Morgunblaðið - 19.12.1969, Síða 17

MORG-UNBLAÐIÐ. FÖSTUDAGUR 19. DESEMBER 1960
17
Guðmundur G. Hagalín -i skrifar um J BÓ] K\ M [] m rm

Vér Islands börn
Jón Helg-ason: Vér íslands
böm II. Iðunnarútgáfan.
Reykjavík. 1969.
JÓN Helgason er áreiðanlega í
tölu þeixra íslenzku rithöfunda,
sem eiga sér einna stæmtan og
tryggastan hóp lesenda meðal
eldri kynslóðanna í þessu landi.
Fyrsta bókin, sem bom frá
hans hendi, var Árbók Ferða-
félags íslands árið 1950, vel rit-
uð og fróðleg uim það lands-
avæði, sem hún mær til. En það
var saont ékki hún, sem vakti
á honum verulega athygli sem
rifhöfundi, heldur sú bók, er út
kom átta áruim síðar. Jón hafði
þá uim slkeið leitað heimilda í
Þjóðskj alasafni íslands uim sér-
stæða atburði og örlög frá liðn-
um öldum og skrifað sagnaþætti,
aem orðnir voru til með þeim
hætti, að höfundurinn lét sér
©kki nægja að greina frá þurr-
— Borgarstjórn
Framhald af bls. 32
verzlun og smásölu. Alþýðu-
flokksmenn fylgdu í kjölfar-
ið með tillögu um 7 milljón
króna hækkun aðstöðugjalda.
Birgir Isleifur Gunnarsson,
borgartfufflitirúi Sj áiflstæðáisifildklkB-
inis, lagðd till að' þeisisum tiliögum
mininiilhiiutaiflolklkanina yrðd vísað
ifttlá. Hainm siaglðli að samikvæimt
tsfloi/liniiíntgi kommiúndista á eðli að-
ötöðugjiailldianinia myodu þeisBar
ar tilfflöguir þýða t.d. að iðniaðiur-
iinin í borgiinini flengi á siig auikn-
air á/liögur um ca 20 mjilHjóndr kir.
og væru þetba heiMuir kaldar
kivieðjiur til þeirrar aitvinnuigredni-
ar, sem veiti flestum borgarbú-
um atv’iininu í diaig. Hainin krvað
það skioðuin Sjálflabæðiiisnuaninia, að
oBé boingaranmia væri betur komið
í (þeirna edigin vaisia og að skatta-
ófflögiur æittu ekki áð flaæia eiftir
þörifiuim hins opiiníbieira, hedldiur
gljiaildíþoilli boirgiairianinia, Við teiljum
— sagðii biomgariflulllMiriúinn að ný-
ir islkattar, siem niemia 123 mállQijón
um krióma séu röinig stieiflnia, hvort
sem þiedr iemida á borigurunium
ölffilum eða fyiriirtækjium í bomg-
iinini. Han/n viarpiaði fnam þeirri
sipuriniinigu tiill Framisiókiniarmiainna,
hivort Iþeiir teidiu laifkiomiu sam-
viinniuverzliuin/arininiar í bóiriginmi
svio góða að bún gæti borið auk-
in gjöld.
Talsmiaður kommúnista í bortg-
airstjórn, Guðmundur Vigfússon,
sagði í ræðu á fuindiniuim í gær,
að með 'því að neita að fuílilinýta
'Iiagaheimiild um áliaigniinlgu að-
Btöðuigjalda, væri medrihliutinin
að gefa kaiutpsýislumöninum 150
mililjóndr krónia. Aá þeirri upp-
hæð, sagði Guðmundur Vigfús-
son, að 43,8 milljómir væru gjöf
tiil 528 heildiverziana í borgimni.
Þeir memn, sem að þesisuim fyrdr-
tækjuim stæðu væru efldki á skrá
ytfir sbyrklþega borgarinnar, en
'þetta væru sömu menin og fyOltu
vtímveitimgalhús borgarinimar tvisv
ar í vilku og færu í siglMKger
nlótokmm eimmum á ári til þess
að eyða þekn gjaldeyrd, semn sjó-
miemn öfliuðu. Giuðlm. Vigfús-
ison sagði ennifreimur, að imeð
þessuim hætti væri imeirihilutimn
að geifa 38 bifreiðasöiiuim 6,3
milljóniir króma, 172 vtefimaðar-
vöru'ka'upmönmum 6,4 miiljómdr
brt>n.a, tryggimgairtfélögtum 1,3
máffijómir, bytggimgarvönaverzlun-
uim 3,5 máilj. o. s. frv.
Kristján Benediktsson, Iboug-
arfflulltrúi FrarmstólkrJainiffloklkisiins,
tók það sérat'alkíljetgla Ifram í siirond
rærðu aið Fdiaimsóíkroaimlentn vfflidiu
itó. taulkmuim aðlsltlöðlugljlöffldluim með
því að hæklka 'aðsitöðluigjiölld af
Ihleiidiverzluin og smiáóöHuveirzIun
og iborgairflull'brúi AiþýðiUfÍolklks-
ims, Björgvin Guðmundsson,
nruælti flyrir tiillllögw honlgarlflullll-
tiiúa Afflþýðiuiflolkksinís luim að
hlæklka upplhiæð 'aiðteltlötðluiglj tallldta úr
227 milljónum króna eiiw og
gtert er rláð flyrir í flj'áilhiagsáæitl-
imirnmi í 234 milljónir króna.
um staðreymdum, heldur neytti
ímyndunarafls síns, mannþekk-
ingar og getspeki til að gera þær
að lífrænum veruleika. Mætti
talka svo til oið'a, að hann hafi
‘holdfyllt og klætt gamlar beina-
grindur, blásið í þær lífli og síð-
an sett þær á svið og látið þær
sýna sig sem lifandi vitni hanm-
rænna örlaga og ömurlegs ald-
arfars á nauðöldum þessarar
þjóðtar.
■ Árið 1958 kom siðan frá hendi
Jóns bók, sem í voru s/Mkir þætt-
ir. Kallaði hann bðkina íslenzkt
mannlíf. Þar eð ég var í þann
tíð bókafulltrúi rikisirus, veit ég
með viss'u, að þesisi bók varð
mjög vinsæl meðal alis þorra
manna, sem leita sér ltesningar
í al'menningsbókasöfn.uim, og sú
sama varð reyndin um þau þrjú
bindi slílkra þátta, sem út komu
á árunum 1959—1962. Jón haflði
snúið sér að öðrum viðtfangsefn-
uim, en þó raunar skyddum, á ár-
unum 1960 og 1961, og sama
varð ofan á hjá honum árin
1963—67. En í fyrra hóf hann á
ný útgáfu sagnaþátta, en ekki
undir sama beiti og áður, held-
ur hét bókin Vér íslands börn.
Og nú er út kotmið annað bindj
í saima safni.
í þeirri bók eru aðeiims fimm
þættir, en þó tflytur hún all-
mikið lesmál, því að með nafna-
skrá er hún á þriðja hundrað
stórar og allþéttletraðar blaðsíð-
ur. Fyrsti þátturinn heitir Svart
innsigli og níu rauð og fjállEir
um bjargar- og umlkoimuleysi
Ámunda nOklkurs Jónsisonar og
fjölskyddu hans í Móðulharðind-
unum. Hann og fjölskylda hans
lenti svo sem fjöknargt annað
alþýðufólk þesis tíima, á vergamgi
og hlaut enn hönmulegri örlög en
jafnvel þek, sem urðu úti sakir
hungurs og Skorts á hvers konar
aðbúnaði. Átaikanlegri en hung-
urkvöliin og miskunmarlteysi laga
og réttar er frásöginin atf því, er
Ámundi í örvæntingaræði fleyg-
ir dóttur sinni átta ára gamalli
í ólgufliaum Blöndu, barninu,
sem hann ann hugástum og hef-
ur leitt við hönd sér á sinmi öm-
urlegu vegtferð, etftir að hann
og kona haros gripu til þesis úr-
ræðis að fara hvort sinna ferða,
HÆSTIRÉTTUR staðfesti hinn
15. desember héraðsdóm í máli
þriggja útgerðarmanna á Húsa-
vík, Kristjáns Ásgeirssonar, Ás-
g-eirs Kristjánssonar og Þormóðs
Kristjánssonar, sem þeir höfð-
uðu með stefnu hinn 2. júní 1967
gegn Fiskiðjusamlagi Húsavík-
ur h.f. Kröfðust þeir verðupp-
bótar á innlagðan fisk hjá sam-
laginu 1964 að upphæð kr.
79.700. Var samlagið sýknað af
ef þeirn mætti þá reynast úkár
til fanga. Œ>á eru í bókinmi tveir
stuttir þættir, þar sem höfumdur
neytir lítt getspeki simmar og
mannþekkingar til fyllingar
efninu, Verkalýðsleiðtogar fyr-
ir áttatíu árum, og É1 á Auðna-
hlaði, en imegmefnd hókarimmar
eru þeir tveir þættir, sem emn
hafa eklki verið nefndir. Annar
þeirra heitir „Þetta bölvað
beinamál“, og er sú setming tek-
im úr imunni Jóms Esphóllíns, og
Dagur er upp kominn.
Fyrri þátturinn fjaffiar um
hið hér áður fyrrum mairgumatal-
aða „beinamál" í Húnaþimgi. Sá
þáttur er 91 blaðsiða, emda hef-
ur Jón víða leitað famga, þar eð
hann nefnir til uim það bil tutt-
uigu heimildir. Er og í þættimum
allt málið rakið atfar rækilega,
frá upphafi til enda, og gefur
höfumdurinn mj'ög ljósa hug-
mynd um tíðaramda og réttarfar.
Þá eru og þarna kkýrar mann-
lýsingair, en þar ber af sú mynd,
sem hann dregur upp af Þor-
valldi bónda Jónsisyni, lengstum
á Gauksmýri, en hann vair sá
möndull, seim allt þetta flókna
og hæggemga mál snerist um.
Ó'tvírætt merlkiasti þáttur bók-
arinnar er lökaþáttuirinm, Dagur
er upp kominn. Hann er 83 blað-
síður og víða leitað heimilda.
Hann fjailar um næistu árin hér
á ís'landi eftir hið mikfia um-
brota- og byltingaár í Evrópu,
1848. Þar koma miaxgir merkir
og þjóðfcunmiiir menn við sögu,
og er Jón allfundvís á stuttar, en
snjallar setningar, sem varpa
Ijósi yflir gerð þeirra og viðhorf
og stunduim yfir víðara svið en
í fljótu bragði gæti virzt. En
þótt mörgu og mörgum sé
vfkið frá þeim tiltölulega fáu
áruim, sem þátturinn tefcur til,
verður séra Sveinbjörn Hall-
grímsson, fynsti ritstjóri Þjóðólfs,
sem síðain átti sér langa sögu og
merfca í ísdenzkuim þjóðmálúm.
Var séra Sveinbjöm mifcill og
heitur fullhugi, en í honum því
miður veilur, sem ollu því, að
lokaisaga hans varð ek'ki eins
glæsileg og hann hefði átt ökilið
og efni stóðu að flestu leytí. til.
Hefur því, sem Jón fjálllar um,
efcki verið eins skýrt og ræki-
lega lýst, svo að ég muni til,
eins og í þessum þætti, er með
sanni ber nafnið, sem höfundur
hefur valið honum.
Þeir þættir, sem Jón hetfur
birt í bókartformi siðustu tólf
árin, eru orðnir ærið margir, og
mjög eru þeir misjatfnir að gerð
og gildi, þótt yfirleitt séu þeir
læsilegir. En ég hygg, að etf þeim
bezt rituðu og heillegast gerðu
væri satfnað í eitt allstórt bindi,
mundi það mega telja til fagurra
bókimennta og reynast eiga sér
lengra líf fyrir hendi en sumt
það, sem mú er taldð hatfa bók-
menntalegt gild'i.
Guðmundur Gíslason Hagab'n.
kröfum útgerðarmannanna.
Fjár'hæðin, sem útgerðarmenn
irnir kiröfðust nam um það bil
7% af heildarinnleggi þeirra.
Áður höfðu þeir tfengið greidda
8% verðuppbót ofan á hið lög
ákveðma verð Verðlagsráðis sjáv
arútvegBáms. Stefnendur áfrýj-
uðu málinu til Hæstaréttar og
var saimlagið sýkmað og rökistuðn
ingi stefnenda atfdráttarlaust
hafnað.
Fengu ekki
verðuppbót
Hæstaréttardómur vegna
innlagðs fisks
f fyrrakvöld valt steypubíll á Nýbýlavegi frá B. M. Vallá. Til
þess að rétta hann við varð að logskera af honum tankinn, svo
sem myndin sýnir. Háika olli óhappinu, þótt bíllinn væri á keðj
um. Ökumanninn sakaði ekki. (Ljósm. Mbl.: Sv. Þorm.)
Rækja á 2 stöð-
um 1 Faxaflóa
LOKIÐ er rækju- og hörpudiska-
leit í Faxaflóa og fannst rækja á
tveimur stöðum — í Jökuldjúpi
og í Hvalfirði og hörpudiskur í
Hvalfirði. Leitin var framkvæmd
með vélbátnum Hauki RE 64,
skipstjóri Gísli Gunnarsson, en
kostuð af Atvinnumálanefnd
Reykjavíkur. — Hafrannsókna-
stofnunin framkvæmdi leitina.
Hratfnlkeffi EirÆksson hj'á Hatf-
ranmsóknaistoínuninni tjiáði MM.
að töluiverðair taifir betfðu orðið
á leitfnni vegna veðúrs, en hún
fór fram á tíimiabiilinu 11. októ-
ber til 14. móvemiber. Rækja
fainmist í eimlhverju miagni á
tveiimuir stöðuim, í Hvalfirði á
eimuim stað, þar sem kaffllað er
Galitiarvikuirdjúp. Þar fenigust
afflt upp í 133 kig á togtíma, en
að meðalltalli um 45 kg. Þeitta var
svókiallaður litli kampaliampi,
sem er ömnnr tagund, en yfinleitt
hetfur verið veidd hér við lamd.
Þessi ræfcja er minni en stóri
kampaiampi'nn, en hún var þó
mjög væn miðað við þessa teg-
uind. Eklki famnist rækja svo
heitið gæti á öðnuim stöðum í
Hvailfirði enda fjörðúrinn yfir-
leitt móklkiuð grummur.
Þá félklkst einnig næfcja í Jökul
djúpi á fjónum stöðum frá 28 kg
í 60 kg á tagtíma, Þatta var stóri
kampaiampinim, en hamn var þó
elkfei mjög stór miðað við teg-
mndina. Anmars staðar í Faxaiflóa
og reyndar eiranig út af Reykja-
raesi í svoköffluðum Haflnarleir,
var leitað ræfcju og tféfckst hún
Samningafundir
með mjólkur-
fræðingum
SAMNINGAFUNDUR í mjóik-
unflræðingadeilumni stóð fram á
fcvöld í gær. Búizt var við að
fumdir myndu halda áfram í dag
og samlkvæmt heimffidum, sem
Mbl. fékk í gærkvöldi virtist
engin vinnustöðvun á döfinni
þá.
Merkingavélin
kemur
um áramótin
VIÐVÖRUNARMERKINGAR á
vindiiirlgapákka frá Barjd'airíikj-
unuim eru enn ekki hafnar, þar
eða merkingarvélm er enn ekki
komin til landsims frá Banda-
rikjiunum. Sarriikvæimt uipplýsing
um Jóns Kjartanssonar, forstjóra
Á.T.V.R. er vélin nú komin uim
borð í skip, sem flytj.a n>un hana
hingað. Er skipið nýfarið frá Nor
foflk og rrau.n vænlianteigt til ís-
landis öðru hvoirum meigjn við
láramiótiin. Ekfci mluin talka liaangan
tima að koma henni í gagnið, því
að hún er hand'hæg í flluitnin.gum
Og uppsetningu.
hvergi. Botn Faxalflóa virðist
yfirleitt otf sendinn fyrir rækju,
mema í Jökuldjúpi og í Hval-
firði, þar sem er leirbotn, en við
hainin litfir ræfcjan.
Dáliítið magn atf hörpudisfci
fannst á eiroum stað í Hvaltfiirði,
út af Kiðjafelld. Þair femgiuisit að
mieð'ailtalli 60 fcg atf hörpudilki, en
þair er góður botn, senidinn með
möl og miklu atf dauðum sflrelj-
um. Þessi hörpudiskur var flreim-
ur líítiffi miðað við það sem þekk-
ist á Vestfjörðuim, en nýtitegt
imnihaM virðist mokfcuð gotlt
miðað við skelstærðina. Hörpu-
dkikuir famimst ekki anrnars staðar
í Hwafllfirði, enda er botninn otf
leirlkenndiur að jafnaði. I Faxa-
fióa varð efeki vart hörpudiska
á flleiri stöðum — aðeinis mokfcr-
ar smásikeljar fuindiuist norðan við
Enigey og var það umgviði.
Leiðrétting
PRENTVILLA hiefluir slæðzt imin
í grein um Bafesvið Njálu í gær.
Getið er nm örnefni að konurogs
setrinu Tara á írlandi, sem
bumdið er sömu talnasamistæðium
og heimtsmynd sem ráðin heflur
verið af Njáls sögu. Örnefnið
ínska er DUMHA NA nGIALL
og er notað um haug mikiinn á
konun gssetr in u. Er haugurinn
nefnduir „The Mound of Host-
ages“ á ensku eða „Haugur gisl-
anna“. Örnefni geta skólazt til
— eins og Ijóst er af prenfcun
nafnsins í gær — og kann eig-
in'heitið nGiall að vera hið sarna
og Njáffl. Merki orðið hins vegar
„gted“ eða eitthvað þess háttar,
og hafi norrænir rmenn filutt það
með sér til íslands, er hu'gsan-
legt að nafnið Njáffi í hugmynda-
fræðinni sé tekið traustataKi
sem alþýðuskýring á írskri fyr-
irrnynd, er merkir anroað. Þar
sem talnasamstæður á konungs-
setrinu eru náfcvæmilega þær
sömiu og líesnar voru af Njá'lu,
og þar sem Jelshöj við Aarhus
várðlist ein viðmilðluin dianisfcs toeirtf
is er svarar því íslenzlka og kann
að hafa verið (N)jelshöj, er
senniLegt, að beint hugm.ynda-
flræðiletgt samlbaind sé imiiffili allina
stalðanna, á Jótiamdli, írlamdii og
Rangárhverfi.
Reykjavífc 18. 12 ’69
E. P.
— Verkfall
Framhald af bls. 32
meron að sæfcja á lö'ggjiafamin
vaJðamdi öyggisimiál, kaup oig
kjör og aniniað er að iþessu lýfcur.
Von flliuigiuimifeirða'ristjóira er að
geta baflt áhriif ó iöiggáiaflania án
þei.is að silys og áreikstrair í Lotfti
þuirfi að stuggia við þeim til 'þecsis
að opnia auigu þe'kua.
Þá sagði G'uðúaiuigiur að veirk-
fcHlið í Karoiadia W.yti að skapa
mjög ailvarteigt ási'.iarad oig ætfcu
monn ertfitt mieð að gena sór
greiin fyrir aíllei'ðLnigiuim þess.