Morgunblaðið - 14.07.1972, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐtÐ, FÖSTUDAGUR 14. JÚLÍ 1972
17
400 ISJAKAR
OGEKKERTSUMAR
BRETAR hafa vaj-t mn annaA
meira talað í suinar en veðrið,
enda var vorið það versta í
manna minnuni. Júnímániiður
hefur ekki verið eins kaldur
síðan veðurmælingar hófust
árið 1873, nema ef vera skyldi
árin 190a og- 1916, en þá var
meðalhitinn aðeins 11 gráður,
sem ekki þykir hátt.
Þeissi kuldi i Bretlandi og
reyndar mikluim hlu'ta vestan-
verðrar Evrópu er talinn stafa
af lægð, sem lá yfir sunnan-
verðu Grænlandi i marz og
apríl, eða um það leyti, sem
vetrarisinn fór að molna.
1 greinum sem veðurfréttarit-
arar brezka stórblaðsins ,,The
Sunday Times“ hafa skrifað
undanfarið um „týnda sum-
arið“ eins og þeir kalla það,
segir að ísinn hafi borizt fyrir
norðvestlægum vindum suður
Davíðssund og S'uður í Atl-
antshaf og þar eru nú fleiri
ísjakar á reki en dæmi eru til
siðan 1912. Fyrir sikömmu
voru taldir urn 400 ísjakar
suðaustur af Nýfuin'dnial'andi,
á milii 42.—48. breiddargráðu,
eða fjórum sinnum fleiri en
i meðalári. Norður með auist-
urströnd Kainada er nú einnig
miklu meiri ís en venjulega.
Hinn kaldi sjór hefur að
þessu sinni ekki borizt suður
með au'sturströmd Bamdaríkj-
anma, heldur austur á bóginn
og liggur nú kaidur strengur
frá austurströnd Kanada yfir
til Bretlands og sjávarhiti þar
hefur verið einni til tveimur
gráðum lægri en venjulega.
Þessi kaldi sjór hefur kælt
vinda, sem komið hafa að
vastan imm yfir Bret'land og
einnig hafa mörkin milli
kalda sjávarins og hlýs Golf-
straumsins fæt't aif sér margar
lægðir, sem farið hafa miklu
sunnar en venja er og komið
inn yfir Skotland. Afleiðingim
er kaldasta og rakasta vor um
vestanverða Evrópu eims langt
aftur og veðuTTskýrsilur ná.
Hér á landi var vorið aftur
á móti eitt hið bezta í manna
minnuim og er við spurðum
Jónas Jakobsson veðurfræð-
img hvort eimhver tengsl væru
milili hlýindanna hér og kuld-
ans báðum megim Ermar-
sunds kvað hann svo vera, því
það væru einmiitt sömu Græn-
landslægðirnar og ráku ísinn
suður á bóginm sem færðu
okkur hlýindin í vor.
Hóteleigendur og íssalar á
mörgum heiztu sumardvalar-
stöðum Bretlamds bera sig
mjög illa, því viðskiptim eru
lítil og útlit fyrir taprekstur.
Á hinum þekkta stað Blaek-
pool var meðalhitimn í júní
um þremur gráðum lægri en
meðaltail síðustu 25 ára. Og
sólin skein aðeins í 5,2 stundir
á dag að meðaltali miðað við
7,3 stundir síðasta aldarfjórð-
Á þessu korti sést hve langt suður ísinn hefur rekið og
hvernig kuldinn í sjónum liefur borizt austur tii Bretlands.
unginn. Þá hafa hveitiræktar-
bændur slæma sögu að segja,
því hveiitiakrarnir hafa farið
mjög iilla i rakamum og kuld-
anum og er búizt við að upp-
skeran geti orðið allt að því
20% minmi en búizt var við.
En meðan bændur og hótel-
eigendur horfa svartsýnir til
suimarsins eru kolasalar og
klæðakaupmenn kátir, því
mikið liíf hefur verið í kola-
sölu til húsahitunar og u'll og
vetrarfatmaður selst í meira
mæli en bikini og annar létt-
ur sumarfatnaður.
En hvað segja veðurspá-
menn um það sem koma skal?
Að sögn ,,The Sunday Times“
fara þeir varlega í að spá, en
benda á að á eftir 10 köldustu
júniimánuði síðustu fimm-
tíu ára hafi aðeins tvisvar
simnum komið kaldur júli svo
enn sé hægt að vera bjart-
sýnm, þótt horfurnar séu ekki
allt of góðar sem stendur á
því að verulega hlýni.
Er verið að útrýma Indí-
ánum í Suður-Ameríku?
Eftir Timothy Ross
Þeir urðu fyrir vonbrigðum Indí-
ánahafðinigjamir sem komu víðs veg
ar að úr Cólumbíu i júnílok sl. til að
fyigjast með réttarhöldunum yf-
ir átta landbúnaðarverkamönnum
ákærðum fyrir að myrða 16 Kuiba-
Indiána. Kviðdómurinn skipaður 3
mönnum komst að þeirri niðurstöðu
að verkamennirnir væru ek'ki sekir
um glæp. Kviðdómurinn sagði að
sökin væri þjá aldagömlum fordóm-
um þjóðfél'agsins, — landnemar líta á
Indíánanna sem háskakvikindi sem
skjóta á til gamans.
Þrátt fyrir það að dómari einn
hafi opnað möguleika á nýjum rétt-
arhöldum með því að gera úrskurð-
inn ógildan og sögusagnir séu á
sveimi um að fleiri réttarhöld séu
á döfinni, þá eru það ekki einstök
maundráp sem í brennidepli eru,
heldur menningarleg og efnahagsleg
útrýming á Imdíáinum vitt og breitt
um meginlandið.
Það samneyti sem þessar eftirlif-
andi innbornu suðuramerlsku ætt-
kvíslir hafa við siðmenninguna leið-
ir af sér hnignun þeirra eigin lífs-
hátta og hefða — hvort sem það er
gegnum kristniboða, vísindaleið-
angra, landnema, eða landbúnaðar-
verktaka. Og það sem verra er; al-
varlegustu mein þróaðri þjóðfélaga
steypast yfir þá: Sjúkdómar sem þeir
geta ekki veitt neitt viðnám, áfengi,
en áhrif þess geta þeir engan veg-
inn skilið, vinnusamniingar sem þeir
geta ekki lesið, og brottrekstur af
landi því sem þeir hafa lifað af í
aldaraðir. Það er einkum landið sem
kemur þeim í samband við umheim-
inn, — land fyrir landbúnað, námu-
vinnslu, eða vegagerð. Og fyrstu
mennirnir sem þeir kynnast eru
venjulega hrottafengnir landnemar á
borð við þá sem nýlega var kveðinn
upp dómur yflir. Fyrir þeim eru Indí-
ánarnir skapraun, — skepnur sem
stela uppskeru og nautgripum, eða
þá veiðidýr upp á grín. Þegar Indí-
ánarnir hafa spyrnt fótum við inn-
rásum utangarðsmanna á lönd þeirra,
hafa viðbrögð hinna síðarnefndu oft
verið útrýming heilla ættbálka.
ER ÚTRÝMING MISKUNN?
Forstöðumaður Sao Paulo-safns-
ins í Brasiliu sagði árið 1907
að vegna andspyrnu Kaingang-Indi-
ánanna „virtist ekki um aðra leið að
ræða en að afmá þá og alla aðra
Indíána sem standa í vegi þróunar-
innar.“
Verndarstofnun fyrir Indiána var
stofnsett fyrir 3 árum, til þess að
berjast gegn slíkri afstöðu og vann
i upphafi allmerkt starf til að verja
Indíámana. Hana varð þó að leysa
upp að lokum sökum þess að land-
eigendur mútuðu starfsmönnum henn
ar og stefna hennar varð svo af-
skræmd að nafn stofnumarinnar
varð öfugmæli. T.d. gekkst hún fyr-
ir því að sumir ættbálkar voru flutt-
ir með valdi á fátækari landsvæði,
en öðrum var einfaldlega útrýmt.
Útrýming gæti þó verið líknar-
morð. Indíáni sem fluttur er á land
sem ekki getur boðið upp á veiðar
og einfalda akuryrkju er neyddur
til að gerast verkamaður á lægsta
stigi.
Terena-ættkvíslin, sem flutt var
frá Matto Grosso í miðri Brasilíu
til héraðsins norðaustur af
Sao Paulo árið 1930, er sorglegt
dæmi um eyðingu merkrar menning-
arhefðar og þrælkunar frjálsrar
þjóðar.
Á 30 árum hafa Terenarnir gleymt
menningu sinni. Þær 48 fjölskyldur
sem eftir eru af mörg hundruð,
skrapa saman til hnífs og skeiðar á
þeim 6 ferkílómetrum sem þær hafa
til umráða, ásamt flokkum úr tveim-
ur öðrum ættkvíslum. Þar rækta þær
banana og selja vinnuafl sitt á næstu
búgörðum.
AUÐVELD BRÁÐ FYRIR
SJÚKDÓMA SIDMENNINGAR.
Til þess að skemmta gestkomandi
embættismönnum setja þeir með
döprum hug á sig pappírshatta og
hænsnafjaðrir og þykjasit vera Indí-
ánar eins og forfeður þeirra. Enn
hafa þeir lítið viðnám gegn venju-
legum sjúkdómum; inflúensa og misl-
ingar eru algengari dánarorsök en
ellin.
Þegar Indiáninn oig siðmenningiTi
mætast, getur snertingin sjálf verið
eitruð, og þá skipta varúðarráðstaf-
anir engu máli. Leiðangur einn frá
Venezuela uppgötvaði nýlega að að-
eins hjá þeim ættbálkum, sem kom-
izt hefðu í snertingu við landnema,
bæri á tannhrörnun.
Framhald á bls. 21.