Morgunblaðið - 24.12.1970, Blaðsíða 16

16
MORGUNiBLAÐIÐ, FIMiMTUDAOUR 24. DE3SBMBBR 1»70

Útgefandi hf. Án/akur, Reykjavik.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulítrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kiistinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjald 195,00 kr. á mánuði ínnanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
Á JÓLUM 1970
í dag er aðfangadagur jólahátíðar. Árlega tengja jólin sam-
an milljónir manna um víða veröld, er taka sér hvíld
frá önn hversdagslífsins til þess að halda hátíð. Hátíðahaldið
er með ýmsum hætti, því að sinn er siður í landi hverju,
en engu að síður eru jólin til þess fallin að sameina hugi
manna af ýmsum kynstofnum og mörgu þjóðerni.
Á seinni árum hefur þó oft og tíðum verið dregið í efa, að
jólin hefðu lengur sama inntak og gildi eins og áður var.
Sú spurning gerist æ áleitnari, hvort markmið þeirra hafi
týnzt í rótlausum heimi stríðandi þjóða og lífsþægindakapp-
hlaups. Ýmsir hafa því gerzt talsmenn þeirrar skoðunar, að
jólin séu varla annað og meira en hvíldardagar að lokinni
erilsiamri viðskiptahátíð eða til þess eins að varpa birtu á
tilbréytingalaust skammdegið. Þannig sé nú af það sem áð-
ur var, er enginn þurfti, vegna nægjusemi og fátæktar, að
ganga í grafgötur um markmið eða gildi jólahaldsins. Vafa-
laust eru skoðanir af þessu tagi réttar að vissu marki, enda
flestir sammála um, að umgjörð jólahaldsins hefur breytzt
í verulegum atriðum. En þá vaknar sú spurning, hvort um-
gjörðin ein hafi leitt menn svo af braut, að þeir skynji ekki
lengur þýðingu jólanna.
Á það er að líta, að allar gjörðir manna þurfa að hafa
markmið, því að fólkið fær leið á innihaldslausum athöfn-
um, þegar til lengdar lætur. Af þeim sökum verður að ætla,
að jólahaldið geti haft sjálfstætt gildi, enda erfist þessi siður
kynslóð frá kynslóð. Breyttir tímar og ný þjóðlífsmynd ættu
því ekki að megna að draga úr gildi jólahaldsins.
En einmitt á þessum seinustu umbrotatímum hafa þjóð-
irnar tengzt betur hver annarri. Mat á fjarlægðum er ekki
það sama og áður; það sem eitt sinn var í órafjarlægð er nú
innan örskotshelgi. Engu að síður leikur sambúð þjóðanna
á hverfanda hveli. Þó að andstæður blasi þannig við, hvert
sem augum er litið, þá er jólahaldið þó siameiginlegt með
milljónum manna í öllum heimsálfum. Að þessu leyti ætti
samkennd jólahátíðarinnar að geta tengt mannkynið saman
traustari böndum og orðið hvati bættrar sambúðar þjóða í
miMi.
Vegna þessara miklu breytinga, sem orðið hafa, mun sam-
kennd jólanna vafalaust beina hugum manna um allan heim
að óréttlæti og misrétti, sem enn viðgengst og magnast í
aimum tilfellum. Stór hluti mannkynsins líður vegna nær-
kiigarskorts og annar hluti sveltur heilu hungri; á sama tíma
búa aðrir við vellystingar. I annan stað eru einföldustu
mannréttindi að engu höfð. Málfrelsi og tjáningarfrelsi
heilla þjóða er að vettugi virt og fórnarlömb þess ofríkis
dúsa í dýflissum og hróp þeirra eru kæfð með vígvélum
eins og nýleg dæmi bera órækan vott um. Með öðrum
þjóðum eru slík mannréttindi hornsteinar hins skipulagða
þjóðfélags. Það eru andstæður af þessu tagi, er ala á tor-
tryggni, leiða til hagsmunaárekstra og ógna friði.
Þegar jól eru hátíðleg haldin og fólk um allan heim tek-
ur sér hvíld frá ysi og þysi hins vélræna tækniþjóðfélags, þá
gefst einmitt tóm til þess að hugleiða þessa ógn, sem í raun
stendur fyrir dyrum allra. Sú von hlýtur þá að vakna að
bæta megi úr og færa til betri vegar ýmislegt það, sem af-
laga hefur farið. Þar sem jólin eru sameiginleg svo mörgum
þjóðum og mörgum kynstofnum, er ástæða til þess að ætla,
að samkennd manna á þessari hátíð geti varpað fordómum
á dyr og á þann hátt stuðlað að fegurra og betra mannlífi.
Að vonum draga menn í efa, að fámenn eyþjóð fái
nokkru áorkað í samfélagi þjóðanna og af þeim sökum eigi
hún að kæra sig kollótta um annarra vanda. Þetta er að
vissu Jeyti rétt, en hitt er jafn víst, að örlagaþræðir okkar
eru samofnir örlögum annarra og af þeim sökum getum við
ekki skorizt úr leik og enginn gerir þá kröfu, að framlag
okkar verði meira en efni standa til, enda sæmir engum að
ofmetnast. Á þennan hátt getur jólahaldið því eflt vonina,
lýst inn á ófarinn veg og auðveldað við lausn óleystra verk-
efna,
„.... og því er hver einn bezt til ferða búinn,
ef bilar hann ei vonin eða trúin.“
4
---------Vo
BÓKASPJALL
_______-á
EFTIR
STEINAR J. LÚÐVÍKSSON
ÆVISAGNARITUN hefur um laimgian
aldur verið snair þáttur í íslenZkri bólk-
manntaiðju, ag mörg Slík rit misjöfn að
igæðum og garð verið látin á þrykk út
ganga. Lenigi vel var þesisi bólkmienmta-
girein næsta einlhsef — og skorðuð við
lýsinigu viðkomainda á ævilhilaupi sínu,
sínu umlhverfi og sínum. Vonu þessar
bækur samdar aif viðkamianida sjálfum,
og 'stundum meira af eldlegum áhuga
þess sem telur sig íhafa miklu frá að
segja, heldur en kunináttu á frásögn og
stílhrögðum. Slíkar bæikur halda reynd-
ar áfram að fcoma út enn þamn daig í
dag, og sem fyrr eru þær harla mis-
jafnar að gæðum, og einlkum og sér í
lagi er það misjafnlega merkilegt sem
viðkomiandi hefur frá að segja. Vitan-
lega eiga allir sína sögu — maramsævin
eir fjölhreytt ævimtýri og jafnvel himn
grái hversdaigur, ‘kainn að fela eitthvað
í sér, sem er í frásöigur færandi, og þess
virði að færf sé í letur.
Um miðjan fjórða áratug aldairinnar
var tékin nokkuð ný sibefna í ævisagna-
ritun og var ekki ómerkari 'höfundur
en Guðmumdur Gíslason HaigalLn upp-
hafsmaður heinmar. Bóik hans um Sæ-
muind Sæimundsson skipstjóra, „Virfcir
dagair,“ er að vissu leyti tímamótaverk,
og senni'lega ein hezta og rauinsaninasta
ævisaga sem út hefur komið á íslandi.
Þarnia fór saman kunmátta hinis milkil-
hæfa rithöfundar, og litrík ævi frá-
sögumainmisins, sem þó hefði mátt ætla
að væri lík ævi margra þess tíma ís-
lendiniga. Síðan hafa mairgar slílkar
Meú fólki og fóimtöi
i öliuin iandsfjórðungum
bæikur veri'ð samdar og útgefnar og
merkir rit'höfundar gemigiið inn á þessa
braut. Má þar t. d. mefina Þórberg Þórð-
arsom, sem sennilega hefur náð þeim
hátindi sem unmt er að má í þessari
saignagerð með bókum sínum um séra
Árna Þórarinsson, er komu út á árunium
1945—1950. Síðan hefur svo ævisagna-
formið enn verið fært út, og höfund-
arnir ger.t frásegjendur að viðimiælemd-
um sínum í bólkunum oig fjallað meira
um eimstalka vi'ðiburði og atvilki en ævi-
hlaupið. Má þar mefnta til dæmis baékur
Matbhíasar Johann'essen um þá Tómais
Framhald á bls. 28.
?
EFTIR
ÁRNA JOHNSEN
Horfin ský
Ómars 1».
Haildórzzonar
HORFIN SKÝ heitiir ljóðabókin eftlir
yngsta höfund þessa áris, Ómar Þ. Hall-
dórzzon, 16 ára Selfyssing. Við heim-
sóbtuim hann á Seiilfoss og röbbuðum
við hann um skáMsfcapinm, skólann og
þau áhugaimál sem ungt fóllk hefu-r.
Ómar varð 16 ára gamailil á þessu ári,
en það er langtt síðan hann byrjaði að
skrífa sér till gamans. 6 ára gamaill hóf
Ómar Þ. Haíldórzzon
LtlHHUSS PJflLL
nSTj^
hann að semja vísuir og skirilfa um eitit
og annað.
Hann saigði að það hefði komi'ð í sinn
hilut í barnaiskóla að sfcrifa smáleilkrit
fyrir sfcemimtaniir og slíðan hefur hann
allttaf samiið af og till Þó sagðist hann
alSis ek'fci sfcilja mú hvað hann skriíaði
7 ára gamialll í aitómstlil, það væri aldeil is
ruigl.
Hann sagði að Horfin ský hefðu orð-
ilð tiil frá þvií í deseimber I fyrra og þar
tlil í apríl. Hann sagðtet hafa byrjað á
þessum ljóiðuim tiil þesis að gera grín að
atormskáldum, en síðan fór hann að
fcunna við þennan stfi'l og finnast það
form. „Þannig fél ég á sjáltfs míns
bragði“, sagði Ómar.
Ég spurði hann hvaða állit hann hefði
á þeiim baráttuljóðum, sem rnörg sfcáld
legðu til í dag. Hann sagði að sér viirt-
tet margt sem bitrtisit mjög brjálæðis-
liegt. „Það eiga ef tiil viil að vera um-
bætur“, hélt hann áfram, „en mér finnst
þessi háttiur aðeins vera ti'l þess að
reyna að gleypa sðlina. Það er margt
sem hægt er að finma að, en mér finnast
þau slagorð ósikyld ljóðum, sem notuð
eru til áherzlu í Ijóðum sumra slkálda í
dag“.
Ómar sagðfet llitíið hafa Hes'iið af ljóð-
um, en sfcálldsögur hefur hann dundað
við. Hann stundiar nám í gaignfræðaskól-
anum á Selfossi og heízta áhugamál
hans fyrir utan sfcálidskap er a;ð leifca á
orgel, enda er hann orgellieika'ri í hljóm-
sveiltinni Aþenu á Selfossi.
„Mann'i l'iður betiur, ef maður hefur
eitthvað a'ð gOJíma við annað en lærdóm-
inn“, sagði hann, „en það versta er að
situnduim getur maður samið svo hratt
að rniaður hefiur alllis efcfci við að festa á
Framhald á bls. 28.
Uz