Morgunblaðið - 12.10.1969, Page 16

16
MORGUINBLAÐIÐ, SUN’NUDAGUR 12. OKTÓBBR 1060

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald kr. 165.00
1 lausasölu
H.f. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson,
Arni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Srmi 10-100.
Aðalstræti 6. Simi 22-4-80.
á mánuði mnanlands.
kr. .10.00 eintakið.
HÖFUÐ VANDINN
í HÚSNÆÐISMÁL UM
llúsnæðismálin hafa lengi
verið með erfiðari við-
famigsefnum í okkar þjóð-
félagi. Misjöfn veðrátta á
norðlægum slóðum veldur
því, að Islendingar byggja
■viðameiri hús en ýmsar aðr-
ar þjóðir. Þegar af þeirri
ástæðu verður húsnæðiskostn
aður tiltölulega hár, en við
bætist, að um langt skeið
hafa verið byggð hér íburð-
armeiri hýbýli en t.d. á hin-
UTrt Norðurlöndunum.
Um síðustu helgi efndi
Fulltrúaráð Sjálfstæðisfélag-
anma í Reykjavík til ráð-
stefnu um húsmæðismál. Til
þessarar ráðstefnu var vel
vandað og á henni fóru fram
mjög gagnlegar umræður. í
ályktun ráðstefnunnar er
bent á, að einn höfuðvandinn
í húsnæðismálum er só, að
húsmæðiskostmaðurinm er of
hár miðað við tekjur meðal-
fjölskyldu.
Þetta er tvímælalaust rétt
-og það hefur reynzt miklum
erfiðleikum bundið að lækka
húsnæðiskostnaðimn. Hins
vegar bendir margt til þess
að nokkuð hafi áunnizt í
þeim efnum á síðustu miss-
erum. Með nýjum og bætt-
um vinnuDrögðum hefur ís-
lenzkum iðnaðarmönnum tek
izt að lækka verulega ýmsa
þætti húsmæðiskostmaðar. Fyr
ir 4—5 árum var t.d. mjög um
það talað hve eldhúsinnrétt-
imgar væru dýrar. Nú er verð
þeirra sízt hærra en þá, þrátt
fyrir miklar verðlagsbreyting
ar á þessu tímabili. Ástæðan
er betra skipulag í fram-
leiðslu. Sömu sögu má segja
um ýmsa aðra kostnaðarliði.
Verðlag á íbúðarhúsmæði al-
mennt hefur alls ekki hækk-
að í samræmi við þær verð-
hækkamir, sem orðið hafá í
þjóðfélaginu en jafnframt
hafa föst lán farið hækkandi,
þannig að líklega er auðveld-
ara fyrir fólk að eigmast íbúð-
ir nú en fyrir nokkrum ár-
um.
Tilraunin í Breiðholti hefur
sýnt að einkaframtakinu í
byggingaiðnaði er bezt treyst
•andi til þess að lækka hús-
næðiskostnaðinn, en jafn-
framt hefur byggingastarf-
semi Framkvæmdanefndar
byggingaáætlunar gefið til-
efni til að endurskoða með
hverjum hætti húsnæðis-
mál láglaunafólks verða bezt
leyst.
Þótt mikið hafi þamnig
áunnizt í húsnæðismálum á
undamfömum árum er þó
margt ógert. Húsnæðismála-
ráðstefna Sjálfstæðismanna
hefur vakið athygli á þeim
höfuðvanda, sem við er að
etja í húsnæðismálum og jafn
framt bent á leiðir til úrbóta.
FÓLKVANGUR
U'ftir því, sem fólkinu hefur
^ fjölgað á þéttbýlissvæð-
inu suðvestamlands hefur
þörfin aukizt fyrir útivistar-
svæði þar sem almenningur
getur notið góðra stunda í
fögru umhverfi. Á síðustu
mánuðum hafa komið fram
ýmsar raddir um að friða
beri ákveðin landssvæði í
þessu skyni.
Einn af þingmönnum Sjálf
stæðisflokksins, Matthías Á.
Mathiesen, hreyfði þessu
máli á Alþingi sl. vor,
skörmmu fyrir þinglok með
frumvarpi er hann flutti um
fólkvang á Álftanesi. í því
frumvarpi lagði Matthías Á.
Mathiesen til að skipulagn-
ingu byggðar í Bessastaða-
hreppi og þeim hluta Garða-
hrepps, sem næst liggur
Bessastaðahreppi, yrði hagað
þannig, að þar yrði svæði
fyrir fólkvang til útivistar
fyrir almenning.
í greinargerð sagði þing-
maðurinn m.a.:
„Við val slíkra landssvæða
er margs að gæta, meðal
annars að þau liggi vel við
samgöngum, svo að auðvelt
sé og ódýrt fyrir íbúa þétt-
býlisims að komast þamgað. í
öðru lagi er það mikilsvert,
að þau hafi til að bera kosti
frá náttúrummar hendi, sem
geri mönnum dvöl þar
ánægjulega, svo sem fagurt
útsýni og umhverfi, fagrar og
sérstæðar náttúrumyndanir
og fjölbreytilegt jurta- og
dýralíf. Um staðarval kemur
einnig til greinar, hvort fyrir
hendi sé nægilega stórt
óbyggt svæði, sem taka megi
til framangreindra nota“.
Nú hefur þetta mál verið
tekið til umræðu í borgar-
stjóm Reykjavíkur en í sam-
þykkt, sem borgarstjóm hef-
ur gert er lögð áherzla á að
landssvæðið frá Elliðavatni
suður til Krísuvíkurbergs
verði gert að fólkvangi í bein
um tengslum við Heiðmörk
og Elliðaárdal.
í ræðu, sem Gunmar Helga-
9on, borgarfulltrúi Sjálf-
stæðisflokksins, flutti á borg-
arstjómarfundinum benti
hann á, að borgaryfir-
völd í Reykjavík hefðu reynt
ÚTHLUTANIR þær, sem
fram hafa farið úr Rithöf-
undasjóði í ár og í fyrra
vekja að vonum umtal, og
hafa m.a. verið til umræðu í
Morgunblaðinu. Tilvist sjóðs-
ins byggist á lagasetningu um
greiðslur til höfunda fyriir út
lán á bókum þeirra úr al-
menningsbókasöfnum og verð
ur þá miðað við eintaka
fjölda hverrar bókar, en ekki
hve ofit hún er tefcin að iláni.
Sextíu prósent af tekjum
sjóðsins fá höfundar í eiginn
vasa en fjörutíu prósent
renina til bókmenntaverð-
launa og starfsstyrkja. Fyrst
um sinn meðan sjóðurinn er
að komast á fastan grundvöll,
verður ekki greitt beint til
rithöfundanna, heldur fá
nokkriir þeirra viðurkenning
arstyrki. Þetta er gert með
samþykki Ritihöfundasam-
bands íslands. Formaður Rit
höfundasjóðs er Knútur Halls
son, fullbrúi, tilnefndur af
menntamálaráðherra, en með
honum eru í stjórn fráfar-
andi formaður Rithöfunda-
sambandsins Stefán Júlíus
son og firáfarandi varafor-
maðuir þess Björn Th. Björns
son, báðir tilnefndir af Rit-
höfundasambandinu. Þessir
menn sjá um að velja þá rit-
höfunda, sem þeir telja öðr-
um fremur hafa unnið til verð-
launa eða styrkja. í fyrra var
úthlutað fjórum styrkjum til
jafn margra rithöfunda og
var upphæðin 160 þús. kr. á
mann. Þessir rithöfundar
voru: Jóhannes úr Kötl-
um, Guðmundur Daníelsson,
Svava Jakobsdóttir og Guð-
bergur Bergsson. I ár var út-
hlutað fimm styrkjum og
hækkaði hver styrkur um 25
þús. kr., þannig að í hlut hvers
styrkþega komu 125 þús. kr.
Bfitiirtiaildiiir ritihöfluinidlair fiuindu
náð fyrir augum sjóðsstjórn-
ar: Þórbergur Þórðarson,
Guðmundur Gíslason Haga-
lín, Thor Vilhjálmsson, Hann
es Pétursson og Guðmundur
Halldórsson frá Bergsstöðum.
Indriði G. Þorstieinsson
bendir réttifega á í Morgun-
blaðinu, „að ininan ritlhöf-
undiasaim’tafeanna hiljóta a.llir
að vera jafnigóðir, hvað svo
sem skoðunuim einstaklinig-
anna líður.,, Stjórn sjóðsins
hefur tífeki g:fið neinar skýr-
ingar á vali sínu, en nú bar
svo við, að formiaðurinm Knút
ur Ha/]ásis.on gat Iþeiss sémtak-
lega í samibandi við úthlutiun-
ina tiil Guðimiundiar G. Haga-
línis, að honuim ætti Riitíhöf-
undasjóður sfeuld að gjalda
vegna langrair baráttu hans
fyrir réttindamálum rithöf-
undia og þé ekiki sísit hvað
bókasafnsmálin varðaði. Von
andi hefiur engimn skilið orð
Knúts á þá leið, að Hagalín
fiengi viðurfeennimgu fyrsit og
fremst fyrir félagslegan á-
huga en ekki vegna verð-
að mæta pörfum borgarbúa
fyrir útivistarsvæði með frið
un Heiðmerkur og Elliðaár-
svæðisins. Jafnframt benti
Gunnar Helgiason á, að áður
en sitórt svæði yrði friðað
væri nauðsynlegt að fram
lisika bófea sinna. Mörgum
fannst það misráðið hjá
stjórm sjóðsinis í fyrra, að
hafa ekki HJagalín fyrstan á
Sferá, m.a. vegna þeisis brtaut-
ryðjandaistarfis hans í þágu
almenningsfoófeasafma, sem
Knútur HaMisaon drap á í
ræðu sinni, og einmig vegna
þesis að hinn merlki rithöfiund
ur átt’i sjötiugsafmiæili um svip
að leyti og úthíDutundm fiór
fram. Sjóðstjórnin feom mieð
þá röfesemd gegn þessu, að
ekki væri fyrirhuigað að iáta
rithöfiunda, sem eru í efcta
lauinaflokki við útlhlutun lista
mammalauma njóta viðurfeenn-
ingar úr Ritihöfu ndasjóði. Bn
nú er sú riöfesemid áð engu
orðin eftir að Hagalín hefiur
fiengið styrkimn og með hon-
um Þórbergur Þórðarson.
Stefián Júliusson og Björn Th
Björnason eru þekktir fyrir
ósveigjanleik innan rithöf-
undasamtaikanna, en engu að
síður virðast þeir hafia hvik-
að firá skioðun, sem vair þeirra
eina vörn í fyrra — og þá
fyrir hvaða áhrif?
Nú íer það fjarri mér að
amast við styrkveitingum til
þeirra Hagalins og Þórbergs,
ef einhver vildi skilja orð
mím svo. Bg fagna því að
stjórn Rithöfiundasjóðs sbuli
að minmsba kosfci hafia brotið
egg af ofilæti sínu bvað Haga
Mn viðlkemuir. Fliestir munu
samimála um, að eftir aitvik-
um hafi val styrkþega tekist
bærilega, en eklki eru allir á
einu máii eins og gengur. f
titefmi úfihlmitunarimmar í
fyrra skrifaði Indrdði G. Þor-
stednisson skelegiga girein í
Tímann, sem hanmi nefndi Pen-
ingar Guðrúnar frá Liumdi, og
héit því m.a. fraim, aðGuðrún
frá Lundi ætti að vera efet
á litsta vegma metútiána á
bófeum heninair. Þeisisairi grein
trejnsti stjóim sjóðfeimis sér
etóki til að svara einhverra
hluta vegna, stóð henni þó til
boða ótatomarkað rúm í blaði
Indriða. Skoðun. sína um Guð-
rúnu frá Lumdi endurtekur
Imdriði G. Þorsteinsison í
Morgumblaðimu í svari sínu
við spiurmingum blaðsins uim
Rithöfiundasjóð og giLdi hans.
Ég vil tafea unidiir þesisi orð
Indriða, og tel sjóðnuim af því
enga minmifeun að viðurkenna
skerf Guðrúnar frá Lundi,
ætti dlík veiting e«kki að bomia
mieira á óvart en veiitingin til
Guðberigs Bergissoniair í fyrxa.
Þótt undarlegt kunni að virð
ast, eiga þau Guðrún og Guð-
bergur ýmislegt sameiginlegt
t.d. himar þolinmóðu lýsingar
á hátterni sögupersóna, og
eins hafia þau bæði notfært
sér efnivið sinn til skáld
verfea, sem efaki virðast taka
miklum breytinguim frá ári
t'il árs. En af því, að ég hef
íeiðsit út á þá braut að ræða
MtiMiega vimnnbrögð sjóðs-
stjórnar, get ég ekki still't
mig um að þakka hennii fyrir
það frjálslyndi að m/una eftir
um hliðum málsins. Hver
sem niðursaðan verður
er ljóst, að brýn þörf
er og verður í framtíð-
irani fyrir slíkt útivisitar-
svæði á höfuðborgarsvæð-
Guðmundá Hialildórssyni frá
Bergsstöðum. Guðlmuindur er
íhiöfiunduir, sem tamir á óvart
m.a. með því að fjalla af
raunsæi og töliuverðúim þrótti
uim iþað umhveaifli, sem lörngium
hefur verið ofarlega á baugi
í bófeuim Guðrúnair frá Lundi
— en þó frá öðruim sjónarhóli
en hún.
Svo aftur sé vikið að svör-
um rithöfiunda í umræðú un
Rithöfundasjóð, þá foeld ég að
tatoa beri til aithugunar þau
orð Jóns úr Vör, „að það séu
alltaf sönm rithöfúndarair, \
sem laun ag viðúrlfeenningu L
foljóðla“. Þó að það sé stað-
reynd, að svipur bófemennt-
anna mótast oft afi verkuim
fláeinna rithöflunda, seim skara
fram úr, er engin ástæða til
að sniðganga þá, sem láitólegir
eru til afreka, svo fram-
arlega sem þeir glefia góðar
vonir. Úthiutunaimefind lista-
manmaliauna foeflur góðú heilli
skil'ið þetta og sitefint að því
að yngja upp efctu flokkana.
í svari sínu í Morgunfolað-
inu, segir Jón Bjömsson um
framliag bókasaflnanna til Rit
höfiundasjóðls: „Naumiast er
hugsanilegt, að við sem erum
virkir þátttakendur í nor-
rænni sam/vinmii, gerum okk-
ur þá smán, að greiða höf-
undum otokar minna en gert
er t.d. í Danmörfeu, en þar
mun gjaldið vena kr. 1.20
damslkar á eintafc, og er það
meira en helmingi meira en
mér akilst að hafii verið gert
ráð fyrir hér.” Núverandi
fiormaður Rilthöfundasaim-
baradls íslamdls, Biimair Braigi,
teiu'r það „algjöra óhæíu”, að
rJkið „ákveði einhliða, hve
há grei'ðslan. SkulM vera. Slíkt
á að vera samndn.glsiatriði miilli
ríkiisjns _ og Rithöflundasam-
bands íslands“, segir hann. 1
Undir þessa kröfiu fór-
manns Ritfoöfundasamfoands-
in., hygg ég að ffestir rithöf- ,
undar taki. Ég geri ekki ráð
fyrir að bókimenntaþjóðin
óslki efibir þvi, að riithöfúnd-
ar þurfi .að grípa til svipaðra
ráða hér og gert var í Sví-
þjóð. Þar í landi tófeu rithöf-
undar sig siaman og fiengu að
14ni allar þær bætour, sem í
söfnum vom og neiituðu að
skila þeirn afltur nema tillit
væri tekið til óska þeirra um
hæfekun. Þeir nutu við þetta
aðstoðar bófeavarða og fljót-
tega kom ríkisvaldið ti'l móts
við þá í kröfum þeirra. Útlán
úr ísilenzlfeum söfnum erui allt-
af að aufcast. Það glstur ekki
gengið endalaust, að íslensk-
ir rithöflundar semji bæfeur
fyrir smánar'laun. Það er dýrt
að vera rithöflundu'r á íslandi.
Það munu fbestir skilja, sem
bókmennta njóta, og rílfcis
valdið hefur með lögum sín-
um um almenninigsbóka-
söfn viðurfcennt mikilvægi
bóba í ístentúk'iL menningarlífi.
Þess vegna ber að fagna Rit-
höfundasjóði og vona það
besta um framtíð foans.
imu og er þess að vænta að
þær umræður, sem hófuist um
þetta mál sl. vor verði til þess
að 9amstaða takizt um fólik-
vamg er fullmægi þörfuim
fólksins í þéttbýlinu á suð-
vesturlandi.
færi mákvæm könnun á öll-