Morgunblaðið - 27.01.1971, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. JANÚAR 1971
15
Hvað lásu þeir
í útlöndum árið 1970?
SVO sem venja er óskuðu brezku blöðin OBSERVER og
THE SUNDAY TIMES eftir áliti ýmissa þekktra manna á
því, hvaða bækur sem þeir lásu á nýliðnu ári, hefðu haft á
þá mest áhrif. í umsögnum þeirra kennir eins og fyrri dag
inn margra grasa, en þó eru nokkrar bækur, sem virðast
hafa fengið hvað rnestan hljómgrunn og þarf engum að
koma á óvart. Þar á meðal er Notebook Roberts Lowell,
Mr. Sammler’s Planet, og The World of Charles Dickens,
eftir Angus Wilson. Mbl. birtir hér útdrátt ur umsögnum
þeirra, sem leitað var til og síðari grein kemur innan tíðar.
GRAHAM GREENE
Ég las fyrsta sinn „Felix
Holt“ eftir George Eliot og því
þarf engan að undra þótt aðrar
skáldsögur hafi orðið að hverfa
í skuggann, þó að undaniskilinni
bókinni Ballantyne’s Folly eftir
Claud Cockburn, og hygg ég
mér sé óhætt að kalla hana
hnyttnustu og skemmtilegustu
sögu, sem ég hef lesið lengi.
Ef verðlaun væru veitt fyrir
þá bók, sem erfiðast væri að
setja á einhvern sérstakan bók
menntastimpil — en hefði í sér
sjaldgæfa bókmenntalega og list
ræna kosti — mundi ég ekki
vera í neinum vafa um hvert val
mitt yrði: The Strange Voyage
of Donald Crowhurst eftir Nich-
olas Tomalin og Ronald Hall.
Að lokum nefni ég svo Carr'ng-
ton sem David Garnett sá um
útgáfuna á af stökum sóma.
ANGUS WILSON
Ég hef lesið þrjár afbragðs
góðar skáldsögur eftir höfunda
ah Arendt, Collected Poems eft-
ir Elizabeth Bishop, Notebook
eftir Robert Lowell, Les Guér-
illéres eftir Monique Witting.
Hinir þrír fyrst nefndu tilheyra
minni kynslóð höfunda; hugur
þeirra og hæfileikar halda
áfram að þroskast eins og mað
ur gat búizt við, þekki maður
til þeirra á annað borð. Moni-
que Wittig er tuttugu árum
yngri, önnur skáldsaga hennar
kemur mjög á óvart; liggur við
manni bregði í brún við lestur
hennar og ég hygg að fáa geti
hún látið ósnortna. Aðrar bæk-
ur helztar, sem sterk áhrif
höfðu á mig voru Zelda eftir
Nancy Milford, Inside the Third
Reich eftir Albert Speer, sem
lauk upp fyrir mér nýjum við-
horfum, sem ekki höfðu verið
mér ljós áður og mætfci segja
mér að svo hafi verið um fleiri
og At the Jerusalem eftir Paul
Baily. Þessi síðastnefnda bók
vakti með mér óvenjulega
ánægju, þar uppgötvaði ég nýj
ur í sér fólginn í senn djúpan
og ríkan léttleika og yfir henmi
þó bjarmi angurværðar sem leit
ar fast á lesandann jafmvel án
þess að haft sé í huga hinin sjálfs
ævisögulegi undirtónn. Þá vil
ég nefna hina pólitísku spádóms
sögu Adrian Mitchell The Body
guard, sem vægast sagt skelfdi
mig verulega; Inside the Third
Reich eftir Speer, sem kollvarp
ar öllum okkar fyrri hugmynd-
um um fráþæra skipulagningu
og uppbyggingu nazismans í
Þýzkalandi og The Female Eun-
uch eftir Germaine Greer sem
hafði þau áhrif að breyta að
nokkru viðhorfi mínu til
hinnar hávaðasömu kverinabar
áttu, og ræður þar sennilega úr
slitum kímni höfundarins, sem
situr í fyrirrúmi.
A. J. AYER
Þær bækur þrjár, sem ég hef
notið mestrar ánægju við að
lesa á árinu eru:
1. The World of Charles Dick
ens eftir Angus Wilson, fögur
bók, vel skrifuð, upplýsandi um
samtíð Dickens og einkar vel
úr garði gerð frá útgefanda
hálfu. Ég harma það eitt að
Angus Wilson skyldi ekki verja
meira rúmi fyrir bókmenntalega
rýni þessa tíma.
2. The Great Slump eftir Gor
onwy Rees, gagnorð en skýr
og skilmerkileg frásögn af
kreppunni 1929—33, þar sem at
hyglinni er fyrst og fremst
eftir Elizabeth Bishop, en ég
hef lengi verið mikill unmandi
ljóða hennar; naumast hefur
nokkur skrifað eins mörg góð
ljóð á enska tungu og hún hef-
ur gert. í öðru lagi Inside the
Third Reich. Ég get ekki annað
en sagt eftir lestur hennar, að
allar fyrri bækur — og þær eru
ófóar, sem hafa verið skrifaðar
um þetta sama tímabil — fölna
gersamlega við lestur þessarar
bókar. Ritgerðarsafn Mary Mc
Carthy The Writing on the Wall
var mjög illa tekið af ýmsum
gagnrýnendum. Að sjálfsögðu
skýtur hún á stundum yfir
markið en hún er lifandi, ein-
læg, skemmtileg og heiðarleg.
Aðrar bækur, sem ég las og
fékk mætur á, voru gamlar þar
á meðal langar mig að nefna
eitt einstakt kvæði eftir Philip
Larkin „High Window“.
LIONEL TRILLING
Langt er síðan ég hef haft
jafn óskipta ánægju af lestri
skáldsögu og þegar ég las Mr.
Sammler’s Planet eftir Saul Bell
ow. Ég hafði einnig ánægju af
að lesá Desperate Characters
eftir Paul Fox, skáldsaga sem
lætur við fyrstu sýn ekki mik-
ið yfir sér en lumar á mörgu
1 ótrúlega fögru og vel gerðu. Af
Saul Bellow er ákaflega merki-
leg skáldsaga sem ég las í sum
ar af ósvikinni áfergju, og svo
áleitin er þessi saga að hún
hefur sótt á hug minn allar
stundir siðan.
The World of Charles Dickens
eftir Angus Wilson er dýrlega
skemmtileg bók aflestrar og að
auki einstaklega fagurlega úr
garði gerð. Og síðast en ekki
sízt nefni ég Last Things eftir
C. P. Snow, og ber það eitt að
harma að þetta var það síðasta,
ég vildi óska hann hefði skrifað
meira.
MALCOLM MUGGERIDGE
Skiljanlega fannst mér áhrifa
mest bóka ársins Dietrich Bon
hoeffer eftir Eberhard Bethge,
en bók Simone Weil First and
Last Notebooks, sem ritstýrt var
og þýdd af alkunnri vandvirkni
og snilld Richard Ree. Þá hafði
ég mikla unun af að lesa Life
of Ezra Pound, sem er eftir
Noel Stock og er um efnið far
ið þeim höndum að sómi er að.
Af beinum vísindalegum verk
um vil ég geta Modem Art and
the Death of a Culture sem H.
R. Bookmaker hefur annazt.
A. ALVAREZ
The Rape of Tamar er bezta
og frumlegasta skáldsaga Dan
Jacobsen fram til þessa; alger
breyting hefur orðið á stíl hans
og hugarfarsbreyti.ig virðist
hafa fylgt í kjölfarið. Involun-
tary Journey to Siberia eftúr
Andrei Amalrik hlýtur að hafa
verið erfið höfundi. Bókin er
frásögn ungs sovézks rithöfund
ar á handtöku hans, réttarhöld
um og útlegðardómi í nauðung-
arvinnubúðir til Síberíu.
Ég get um tvær aðrar merkar
bækur eftir merkisskáld, sem
ég las á árinu Notehook Roberts
Lowell, sem er að vísu erfið og
gerir afdráttarlausar kröfur til
lesendans, og Crow eftir Ted
Hughes, sem er bezta bók hans
síðán „Lupercal“ kom út, og
fjallar um líf og hlutskipti „anti
hetja“ á áhrifamikinn hátt.
Dan Jacobson
Robert Lowell
Saul Bellow
Angus Wilson
af yngri kynslóðinni á þessu
ári: Trepasses eftir Paul Bailey,
þar sem fer saman mikil stíl-
snilld og næmur mannlegur
skilningur, Troubles eftir J. G.
Farrell, snjöll og hugvekjandi
bók, sögusviðið er írland 1919,
og hin þriðja er ljómandi bók
Michael Orsler um fornleifa-
gröft, sem mistókst The Big
Dig.
A. J. P. TAYLOR
Á árinu 1970 kom út fimmta
og síðasta bindið af hinu merka
verki A. J. Marder From the
Dreadnougth to Scapa Flow og
sfcendur það hinum sízt að baki.
Ég las með ánægju og aðdáun
skilmerkilega og þekkilega frá-
sögn Neville Maxwell India’s
China War. Skemmtilegasta bók
sem ég las á árinu hefur að
öllum líkindum verið The Otlier
Oxford eftir Charles Fenby, full
af skemmtilegum og leiftrandi
sögum, rétt eins og Dickens
tuttugustu aldarinnar væri þar
lifandi kominn.
MARY MCCARTHY
Flestar þeirra bóka, sem mér
hefur þótt nokkuns virði 6
þessu ári, hafa verið eftir vimi
mína: On Violence eftir Hann-
an og afar forvitnilegan höfund
og þess hafði ég lengi saknað.
Flestir þeirra höfunda sem ég
hef verið „að uppgötva" í ár-
anna rás hafa síðar reynzt vera
dauðir, rétt eins og Japaninn
Tanazaki, sem ég hef miklar
mætur á.
ARTHUR KOESTLER
Psycotherapy and Existential
ism — Seiected Papers on Logo
therapy eftir Viktor E. Frank
gefur góða almenna grein-
ingu á því sem þekkt
hefur orðið undir heitinu þriðja
vínarkenningin um psychother-
apy. Hann vísar á bug kenning
um Freuds um vald undirmeð-
vitundarinnar og kennimgu Adl-
ers um viljastyrk einstaklings-
ins og leggur megin áherzlu á
ætlunarviljann sem driffjöður
manmsins. Af öðrum bókum sem
ánægja hefur verið að kynnast
nefni ég Things Fall Apart og
No Longer At Ease, heillandi
og frísklegar sögur um Biafra
eftir Chimua Achebe. Þó þær
séu ekki allskostar nýjar af nál
inni get é g þeirra hér.
KENNETH TYNAN
Síðara bindi af bók Heming-
ways Islands in the Stream hef-
beint að efnahagslegum orsök-
um frekar en félagslegum.
3. Russel Remembered eftir
Rupert Crawshay, skilmerkileg
og virðingarverð mynd er dreg
in upp af Bertrand Russel á síð
ustu 25 æviárum hanis af vini
hans og nágranma, sem hafði
þekkt hann nánar á þessum ár-
um en nokkur annar utan fjöl
skyldu hans.
*
KARL MILLER
Bók Rosalind Mitchinson A
History of Scotland er bezta
sagnfræðirit um Skotland, sem
ég hef nokkurn tíma lesið. Frá
sögnin er lifandi og skemmti-
leg, vel skrifuð, höfundur hefur
víða leitað fanga og unnið úr
þeim vel og læsilega. Öll ber
bókin vott um skarpa söguskynj
un höfundar og ótvíræðar og
nytsamar gáfur. Ég vil og nefna
skáldsögu Saul Bellows, Mr.
Sammler’s Planet, sem er að
mínum dómi bezta skáldsaga
hans. Sömuleiðis vil ég nefna
The Rape of Tamar eftir Dan
Jacobson og Notebook nýjasta
ljóðasafn Roberts Lowell.
ROBERT LOWELL
Fyrsta bók, sem upp í huga
minn kemur er Collected Poems
ævisögum þótti mér mikið til
um Cocteau eftir Francis Steed
muller.
PHILIP TOYNBEE
A Fire on the Moon eftir Nor
man Mailer mundi vera efst á
mínum lista hvenær og hvar
sem væri. Það er hin mesta
synd og skömm, að flúr-
aður stíllinn hefur slegið of-
birtu í augun á mörgum gagn
rýnendum og þeir hafa ekki
allir reynt að skyggnast á bak
við hann. Ritgerðasafn Walter
Benjamins Illuminations er sér
lega gagnrýnisleg, vísindalega
uninið verk og bezta sagnfræði
rifcið sem ég las á árinu var
The Napoienonists eftir Tangy
Lenan, sem er hvort tveggja í
senn djúphyglisleg og snjöll í-
hugun á enskum karlmönnum
og konum sem tóku málstað
Napoleons fram yfir stefnu
brezku stjórnarinnar á þessum
tíma.
MARGARET DRABBLE
Þrír af eftirlætiishöfundum
mínum gáfu út bækur á árinu
1970 og svo brá við að mér
tókst að lesa þessar bækur á út-
gáfuárinu.
Mr. Sammler’s Planet eftir
NOEL ANNAN
Mjög örvandi bók: Beethov-
en 1817—1827 eftir Martin Coop
er. Skemmtilegasta ævisagan:
The Young Curzon eftir Kemneth
Rose. Ef lesandinn hefur gaman
af sögu hugmynda ætti The
Perfectibility of Man eftir John
Passmore að vera kærkomin
lesning og The Ancient Historl
ans eftir Michael Grant er eink
ar aðgengileg og upplýsandi
bók. The World Through Blunt-
ed Sight eftir Patrick Trevor
Toper er djúþhyglisleg og góð
bók þeim, sem halda sig sjá
það sem listamaðurinn sér.
JOHN GROSS
Mr. Sammier’s Planet eftia
Saul Bellow er að mínu viti
bezta bók hans í langan tíma;
merk og áhrifamikil og skrifuð
af miklu innsæi og gáfum. The
Raper of Tamar eftir Dan Jacob
son er mögnuð bók, sem lætur
engan hugsandi lesanda ósnort-
inn. í þriðja lagi tilgreini ég
Notebook Roberts Lowell, efnis
mikil og andrík bók og þó svo
að Lowell sé stundum erfiður
og torskilinn eru skrif hans slík,
að þau hljóta að hafa djúp á-
hrif á hvern sem treystir sér
til að kafa niður undir yfirborð
ið.