Morgunblaðið - 08.08.1970, Qupperneq 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARiDAGUR 8. ÁGÚST 1070
Enginn lifir aftur
hlýju sumrin
— frá fyrri hluta aldarinnar
Sólin veldur kuldasveiflum
MBL. ÁTTI fyrir skömimx
samtal við danska vísinda-
maanninn W. Danisgaard um
rannsáknir hans ag fleiri vis
'indamanna í Darumörku á
borkjarna úr Grænlandsísn-
una, sem hægt er að Lesa úr
lotftslag 800 ár aftur í tím-
ann með þun.gavatnsmœlinig-
um. Hafa dönsku vísinda-
miennirnir komizt að þeirri
niðiurstöðiu, að í þessi 800 ár
hafi kólnað og hlýnað á víxl
og komið regliuleg kulda-
skeið. Þennan tíma hafi á
víxl orðið stutt og löng
kuldaskeið með mikllum og
litlum hlýindaskeiðum á
omillli. Og séum við nú á leið-
inni inn í eitt af þessum
iminni háttar kuldaskeiðium.
Þessar rannsóknir hafa
vakið miilki'a athygil'i. Stór-
blaðið Tim.es birti um það
frétt á vísindasíðu sinni og
Otaserver birti t.d. forsíðu-
frétt eftiar vísindafréttaritara
sinn Geraird Leadh, þar sem
sagt er að þesisar sveiflur
eigi rót sína í breytin.gum á
sólinni. í greininni í Observ-
er 9egir:
„Danskir vísindamenn hafa
uppgötvað, að loftslagið á
jörðinni sveiflast milli kulda
'Skeiða og hlýindaskeiða og
að þessi loftsiagspendúJíl
sveiflast að mestu fyriráhrif
sólarinnar og breytinga á
henni.
Þeir hika ekki við að spá
því að við séum nú á leið
inn í kuldaskeið, sem muni
standa í 40 ár. Um 1085 geti
ku'ldinn verið orðinn áiíka
mikill og hann hefur verið
á hinum svoköLluð.uim litlu
ísöldum 15. og 17. aldar, þeg
ar Thames-fljót var oft fros-
ið á vetirum. Eftir það muni
ismiálhlýna fram til 2010, þeg-
ar hitastigið verði orðið álíka
og það var 1060. En síðan
hefst önnur kuldadýfa. Eng-
inn núllifandi maðiur er Mk-
legu.r tif að lifa aftur hlýju
sumrin og veturna, sem ein-
kenndu fyrri hluta þessair-
ar aldar, þegar loftsilagið var
í einni af sínum heitu sveitfl
um.
Áður hafa sérfræðin.gar um
loftsla.g sent frá sér svipað-
ar spár, en dönsku spámar
eru í beild mun merkilegri.
Þær eru byggðar á sundur-
'liðaðri og óslitinn röð upp-
lýsinga um loftslag, sem lák
lega ná allt að 100.000 ár
aftur í tímann. Þær liggja í
1400 m lan.gri íssúlu, sem
verkfræðingum Bandarikja-
hens tókst að bora eftir gegn
um jökulíisinn á Norður-
Græníandi. Með ísotóbarann-
sóknum á íslögunum má finna
'Loftslag á þeim tima, sem
snjór sá féli, er þarna geym-
ist. Með mælingum á þeim
hefur Dönunum tekizt að
gera óslitið veðurkort fyrir
Grænland, þar sem aðeins 10
ár eru milíi punkta á línu-
riti.
Kortið sýnir greinilega reglu
legar kulda-hita sveiflur. Þeg
air vísindaimenn athuiguðu
nánar þetta l'ínurit og beittu
svokailaðri Fourier kenningu,
þá komust þeir að raun um að
þessum sveiflum vailda að-
alLega fjórar hægíara breyt-
iinigasveitflur á sólinni.
Tvær af þessum sól'arsveifl
um emu mijög hsegfara breyt-
inigar, taka 2.400 og 400 ár
hver heiil sveiifla. Enginn
veit af hverju þær staifa. Hin
ar tvær eru hraðari, tafca
aðein/s 181 og 78 ár, og standa
Olíklega í sambandi við breyti
Qega leragd sálartallettatlíima-
biQanna, sem venjulega
standa í 11 ár.
Þar sem þessi reigQubundnu
pendilslög eru ýmist vaxandi
eða minnikandi á sólinni, þá
hafa þau áhrif á hita og
birtu sólarinwar og valda um
leið þessum flóknu, hægfara
sveifQum upp og ndður á
loffslagi jarðarinnar.
Ýmsir attaurðir, sem ger-
ast á jörðinni — einkum
östoufall frá meiri háttar éld-
gosum — getur haft áhrif á
þessar regliubundnu pendil-
sveitflur. En rannisóknir Dan-
anna haía sýnt að áhrifin eru
mjög lítill.
Þess ber að gæta, að spá
dönsku vJsindam'annanina um
kuldaskeið, genigur vísvitandi
framihjá ölQum hugsanlegum
áhritfum, sem maðurinn kann
að hafa á loftslagið með því
að meniga loftið með ryki og
bolsýrin.gi. Þetta er í fullu
samræmi við skoðun flestra
veðurfarsfræðinga, sem
hailda því fram, að áhrif
mannsinis á loftslagið kring-
um hnöttinn séu í heild
fjarska lítid — nema milfli
húsa í stórborgunum — í sam
antaurði við hin'a gífurlegu
krafta, sem búa í andrúma-
loftinu og í sólinni.
Greinin í Time er að mikLu
Koldt Varmt
Línurit yfir síðustu 780 árin. Til hægTi eflni Teglubundnax
sveiflur tröppulínunnar til v instri sýndar til dinföldunair. Ár-
tölin eru til hliðar og sést hvernig loftslag sveiflast reglu-
lega í ihlýindaskeflð (þau röndóttu) og kuldaskeið. Línain er
Iengd með brotastriki frá árinu 1970 og sýnir spána tum
kuldasveiflu fram yf ir næstu aldamót.
leyti samMjóða. Þar segir að
nú séu langvin.nar breytinigar
á sólinni og því muni óven.ju
lega kalt skeið fydgj'a á eft-
ir. Síðasta stutta hlýinda-
skeið hafi verið í háimarki um
1930 og annað venudega hlýtt
skeið muni ekki kom.a fyrr
en á öðrum tug tuttugustu
og fyrstu aldar.
Innheimta
söluskatts
I FORYSTUGREIN Tímamis í
gær er rætt um inríheimtu
söluskattsins oig því slegið
flöstu, að hamn iinríheimtist
venst allra skatta.
Þetta setiur ritstjórimm í
beiint saimibamd við það, að efn
aðir kaupsýsdiu- og fjármála-
mienm greiði vinnukonu útsvar
eims og hamn orðar það. Síðar
í greimimm.i er bent á, alð á
þessu miumi fást laiuisn af pem-
imgakassar séu motaðir í öll-
um verzlumium og allar sölur
stimplaðar í þá.
Þar með er auigljóst hvar
T.K. telur, að immheLmtuvam-
skilin séu, þótt hamn kiomi
ekki beint að efininu. Það eru
kaupmiemm eimis og fyrri dag-
imm sem hér eru himir setou að
dómi T.K. Það eru þeir, sem
eru mieð umdambröigð og skila
ebki öllium þeim söluskatti,
siem þeir immtoeimta. Aðrir
imríheiimtuiaðilar söiuistoatts
eru tiltöluliaga heiðarleigir að
toans dómi og allir alðrir sfeatt-
borgarar greiða útsvör svo
sem vera ber.
Svomia toommúmistaáróður
og þessu líkur hefiur dunið á
toaupmönmum í 40 ár, fiullyrð-
imigar og tiltoæfudausar getgát-
ur um gróða verzlumarstéttar-
inmiar og misferli. Þetta hafa
suimir sitjómmálaimiemin talið
beppilegam áróður til þess að
virnrna hylli almiemmirugs og
jafnvel til þess að m/á verzl-
un úr höndum hins frjálsa
framtaks til samwinmiuiverzl-
umiar. Hitt toetfur skipt þá
minn'a máli hvaða gagm al-
menminigur í damdimu hefði af
svona áróðri, til hvers hanm
mundi í raum og veru leiða.
Sem væinta mátti hiefur
þessi stöðuigi áróðiur borið
sinm ávöxit. Hamm betfur orðið
til þe3s að ráðamiemn þjóðar-
immar hafa hvað eftir amnað
talið mögulegt að þremgja hag
verziuiniarstéttarinmiar svo húrn
er miú einrnia verst sett aldra
stétta iþjóðfiélaigsims. Ef T.K.
eða öðrum fimmst, að kaup-
menn beri dægri útsvör en
éðlilegt mætti teljia, þá er
skýrinigar einmitt hér að
leiita.
Það er áreiðiamJiegt, að
fyllstu hagsýni er eims vel
gætt um refcstur verzlumar-
fyrirtækja þar sem eintoa-
verzlun á í hlut, sem um
réklstur anmarra fyrirtækjia í
þessu landi og verður þvi
sdæmum retostri ektoi almemnt
um kenmit.
Alimiemmingi er nú að verðia
ljóst, að þessi áróður oig af-
lieiðinigar h/amis hiafla ektoi þjón-
að toagsiinumuim hieildarimnar
frekar em verzlumiarstéttirniar.
Þeir, sem nú halda toomum í
gamigi, eru sömu memm og börð
uist gegm inmfluitnimigsfrelsi á
vörurn og töldu hið mieista
óráð s!ð détta þeim hömlium
af.
Hver vill mú innflutminigs-
höft á mý?
Og þetta eru göimu nruemmim
ir, sem nú bolast gegn frjálsri
verðmymidium þó flest öllum,
og ekki sáður almienminigi í
lamidinu, sé fullljóst að við
búum við löm/gu úrelt toerfi í
verðlagsmáliuim.
Á myndiarlegum fumdi, sem
Fraimsóknarmieinin héldu um
verðlagsmálatfru/nwarp ríkis-
stjórnarininar, á'ður en þau
komu til aflgreiðslu á ALþingi,
var T.K. einflwer stoeleggasti
f orsvargm aður frumwarpsimis
Og skildi miæta vel naiuðsym
þess að iosmia úr verðiaigslhafta
kerfinu. Það verður að ætlast
til, að T.K. hafi sömu skoðum
á þessu irnáli enmþá, þótt
Fraimsótonarmiemn hiafi etoki
greitt frumwarpinu aittovæði
á þinlgi
Kaupmienn hafa lengst af
haft fullkiommara bótotoald em
miangar aðrar starfsigreimar og
hafia eminlþá. Fleatar verzlamir
nú orðið haifia þá pemiruga-
kassa, sem T.K. teiur nauð-
symlegla, þó inioklkrar saruærri
séu enmþá til, sem veigra sér
við að kaupa svo dýr teeki.
Kaupmienin ótfcaist ekki eftirlit
með söiuistoattsigreiðslum eða
öðru, seim .genlgur jiafmt yfir
alla.
Þess vegna vis.a kaupmemn
á buig þeim aðdrótt'imium, sem
felast í nefndri riteitjórmiar-
gmein Tínaanis. Sé það rétt, að
mikil vanlhöld séu á iinm-
heimtu sölustoattis, þá verður
að leita í aðrar áttir en til
kaupmanirua og sainwiminuverzl
ania mieð leiðrétitimigu í þeim
efnum.
Hjörtur Jónsson.
Það þýðir lítið að láta hugfallast þó að springi í miðborginni. Þ essi ökumaður brá á það ráð að
snara bílnum upp á Lækjartorg, þar sem hann skipti um dekk og ók hann síðan brosandi út
í miðborgarumferðina aftur. (Ljósm. H.H.)