Morgunblaðið - 08.07.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNRLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 8. JÚLl 1972
MORGUNBLAÐK), LAUGARDAGUR 8. JÚLÍ 1972
17
Oitgafwidi hf Árwekvt, R'éyklavík
Fwrr>kva9»nda»tiÓTÍ HaíaWor Sv«5nsaon.
Ritetiórar Matiihfas Johanwcsson,
Eyfólfur Konráð Jónason.
Aðatoðarrit8ffón Styrm'w Gutvnarsson.
R+t*»jörr»arfciWtn6i Þottíöm Guðrmmdason
Fréttastióri Björn JóhanttMon
Augiýairvgostjörí Ámi Garðor Krlatinsson
Ritstjórn 09 aígreiðsla ASaistreati 6, sfmi 10-100.
Ausflfoingar Aðabtrceti 0, sftní 22-4-60
Ásikriftargjald 226,00 kr á márhuði innanland*
l laiusasöTu 16,00 Ikr eirrtakið
að má glöggt sjá af ýmsum
stjórnarathöfnum Magn-
úsar Kjartanssonar ,að vald
ráðherra er mikið, þegar því
er beitt af óbilgirni. Síðast í
gær sendi hann frá sér frétta-
tilkynningu, þar sem skýrt
var frá því, að iðnaðarráðu-
neytið hefði hafizt handa um
framkvæmd þingsályktunar-
tillögu, sem ráðherranum
tókst ekki að fá samþykki
Alþings fyrir, þótt hann færl
hamförum í viðleitni sinnT
til þess. Það er því alveg tví-
mælalaust, að ráðherra
hyggst í þessum efnum virða
vilja Alþingis að vettugi,
Annað dæmi um óbilgirni
ráðherrans er sú ákvörðun
hans að láta hefja fram-
kvæmdir við lagningu há-
spennulínu milli Akureyrar
og Varmahlíðar, áður en mál-
ið hefur verið afgreitt endan-
lega af ríkisstjórninni. Er
þetta þó framkvæmd upp á
60 millj. kr. Þetta kom fram
á aðalfundi Sambands ís-
lenzkra rafveitna fyrir
skömmu og hefur ekki verið
mótmælt af iðnaðarráðuneyt-
inu, þótt það hafi sent frá sér
fréttatilkynningu um málið.
En auk þess er lagning há-
spennulínunnar ákveðin án
alls samráðs við raforkumála-
nefnd Norðurlands vestra
og Fjórðungssamband Norð-
lendinga, þótt iðnaðarráð-
herra hafi bréflega hinn 14.
febrúar sl. skuldbundið sig til
þess. — „Þetta kom eins og
hnefahögg í andlitið á okk-
ur,“ eru ummæli rafveitu-
stjórans á Sauðárkróki um
lagningu háspennulínunnar.
En nú má út af fyrir sig
segja, að aðalatriðið sé þó,
hvort þessi samtenging Norð-
urlands vestra við Laxár-
svæðið komi að tilætluðum
notum. En svo er ekki. Eins
og rafveitustjórinn á Sauðár-
króki benti á, er verið að
tengja saman tvö svæði, sem
bæði eru í sömu þörfinni fyr-
ir orku. Orkusölusamningur-
inn er einungis gerður til
tveggja ára og þó með því
fororði, að Laxársvæðið þurfi
ekki á orkunni að halda. Það
er m.ö.o. algjör afgangsorka,
sem ætluð er Norðurlandi
vestra, og vitaskuld gjörsam-
lega út í hött að framleiða
rafmagn með díselvélum á
Akureyri til þess að flytja
það til Skagafjarðar. En þó
er sérstaklega um það sam-
ið, að fjórðungur orkunnar
skuli framleiddur með dísel-
vélum.
Það kom því engum á
óvart, þegar raforkumála-
nefnd Norðurlands vestra
sendi frá sér einróma álykt-
un, þar sem þessi fram-
kvæmd er talin „ótímabær“,
„hér sé um óhæf vinnubrögð
að ræða“, og sú krafa er sett
fram, „að þegar í stað verði
birtar aðgerðarrannsóknir
og hagkvæmnisútreikningar,
sem sýni hagsýni lagningar
nefndrar háspennulínu."
Þá er í ályktuninni vakin
athygli á aðgerðarrannsókn-
um um samrekstur vatns-
orkuvera á Norð-Vesturlandi,
þar sem gert er ráð fyrir sam-
tengingu Skeiðsfossvirkjun-
ar við Skagafjarðarveitur og
byggingu raforkuvers í
Fljótaá. Síðan segir: „í sam-
anburði eru þessir valkostir
líkir í fjárfestingu, en annar
er framkvæmd í héraði og
fellur að hugmyndum heima-
manna, en hinn byggir á vafa-
samri orkuöflun, sem aðeins
er til rammasamningur um
til tveggja ára og þar af er
fjórði hluti orkunnar dísel-
orka. í þeirri lausn er jafn-
framt gert ráð fyrir því, að
síðari hluti 3. áfanga Laxár-
virkjunar verði heimilaður,
þrátt fyrir yfirlýsingu iðnað-
arráðherra um, að ekki verði
leyfðar frekari virkjanir
þar.“
Við þetta má svo bæta því,
að um verulega umframorku
er að ræða hjá Skeiðsfoss-
virkjun, sem hefði sparað
rafveitunum 5,7 millj. kr. á
ári, ef verðgildi framleiddrar
kílówattstundar í díselorku
er reiknað á 2,50 kr., sem þýð-
ir í raun, að lína frá Skeiðs-
fossvirkjun hefði borgað sig
á örfáum árum, þar sem þar
er ekki um ýkja fjárfreka
framkvæmd að ræða, fyrir
utan það öryggi, sem því
fylgir, að tengja Skeiðsfoss-
virkjun Norð-Vesturlandi. En
um þetta sá iðnaðarráðherra
ekki ástæðu til þess að leita
álits raforkumálanefndar
Norðurlands vestra fremur
en annað.
Ástæða er ennfremur til að
vekja athygli á því, að í frétta
tilkynningu iðnaðarráðuneyt-
isins 5. júlí sl. er frá því skýrt,
að ríkisstjórnin hafi ákveðið
það sl. haust að leggja línu
frá Búrfellssvæðinu til Norð-
urlands. Ekki er þess getið, á
hvaða fundi ríkisstjórnarinn-
ar þessi ákvörðun var tekin,
sem kannski er ekki nema
von.
Eins og fyrr segir hefur
iðnaðarráðherra ákveðið að
hefjast handa um fram-
kvæmd þingsályktunartil-
lögu, sem Alþingi hafnaði sl.
vor. Hvort hann gerir það í
krafti Alþingis götunnar skal
ósagt látið. En hitt er eftir-
tektarvert, að iðnaðarráð-
herra skuli velja þennan tíma
til þess að skýra frá ákvörð-
un sinni, rétt nokkrum dög-
um eftir að mjög hörð gagn-
rýni kom fram á þá stefnu,
sem í þingsályktunartillög-
unni felst, á aðalfundi Sam-
bands íslenzkra rafveitna.
Leit aðalfundurinn málið svo
alvarlegum augum, að fyrir-
hugað er að efna til auka-
fundar í haust til þess að
fjalla enn frekar um það.
Boðskapur iðnaðarráðherra
nú, að stefnunni skuli fylgt
fram, hvað sem raular og
tautar, verður ekki skilinn
öðru vísi en sem hrein ögr-
un við hinar sjálfstæðu raf-
veitur, sem eru í eigu sveitar-
félaganna og byggðarlag-
anna.
„EINS OG HNEFAHÖGG
í ANDLITIÐ Á 0KKUR“
/T

\ \ l \
\ * t +
V

s)
0
0
0
/
forum
worldfeatures
Tvö umdeild mál geta
orðið McGovern að falli
Eftir Cecil Epside
ENN benda líkur til að George Mc
Govern hljóti útnefning-u sem for-
setaefni Demókrataflokksins á flokks
þinginu þann 10. júlí, en jafnvel þótt
hann hljóti hana ekki þá er, alls ekki
víst að McGovern-öldurnar lægi við
það. Hann gæti fengið áskorun um
að bjóða sig fram utan flokka.
Eftir sigur McGoverns í forkosn-
ingunum í New York, þar sem hann
hafði þúsund kjörmenn fram yfir
næsta keppinaut sinn, voru enn
gerðar tilraunir til að koma í veg
fyrir gengi hans, og þetta sýnir vel
hve djúpur ágreiningur er innah
Demókrataflokksins. Þá sýna vel-
heppnaðar aðgerðir andstæðinga
hans í Kaliforníu þann 29. júní gegn
honum hið sama. Þegar slikt getur
gerzt, þá getur allt skeð. Ekki er
ljóst nú rétt fyrir flokksþingið, sem
allar iíkur benda til að verði storma-
samt, hve mörg áhrifaöfl innan
flokksins, sem himgað til hafa verið
honum andsnúin, muni fyl'kja sér um
hann með velferð flokkseiningarinn-
ar fyrir augum. Hins vegar virðast
repúblikanar standa nokkurn veginn
sem einn maður um Nixon forseta.
Áköfustu stuðningsmenn McGov-
erns eru þó hinir öruggustu. Þeir líta
á frambjóðanda sinn sem helzta
merkisbera herferðarinnar fyrir
„nýrri og betri“ Ameríku.
Án þess að draga að nokkru leyti
úr árangri hinnar stórsnjöllu skipu-
lagningar McGovemista, sem tekizt
hefur að skipa honum í raðir fremstu
stjórnmálamanna Bandarikjanna, þá
er það engan veginn fullsannað að
McGovern hafi heppnazt að fá fleiri
kjósendur á sitt band en meirihiuta
þeirra demókrata, sem kusu í for-
kosningunum. Þar eð mun færri
greiða atkvæði í forkosningunum en
forsetakosningunum sjálfum þýðir
það minna en 25% af væntanlegum
kjósendum í nóvember.
TVÖ UMDEILD MÁL
Hvernig gengur McGovern í augun
á þjóðinn;? Ekki ætti að gera of
mikið úr þeirri útbreiddu skoðun, að
McGovern sé ekki maður til að halda
áhrifum >ínum og vinsældum til
frambúðar. Vel má vera að hann eigi
ævintýralega velgengni sína að
þakka frábærri og þaulhugsaðri
skipulagningu, en það breytir því
ekki að honum hefur tekizt á hóf-
stilltan hátt að vinna sér fylgi mikils
fjölda fólks, ekki sízt ungs fólks.
Þau tvö mál, sem hann leggur
mesta áherzlu á i kosningabaráttu
sinni, gætu einnig orðið honum að
falli, en þau eru í fyrsta lagi varn-
armál og í öðru lagi efnahagsmál.
Tillögum McGoverns um að skera
niður fjárlög til varnarmála er ætlað
að höfða til friðartilfinninga þjöðar-
innar. En Nixon forseti hefur þegar
stigið stórt spor til að leiða Banda-
rikin og heiminn allan í átt til friðar.
SALT-samkomulagið, sem var árang-
ur heimsókna tii Moskvu og Peking,
er merkt framlag til þessa. Rök eru
færð fyrir því, að forsetinn sé að
draga úr vígbúnaðarkapphlaupinu
án þess að veikja varnir landsins, en
hins vegar gæti niðurskurður McGov-
erns leitt til erfiðrar aðstöðu í ör-
yggismálum. Þetta eru grundvallar-
rök þrátt fyrir það, að þau kunni að
einfalda hlutina einum of, en gildi
beggja sjónarmiða verða aðeins met-
in með nákvæmari samanburði sér-
fræðinga.
Varðandi Víetnam hefur McGovern
lofað skilyrðislausum brottflutningi
Bandaríkjamanna. En Víetnammálið
er í stöðugri þróun. Og ef Nixon for-
seti hefur flutt allt landherlið á brott
George McGovern
í nóvember, eins og allar likur benda
til, og skriður verður kominn á til-
boð hans um algeran brottflutning
gegn þvi að bandariskum stríðsföng-
um verði sleppt úr haldi og Hanoi
samþykki vopnahlé, þá gætu tillögur
McGoverns um að hætta öllum stríðs-
rekstrinum snemma árs 1973 virzt
óþarfar.
Áætlanir McGoverns um jafnari
skiptingu þjóðarauðsins má ekki van-
meta. Spurt hefur verið hve sann-
gjörn efnahagsstjórn McGoverns yrði
í raun og veru. Hugh Scott, leiðtogi
repúblikana i öldungadeildinni, hefur
sakað hann um að „leika Hróa hött
á risaimælihvarða“ i skattatillögum
sínum, þegar „ekki eru nógu margir
auðkýfingar í iandinu til þess að þær
beri árangur“. Sagt er, að þær séu
svo „róttækar", að þær muni ekki að-
eins kæfa allt framtak í fæðingu,
heldur og þrúga hina langþjáðu
„miðstétt“.
Þetta þýðir þó ekki að efnahags-
áætlun McGoverns hafi verið flýtis-
smið eða innihaldi ekki bitastæðar
hugmyndir. En Bandaríkjamenn al-
mennt velta vöngum yfir því, hvort
þær séu á nokkurn hátt framkvæm-
anlegar. Kæmust þær í gegnum þing-
ið og hefur þjóðin efni á þeim? Eru
útreikningarnir réttir?
En ailar umræðurnar að undan-
förnu um stjómarfar landsins eru
að líkindum fremur til góðs en ills
og verið getur að Nixon og stjórn
hans beri mest úr býtum i því sam-
bandi. Nixon hefur þegar sýnt sveigj-
anleika sinn í utanrlkismálum og
ekkert bendir til þess að hann geti
Framhald á bls. 21.
„Rödd íslands hefur verið skýr
og laus við yfirborðskennd“
— segir Dean Rusk í einkasamtali við Mbl
Eftir í*ór
Whitehead
„ÞAÐ kynni að reynast ykk-
ur erfitt að leita hjálpar
okkar á neyðarstundu, ef þið
ætlið nú að reka okkur
heám.“ Þannig komst Dean
Rusk, fyrrverandi utanríkis-
ráðherra Bandaríkjanna, . að
orði í samtali við tíðinda-
mann Mbl. Margt bar á
góma í þessu samtali, en það,
sem er e.t.v. eftirtektarverð-
ast fyrir lesendur, eru þau
orð, sem Rusk lét falla um
öryggismál Islands. Hann
leggur áherzlu á, að NATO-
stöðin í Keflavík hafi póli-
tískt og hernaðarlegt mikil-
vægi á heimsmælikvarða.
Vitaskuld hljóti íslendingar
fyrst og fremst að taka mið
af eigin öryggi. Ákvarðanir
okkar í sambandi við varnar-
stöðina hafi hins vegar áhrif
langt út fyrir eigin landa-
mörk. „Ef Island dregur til
haka eina framlag sitt til
varna Vesturlanda, getur
slík ráðstöfun orðið til þess
að valda hættulegum mis-
skilningi, og að af henni
verði dregnar rangar álykt-
anir í Moskvu.“ Vesturlönd
hafi bundizt í félagsskap, þar
sem hver leggi sitt fram til
varnar sameiginlegum hags-
munum. Island hafi áhrif á
þann félagsanda, sem þar
ríki. Rusk ráðleggur Islend-
ingum að gleyma ekki banda-
rísku almenningsáliti.
Nafnið Dcan Rusk hljóm-
ar enn kunniig-lega. í átta ár var
hann utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna og nafn hans var stöð-
ugt í heimsfréttiinum. Þegar
John F. Kennedy tók við stjórn
artaiimuniim og valdi Rusk sem
utanríkisráðherra, átti hann að
baki áratuga starf í utanríkis-
þjónustunni. í aldarfjórðung tók
þessi hægláti ogr yfirlætislausi
maður þátt í því að móta utan-
ríkisstefnu Bandaríkjanna.
Við valdatöku Nixons lauk
ferli Rusks í alþjóðamálum.
Hann dró sig til baka úr erlin-
um í Washington og gerðist pró-
fessor í alþjóðalögum við
Georgíu-háskóla, þar sem þetta
samtal fór fram. Rusk hefur lýst
því sem köllun að eyða því sem
eftir er starfsævi sinnar, til þess
að miðla ungu kynslóðinni af
reynslu sinni. Hann er eftirsótt
ur fyrirlesari um alþjóðamál, og
þegar blikur eru á lofti í heims-
málnnum, keppast blöð og frétta
stofur við að fá hann til að
segja álit sitt.
í upphafi samtalsins minntist
Dean Rusk með ánægju heim-
sóknar sinnar til Islands fyrir
nokkrum árum. Á Hótel Sögu
væri að finna fallegustu kven-
barþjóna í heimi. Þar hefði far-
ið vel um sig. Hann rifjaði einn-
ig upp, að í lokahófi ráðstefn-
unnar, sem hann sat í Reykja-
vík, hefði hann lagt til að skál-
að yrði fyrir „íslenzkum land-
vinningum“. H“fði hann þar átt
við Surtsey, sem þá var
að skjóta upp kollinum. Rusk
vék síðan að kynnum sínum af
Thor Thors. „Með jafn stórbrot-
inn fulltrúa og Thor var, gat
ekki farið hjá því, að eftir rödd
íslands yrði tekið.“ Að þessu
mæltu dró Rusk fram bók eftir
frægan brezkan utanríkisþjón-
ustumann, Harold Nicolson, og
las úr henni lýsingu á „full-
komna diplómatanum“. Að lestr-
inum loknum sagði Rusk: „Þessi
lýsing á við Thor Thors. Hann
var í fremstu röð þeirra er-
lendra sendimanna, sem ég
kynntist á ferli minum.
Island hefur í rauninni haft
miklu meiri áhrif á alþjóðavett-
vangi en við mætti búast og
höfð er í huga íbúatala lands-
ins. Rödd fslands hefur verið
skýr og laus við yfirborðs-
kennd. Landið hefur notið
trausts annarra þjöða, sem vita
eins og er, að ísland hefur ekki
brögð í tafli, né reynir að
þvinga aðra til að láta að vilja
sínum. Afstaða íslands í kalda
stríðinu hefur verið gætin og
landið viljað halda sig við al-
þjóðalög. fslendingar hafa því
verið í sterkri aðstöðu til
að hafa áhrif á gang mála hjá
Sameinuðu þjóðunum. Þar hefur
ísland gegnt jákvæðu og upp
byggjandi hlutverki. Það hefur
verið ánægjulegt að verða vitni
að þátttöku landsins í heimssam
tökunum svo og í Atlantshafs-
bandalaginu.“
VIETNAM OG
SAMEIGINLEGT ÖRYGGI
Eftir þessi ummæli Rusks um
ísland barst samtalið fljótlega
austur í Asíu. Það var sem
kunnugt er á forsetaferli Kenn-
edys, sem Bandaríkin hófu veru
leg afskipti af átökunum í Viet-
nam. Allt frá þeim tíma gegndi
Rusk öðru aðalhlutverkinu í
þeim harmleik. Gagnstaétt mörg-
um ráðherrum og valdamönnum
í stjórnum Kennedys og John-
sons gerir Rusk enga tilraun til
að hvítþvo sig né skjóta sér
undan ábyrgð. í svari við þeirri
spurningu, hvað liggi til grund-
vallar styrjaldarþátttöku Banda
ríkjanna í Vietnam, kom fram,
að Rusk hefur ekki snúizt hug-
ur i því máli.
— Eftir síðari heimsstyrjöldina
voru Bandaríkin einráðin í því,
að gera hvað þau máttu til að
koma í veg fyrir þriðju heims-
styrjöldina. Mörgum okkar
fannst sem síðari heimsstyrjöld-
in hefði verið háð að nauðsynja-
lausu. Ríkisstjórnir fjórða ára-
tugarins hefðu vanrækt að
kæfa árásarstefnu í fæðingu. Af
leiðingin hefði orðið sú, að stríð
brauzt út. Trúin á, að sameig-
inlegt öryggi (collective secur-
ity) væri bezta ráðið gegn heims
styrjöld, var grundvöllur fyrstu
greinar stofnskrár Samein-
uðu þjóðanna. Þessi grein var
síðan styrkt með gagnkvæmu
öryggissáttmálunum, svo sem
Atlantshafs- og Suðaustur-Asíu
sáttmálunum.
Aðalorsökina fyrir átökunum
í Suðaustur Asíu er að finna í
hernaðarárás kommúnista inn í
lönd annarra, ekki einungis í
Suður-Vietnam held'ur einn-
ig Laos, Kambodíu og Thailand.
í veði er staðfesta Bandaríkj-
anna við að halda gjörða ör-
yggissáttmála. Málið er því alls
ekki takmarkað við Vietnam. í
Moskvu hljóta viðbrögð okkar í
Asíu óhjákvæmilega að verða
höfð til marks um það, hvernig
við brygðumst við, ef leitað yrði
aðstoðar okkar samkvæmt skuld
bindingum Atlantshafssáttmál-
ans eða annarra öryggissátt
mála. Sumir Evrópubúar skilja
mikilvægi þessa; aðrir láta sér
fátt um árásarstefnu finnast,
meðan hún ógnar ekki eigin bæj
ardyrum.
Bandarísku þjóðinni hefur nú
snúizt hugur um Vietnam, og við
erum að draga til baka herlið
okkar. Þessi hufdivörí eru auð-
skiljanleg. Síðan síðari heims-
styrjöld lauk, hafa Bandaríkin
orðið fyrir þvi að missa sex
hundruð þúsund manns. fallna og
særða, af völdum ófriðar. Þetta
er það ógnvænlega verð, sem
Randaríkin hafa þurft að greiða
í þágu sameiginlegs örygg-
is. Bandaríska þjóðin er að eðli
friðsöm en óþolinmóð. Það hefur
reynzt ómögulegt að segia fyrir
lim með fullri vissu, hvenær hægt
yrði að leiða Vietmam sitríðið til
lvkta. Þjóðin er því ófús til að
axla ófyrirsjáaniegar byrðar, til
að ná takmarkinu, sem Kenn-
edy forseti hafði í huga, þegar
hann kom til liðs við banda-
menn okkar í Suðausituir-Asíu-
bandalaginu.
NÝ EINANGRUN?
— Er það hugsanlegt, að sú
ólga og vonbrigði, sem Vietnam-
stríðið hefur valdið, kunni að
leiða til þess að Bandarík-
in hmeigiS't á ný til einhvems kon-
ar einangrunarstefnu?
— Það kann að vera, að
vegna reynsiunnar af Vietnam
sé að hefjast tímabil óvissu um
hlutverk Bandaríkjanna í al-
þjóðamálum. Meðan á þessari
óvissu stendur, er sá möguleiki
fyrir hendi, að ákveðin ríki mis-
reikni viðbrögð Bandaríkjanna
undir vissum kringumstæðum.
Ég álít, að þessi óvissa skapi
hættu. Ég vona, að bandaríska
þjóðin muni senn ákveða fram-
tíðarhlutverk sitt og eyða hætt-
Dean Rusk.
unni. Vegna reynslunnar af Viet
namstríðinu kann þessi stefnu-
mörkun samt sem áður að taka
nokkurn tíma.
Annað atriði, sem knýr okk-
ur til endurskoðunar, er, að
flest ríki Frjálsa heimsins svo-
nefnda hafa reynzt ófús til að
taka virkan þátt í viðhaldi sam-
eiginlegs öryggis. Ein afleiðing-
in er sú, að það er orðið stjórn-
málalegt vandamál að halda úti
bandarískum her á meginlandi
Evrópu. Það er alkunna,
að Evrópa hefur náð stríðsbata
og hefur bæði efnahagslegan
styrk og mannafla til að við-
halda fremstu varnarlínunni.
Það getur því varla komið á
óvart, þótt æ fleiri Bandaríkja-
menn spyrji þessarar spurning-
ar: Hvers vegna skyldum við
halda úti þrjú hundruð þúsund
hermönnum í Vestur-Evrópu?
Nýju tilhneigingarinnar til
einangrunarstefnu gætir einnig
í samdrætti í aðstoð við erlend
ríki svo og í innflutningshöml-
um. Það er ekki séð fyrir
endann á því, hvaða afleiðing-
ar Vietnam-reynslan kemur til
með að hafa. Haft skyldi hug-
fast, að það er að miklu leyti
undir bandarísku almennings-
áliti komið, hvort hægt er að
reiða sig á Bandaríkin á hættu-
stundu.
HERFÆKKUN OG ÍSLAND
— Eiga ummælin um banda-
rísilcan her í Vestur-Evrópu e.t.v.
að einhverju leyti við um ís-
land ? Þvi hef ur verið haldið
fram á Islandi, að fækkunin í
heraflanum, sem þingmennirnir
Mansfield og Fulbright beita sér
fyrir, taki einnig til íslands.
— Nei, um varnarstöðina á Is-
landi gegnir öðru máli. Það er
augljós staðreynd, að varnir Is-
lands krefjast flota og flugliðs.
Á meginla'ndinu snýst málið urn
brottflutning á fjölmennum
bandarískum landher. Hann yrði
annað hvort leystur af hólmi
með aukinni varnarþátttöku
Vestur-Evrópuríkjanna eða að
til kæmi gagnkvæm fækkun í
herjum austurs og vesturs.
— En er ekki tilgangurinn með
öllum þessum hefðbundna hern-
aðarviðbúnaði orðinn harlá vafa
samur? Hefur heiminum ekki
verið skipt upp í áhrifasvæði
milli risaveldanna, sem umbera
hvort annað í skugga kjarn-
orkusprengj unnar ?
— Ég gef ákaflega lítið fyr-
ir kenningar um áhrifasvæði.
Þegar ég heyri þeirra getið, vil
ég draga fram hnattlíkan og fá
að sjá hvar mörk slikra svæða
liggja. Enginn gæti haldið því
fram með réttu, að við réðum
fyrir Vestur-Ewópu, Asiu eða
jafnvel Rómönsku Ameríku. Við
getum ekki skipað neinni ríkis-
stjórn fyrir verkum. Ef áhrifa-
svæði viðgangast, á hvaða svæði
er þá Island? Island vill vera
sjálfs sín herra. Hvers vegna
ekki? Við viljum þar enga breyt
ingu á.
Sovétmenn hafa aðrar hug-
myndir en við. Þegar litið er yf-
ir sögu Rússlands, verður við-
leitni þess til að tryggja
sér öryggi að mörgu leyti skilj-
anleg. Innrásirnar í Rússland,
sú siðasta fyrir þremur áratug-
um, skapa sterka sjálfsvarnar-
tilfinningu. Við þetta bætist
hins vegar, að Sovétríkin eru
enn ráðin í því að breiða út það,
sem þau nefna „heimsbyltingu".
Moskva er staðráðin í þvi að
leyfa ekki neinu ríki Austur-
Evrópu að hverfa frá kommún-
ismanum. Dæmin um Ungverja-
land og Tékkóslóvakíu sanna
þetta bezt, og Brezhnev-kenn-
ingin gefur Sovétríkjunum rétt
til íhlutunar um innanrikismál
annarra þjóða. Sovétríkin ætla
að halda yfirráðum sínum yfir
Austuir-Evrópu, og þau stefna
markvisst að því að ná undir
áhrifavald sitt öðrum löndum.
Hvar sem stjórnmálalegt eða
hernaðarlegt tómarúm skapast á
hnettinum, eru Sovétríkin reiðu
búin til að færa sér og „heims-
byltingunni" það í nyt.
Sovétrikin leyfa engu
A us't.ivir-ENrópu rík i frávik frá
kommúnismanum. En myndu
Band'aríkin taka því með þegj-
andi þögninni, ef Vesrtuir-Evrópa
gengi kommúnisma á hönd?
— Ef slíkt gerðist í frjálsum
kosningum og væri í samræmi
við óskir viðkomandi þjóða, get
ég ekki gert mér í hugarlund,
að Bandaríkin gripu þar í taum-
ana. Um hernaðarárás kommún-
ista á Vestur-Evrópu gegindi
hins vegar allt öðru máli. Heims-
styrjöld myndi brjótast út, og
Sovétríkin vita hvað það hef-
ur í för með sér.
— Viðurkenna Sovétrikin enga
heimshluta sem bandarískt
áhrifasvæði?
— Burtséð frá áhrifasvæðum
erum við tengdir öðrum þjóðum
með samningum. Varnir Vestur-
landa byggjast á samningum og
sameiginlegum framlögum, ekki
áhrifasvæðum.
ÍSLAND OG FRAMLAGIÐ
— Gæti smáriki eins og ísland
lagt fram sitt af mörkum í frið-
arátt með einhliða aðgerðum,
svo sem eins og lokun NATO
stöðvarinnar í Keflavik?
— Ég harma sérhverja þá ráð
stöfun, sem yrði til að
grafa undan hugmyndinni um
sameiginlegt öryggi ríkja Atl-
antshafsbandalagsins. Ef Island
dregur til baka eina framlag sitt
til varna Vesturlanda, getur Slík
ráðstöfun orðið til þess að valda
hættulegum misskilningi og að
af henni verði dregnar rangar
ályktanir í Moskvu. Island er
elcki stærsti aðil'jitnn í NATO.
Það sem Island hefst að, hefur
engu að síður þýðingu og vek-
ur athygli víða um veröld.
Ég gat þess í sambandi við
Vietnam-stríðið, að upp væri
komin hreyfing í Bandaríkjun-
Framhald á bls. 21.