða höfunda að geðþótta sín
um.
Honum til fulltings var nokkru
síðar ráðinn annar ungur maður
nýsloppinn af skólabekknum og
framúrstefnumaður í húð og hár
og sízt víðsýnni en hinn. Hvort
tveggja var ofstækismaður að
allri gerð. Við hin blöðin, eink-
um Alþýðublaðið gerðist sama
sagan. Ritdómar Þjóðviljans eru
allir póliitísikir og aldrei verið gert
ráð fyrir öðru af landsiýðnum. En
innan þess ramma hafa ritdómar
ar Þjóðviljans verið sínu frjáls-
lyndari i afstöðunni til forms en
ritdómarar helztu borgarablað-
anna. Þannig varð það á sjötta
tug þessarair aldar að ungir
vinstrt sinnaðir formbyltingar-
menn með afbrigðum þröngsýnir
og dómharðir höfðu hreiðrað um
ig í bókmenntadómararsætum
þjóðarinnar. f fyirstunini höfðu
men.n lúmskt gaman að þessum
dómstóli, sem nefndur var tán-
ingádómstóllinn. Menn fundu að
vísu að þessi dómstóll lék ein-
staka höfunda óþarflega hart, en
það var nýnæmi að þessu eftir
logn.mollu kunnin.gj.ariitdómanna,
sem mörgum voru orðnir leiðir.
Framan af var hér aðeins um
skæruhemað strákanna að ræða.
Þeir hiittust að vísrj á feaffilhús-
um og bollalögðu um aftöku
þessa eða hins, en um skipulögð
samtök var ekki að ræða fyrst
í stað. Nú virðist aem þesisir fáu
ritdiómar'ar hafi tefeið til að sam-
ræma dóm.a sína og myndað
með sér skipulagða aftökusveit,
einskonar Kuklux-Klan.
Þetta hefur þeim haldizt uppi
um hríð vegna hræðslu höfunda
við aftökusveitina. Þeir hafa
reynt að heiðra skálkin n sivo
hann skaðaði þá ekki. Klanið
terrorisenaði manns(fcaipi'n.n og
gætti þess líka, að ætla sér af í
hryðjuverkunum og valdi fórn-
ardýrin mátulega umkomulaus til
þess, að almenningur lét sig mál-
ið engu skipta.
í einfeldni sinni ruiglaði al-
þýða manna samian stráksiegum
kjafbhætti og hreinskdlni og það
gerðu reyndar þeir lífca sem betur
áttu að sjá en hinn almeninlhi
iesandi. Ritari Hæstarétt-
ar bolar merfcum próflessor úr
ritstjórastarfi við elzta bók-
Ásgeir Jakobsson.
menntatímait okkar og aflhendir
það einum forhertasta klanmann
inum á þeim forsendum að hann
sé svo „heiðarlegur". Fáar upp-
götvanir síðari ára hafa komið
mönnum meir á óvart en þó er
hitt máslki Ikostulegra að
ritari Hæstaréttar, sérmenntað-
ur maður í því að skilgreina hug
tök og eigindir m'anna, skuli rugl
ast á strálkssikap og hreindkilni.
Aliar miafiur og öil klön fremja
fyrr eða síðar eit'tlhvert ólhæfu-
verk, sem rumiska við almenninigi.
Það getur ekki verið til svo vit
l auis m-aður í landinu að hann sjái
ekki, að leikdómamir um leikrit
það, sem ritstjóri Morgunblaðs-
ins leyfði sér að semja og nú er
sýnt í Þjóðleikhúsinu eru raka-
laus þvættin.gur og níð.
Orsökin til þess, að dómarnir
verða svo afgerandi hlutdrægiir
í þesisu tilviki að öllum er aug-
ljóst, er ekki fyrst og fremst af-
staða til forms, svo sem tíðkast,
heldur pólitísk og persónuleg ó-
vild.
Nú sjá allir, að hér eru að
verki ofstækismenn og dóma
þeirra é.r efeki að marka og hef-
ur aldrei verið að marka.
Writers Workshop
I ráði er að stofna til umræðufunda um
smásögur þær, sem væntanlegir þátt-
takendur hefðu hug á að selja á erlend-
um mörkuðum.
Frú Amalía Líndal, ristjóri tímaritsins
65° mun skýra þetta nánar sunnudag-
inn 12. október kl. 16 í Café Höll, uppi.
Atvinna
Reglusamur, snyrtilegur ungur maður getur fengið atvinnu við
vöruafgreiðslu og vöruútkeyrslu.
Umsóknir er taki til aldur, menntun og fyrri störf sendist
afgr. Mbl. merkt: „SnyrtHegur — 3796".

Ódýrar
úrvalsvörur
-X
Cólfteppi
-X Cólfflísar
-X
Cólfdúkar
Afgreitt úr tollvörugeymslunni.
Víðir Firtnbogason, heildverzlun
Pósthólf 1084, sími 83315.
Hamilton Beach
Höfum nýlega fengið þeytara, skálar, og varahluti
í Hamilton Beach hrærivélar.
RAFBRAUT S.F.,
Suðurlandsbraut 6 — Sími 81440.
Fiskverzlun
Til sölu er ný, glæsileg fiskverzlun, staðsett í stórri verzlunar-
miðstöð á góðum stað í borginni.
Tilboð merkt: „Fiskverzlun — 3798" skilist á afgreiðslu
blaðsins fyrir mánudagskvöld.
ÍÞeir voru vitaskuild miarigir,
seim sáiu, hvað var að gterast
og að þessi valdaaðstaða p>óli-
tískra, þröngsýnna og ofstækis-
fulkia forimstreytumainna drap
bókmenntirnar í dróma, en það
var öllum jafnframt ljóst, að það
þýddi ekkert að skjóta málinu
til almennings fyrr en þessir
menn ynnu eitthvað það óhappa
verk sem öllum væri ljóst, og
þeim gæfist enginin kostur á að
skríða að loknu næturvíginu inn
í það gervi kamelljónskus, sem
þeir hafa jafnan brugðið yfir sig,
ef það hefur átt að festa á þeim
hendur. Þeir hafa falið blóðug-
ar hendur sínar að baki sér og
komið framm fyrir þjóðina eins o
forkláraðir eriglar heiðarleika og
réttsýni og tekist svo vel að leika
þetta hlutverk, að það var alveg
vonlaust að segja þjóðinni, hvers
konar dómarar þetta voru. Það
var ekki aðeins ritari Hæstarétt
ar, sem glæptist á þeimm heldur
allur almenmingur.
Nú hafa þau gleðitíðindi gerzt
að tveir helztu klanmennirnir
misstu rýtinginm fram úr erm-
inni fyrir allra augum. Þjóðvilja
maðurinn hefur aldred villt á sér
heimildir og það datt aldrei nein
um í hug, að það gilti ekki einu
hverskonar verk ritstjóri Mbl.
semdi — það yrði aldrei dæmt
nýtilegt í Þjóðvittjainiuim. Hinsveg
ar sýndu Klanimenninn.ix í röð-
utm borgaranna nú sinn rétta lit
og sanna eðli svo að enginn þarf
nú lengur að efast am að ofstæki,
þröngsýni pólitík og persónuleg
afstaða ræður öllum þeirra rit-
dómum.
Dómararnir í Ví&i o>g Alþýðu-
blaðinu bera þess grednileg
merki, að þar er verið að dæma
ritstjóra Morgunblaðsins, Matt-
hías Johannessen persónulega, en
ekki höfundinn, s.em slíkan.
Nú er það kaldhæni örlag-
anna að annar þessara rnanna er
fyrrverandi skjólstæðingur Matt
híasar, hann ber því sjálfur
nöfekra ábyrgð á aðstöðu þessa
manns. Það má því segja, að þetta
sé honum mátulegt.
Klan.mennirnir reiddu rýt-
inginn svo hátt yfir þessum hat-
aða andstæðingi, að þeir ráku
hann í bakið á sjálfum sér, en
Matthías stendur eftir óskaddað
ur. Fólk fór að sækja leikinn og
hver og einn sagði að sýningu
lokinni:
— Dómairniir í áðurnefndum
blöðum ná ekki neinni átt.
Sjálfsmorð þessara þröng-
sýnu ofstæfcismainna í dóm-
arasætiniu eru gleðdtíðdmdi
ungum mönnum, sem eru að hefja
sbriftir og geta nú valið sér form
eftir geðþótta, haft hvaða póli-
tískar skoðanir, sem þeir vilja,
án þess að eiga á hættu að vera
níddir í borgarablöðum þjóðar-
innar og brennimerktir ævilangt.
Að endingu þetta:
Skyndidómar í dagblöðum
hljóta alltaf að verða snöggsoðn
ir og illa unnir jafnvel þótt á-
gætir menn eigi í hlut, hvað þá
ef um er að ræða hvatvísa stráka.
Það þarf að taka dómsvaldið af
dagblöðunum og færa það yfir
til tímairita eins og vðíast er og
það er eiinnig óhæfa að láta sama
manninn dæma allar tegundir
bókmennta.
MYNDAMÓT hf.
PRENTMYNDAGERÐ
AÐALSTRÆTI 6
SÍMI17152

Bezta auglýsingablaöiö