Morgunblaðið - 22.08.1971, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 22. AGÚST 1971
**
■f'
* w W' OSjjpJHIBBB

/V llf nnn á ^ ' jr.
jL IlXJL X XX XX CJL
samvizku- lausan heim
Frelsishreyfingarmenn á æfingu í Austnr-Pakistan.
Flóttafólk í Indlandi. Eru örlögr þess nil í hendi „samvi/kn
lauss heinis"?
myrtar með köldu bióði. Þegar
allt kemur til alls er lif eins’akl
ingsins einskis virði. Nú skal
allt vera upp á samvizkulausan
heim, sem þarf stöðug bræðra-
vig og blóðrennsli sér til nær-
ing:ar.“
Öll þau 23 ár, sem Pakistan-
ríki hefur verið til, hafa V-Pak
istanar farið með austurhlut-
ann, sem nýlendu og kúgað íbúa
hans á öllum sviðum; fjárhags
lega, stjórnmálalega, menning-
arlega og réttindalega. Boðskap
ur Sheikh Mujibur Rahman um
aukið sjálfræði A-Pakistana
innan ríkisheildarinnar og
stefnuskrá flokks hans, Awami-
flokksins, féll þvi í frjóan jarð
veg. Enginn gat þó ímyndað
sér, að sigur Awami-flokksins
í kosningunum í dsember sl.
yrði svo ótvíræður, sem raun
varð á; — af 169 þingsætum A-
Pakistana fékk flokkurinn 167
og þar með meirihluta á þjóð-
þingi Pakistans sem telur 313
þingsæti. Þessi 9igur hieypti
öllu í bál og brand.
Að vísu fóru hlutirnir hljóð-
lega í fyrstu. Yahya Kahn, Pak
istansfof’seti, talaði meira að
segja um Sheikh Mujibur Rah-
„I NÁLÆGÐ atburðanna hlýt-
ur maður að sannfærast um, að
heimurinn sé á síðasta snún-
ingi,“ sagði indverskur kaup-
sýslumaður við mig í Kalkútta
á dögunum, þegar við ræddum
horgarastyrjöldina í A-Pakist-
an. „En sennilega deyfir fjar-
lægðin alla samvizku og kæfir
óp þeirra milljóna, sem eru
Yahya Kahn
man, sem „verðandi forsætisráð
herra Pakistans.“ En þegar á
reyndi sýndi sig, að V-Pakistan
ar voru engan veginn á þeim
buxum að láta Bengala, þó svo
hann væri til þess rétt kjörinn,
setjast í forsætisráðherrastól.
Að vísu var algjör aðskilnaður
ekki á stefnuskrá Awami-flokks
ins, En ákvæði hennar um
aukna sjálfstjórn A-Pakistana,
bæði stjórnmálalega og fjár-
hagslega, og eigin her gengu
lengra, en „yfirdrottnarar“ rík
isins vildu. Þá var gripið til hers
ins, Mujibur Rahman handtek-
inn sem landráðamaður, og tími
„bræðravíga og blóðrennslis“
rann upp.
Yahya Kahn beindi reiði sinni
aðallega í fyrstu gegn Hindúum
i A-Pakistan. Þótt þeir teldu að
eins um 10 milljónir af tæplega
80 milljónum íbúa A-Pakistans
kenndi hann þeim um kosninga
sigur Mujibur Rahmans. Vafa-
laust hefur þetta átt að vera
klókindabragð af hálfu forset-
ans til þess gert að koma um-
heiminum á þá skoðun, að um
enn eina óviðráðanlega trúar-
bragðastyrjöld væri að ræða.
En sannleikurinn kom fljótt í
ljós. Harðvítug andstaða Awami
flokksins og frelsishreyfingar-
innar Mukti Bahani gerðu von
ir V-Pakistana um skjótan sig-
ur að engu. Flóttamannastraum
urinn til Indlands varð til þess,
að rétt mynd af borgarastyrj -
öldinni síaðist út. Hryllingur
harmleiksins varð á alíra vit-
orði.
En Yahva Kahn hertist bara
við. Hann lýsti því yfir, að hann
myndi aldrei sjá af A-Pakistan,
hversu mörg mannslíf sem það
kynni að kosta. Og frá Peking
fékk hann stuðning við „aðgerð
ir sínar til að bæla mður upp-
reisnina í A-Pí:kistan“.
Awami-flokkurinn lýsti A-
Pakistan þá sjálfstætt ríki, —
Bangla Desh, og frelsishreyfing
in kvaðst reiðubúin að bei’jast
til síðasta manns.
Stuðningur Kínverja við
Yahya Kahn kom Indverjum
illa á óvart. Og nú lýsti Pak-
istansforsetinn því yfir, að hann
væri reiðubúinn til stríðs við
Indverja vegna stuðnings þeirra
við Bangla Desh og frelsisher-
inn, ÁtÖk á landamærum Pakist
ans og Indlands fóru vaxandi.
Indverjar, sem mjög höfðu
velt því fyrir sér, að ganga til
orrustu við Pakistan, sem „ó-
dýrustu og einföldustu" leiðina
til lausnar málinu, hugsuðu si.g
nú betur um og útkoman varð
hjálparbeiðni til Rússa. Sovét-
mönnum féll að vonum ekki illa
að fá tækifæri til frekari fót-
festu í þessum heimshluta og
sáu það einnig sem mótvægi
við þíðuna milli Bandaríkja-
manna og Kína. Þeir sendu ut-
anríkisráðherra sinn, Gromyko,
á fund indversku stjórnarinnar
til að undirrita vináttusamning
milli þjóðanna. Meðal efnis
hans er ákvæði um gagnkvæma
aðstoð, ef á annað hvort ríkið
verður ráðizt, Indverjar drógu
nú andann léttar.
víst um. Fullvíst má telja, að
Yahya Kahn sé knúinn áfram
til að nó sem skjótustum sigri,
þar sem V-Pakistan getur illa
verið án akra A-Pakistans. A-
Pakistan hefur lagt til allt að
70% gjaldeyristekna ríkisins,
mest með hampökrum sínum).
Frelsishreyfingin í A-Pakistan
hefur þvi tímann með sér og
talsmenn hennar hafa sagt, að
En blóðbaðið í A-Pakistan
hélt áfram.
„Það er stórveldanna að finna
lausn á þessu máli,“ var sam-
hljóða álit allra, sem ég ræddi
við um borgarastyrjöldina.
En hvaða laúsn má búast við,
að stórveldin geti fundið?
Eins og málin standa nú, má
búast við, að Pakistan (og
Kína) hiki við að ganga til
styrjaldar við Indiand (og
Rússa). Híns vegar má svo einn
ig reikna með, að Indverjar
dragi í lengstu lög að láta
sverfa til stáls gegn Pakistön-
um. Hættan við heimsstyrjöld
bindur hendur allra. Bandaríkja
menn eru í erfiðri aðstöðu. Þeir
reyna nú að þrýsta að Yahya
Kahn til friðar með því að
hætta fjárhags- og vopnaaðstoð
við stjórn hans, en áætlanir Nix
ons um bætta sambúð við Kína
standa í vegi fyrir afdráttar-
lausri stefnu Bandaríkjanna;
með eða á móti. Hlutleysi er
því opinber stefna Bandaríkj-
anna í þessu máli. Og aðstaða
Bretlands má segja að sé einna
erfiðust, þar sem bæði Indland
og Pakistan eru samveldislönd.
Þannig verður ekki í fljótu
fcragði séð, að stórveldin geti
fundið nokkra lausn á þessu
máli aðra en þá, að
allir haldi að sér höndum og
horfi á harmleikinn í A-Pakist
an halda áfram.
Hversu lengi sá harmleikur
má standa, er nú með öllu ó-
Mujibur Rahman
þeir séu undirbúnir undir nýtt
Viet Nam — „og meira en það“.
Grimmdin hlýtur því áfram að
skipa æðsta sess í áætlunum
stjórnarhersins og gjaldmiðill-
inn í A-Pakistan heldur áfram
að vera — mannslíf.
„Þetta ætti að vera hrein vit
firring,“ sagði vestur-bengalsk-
ur embættismaður við mig um
ástandið í A-Pakistan. „Það á
ekki lengur að vera hægt að
slátra fólki fyrir lélegan mál-
stað.“
Eða er það kannski hægt eft-
ir allt saman?
Freysteinn Jóhannsson.