Alþýðublaðið - 24.07.1958, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 24. júlí 1953
ÍiIJiýSublaSxS
Atþ$öublaöiö
Útgefandi:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Auglýsingast j óri:
Ritstjórnarsímar:
Auglýsingasími:
Afgreiðslusími:
Aðsetur:
A 1 þýðuflokkuri n.n .
Helgi Sæmundsson.
Sigvaldi Hjálmarsson,
E milía Samúelsdóttir.
14901 og 14902.
1 4 9 0 6
1 4 9 0 0
Alþýðuhúsið
Prentsmiðja Alþýðublaðsins. Hverfisgotu 8—10.
r,
svuur
ms
MORGUNELAÐIÐ lætur sér þessa dagana nijög um-
hugað um för íslenzku þingmannanna til Rússlands,
Qg er helzt á blaðinu að skilja, að sú för hafi verið móðgun
v:ð lýðræðisöflin í heimánum og blettur á þjóðarsögu Ís-
lendinga. Að vísu fylgir lítill sannfæringarkraftur málflutn
ingi blaðsins, og er rétt eins og nudd aðalritstjórans sé mjeir
tj.1 að sýnast og í tilburðaskyni gert en hugur fylgi þa-r veru-
lega máli. Þarf engan, sem til þekkir, að undra það. Mörg-
um ferst fremur en honum að gerast móls-vari lýðræðis og
lýðræðislegra vinnubragða. Þótt nudd þetta sé máttlaust og
lítlsmtegandi í sjálfu sér, og því raunar varla svara vert,
gefur það samt tilefni til nokkurra athuga-na um þessi efni
almennt.
Það er vitað mól, að mikill meirihluti fslendinga er
andstæður valdhöfunum í Krém{ og þeim stjórnarhátt-
um, sem þeir aðhyllast og beita. fslenzka þjóðin mundi
aidrei þola rússneska stjórn, eins og hún kemur fram og
beitir valdi sínu, ef hún fengi þar nokkru um ráðið eða
gæti rönd við reist. Um þetta jnunu flestir sammála, að
undanskildum nokkrum ofsatrúarmönnum, sem lítil á-
stæða er til að taka alvarlega. Hins vegar er íslenzka
þjóðin s-íður en svo andstæð hinni rússnesku þjóð, íslenzk
ur almenningur ber ekki neinn kala til rússnesks
almennings, enda eklii ástæða til. íslendingar eru ekki
svarnir óvinir neinnar þjóðar, og það hefur lönguin verfð
von þeirra, að vinsamleg samskipti gætu verið milli
íslenzku þjóðarinnar og annarra þjóða. Um þetta hafa
verið gefnar út margar opinberar yfirlýsingar bæði fyrr
og síðar.
Nú er það lýðum Ijóst, að þjóðir þurfa að hafa samskipti
sín í milli, þótt þær aðhyllist ekki stjórnarhætti hverraránn
arrar. Um það eru Sameinuðu þjóðirna augljósasta dæmið.
Enda væri þá lítil von- fyrír mannkynið, ef þjóðir og ríkis-
stjórnir gætu ekki ræðzt við, þótt á milli beri um ým-is mál
og skoðanir fari ekki ætíð saman. För íslenzku þingmann-
anna til Rússlands var ekki farin tij að votta rússnesku
stjórninnj neina hollustu, eða til að láta í ljós samþykki
íslendinga við framkomu rússneskra stjórnarvalda við und-
irokaðar þjóðir. Síður en svo. Förin var einungis farin til.að
sýna rússnesku þjóðinni, að íslenzk þjóð ber ekki kala
í brjóstj til neinnar þjóðar. Þessar tvær þjóðir hafa mikil
viðskiptaleg samskipti, og geti menn verzlað við þjóð, er
næsta eðlilegt, að þejr geti notið gistivináttu hennar.
íslendingar eru í stjórnmálasambandi við Rússa og
hafa sendiherra í Moskvu. Þeir hafa á undanförnum
árum verzlað austur fyr!r járntjald, og eru Sovétþjóðir
aðalkaupendur íslenzkra sjávarafurða. Það gefur því að
skilja, að alls konar tengsl og viðskipti við austanjám-
tjaldsþjóðir hljóía að eiga sér stað. Þetta veit aðalrit-
stjóri Morgunblaðsins marnia bezt, því að honum mun
hafa verið býsna vel kunnugt um, þegar íslenzkur sendi-
herrastóll var settur í Moskvu, og í stjórnartíð hans
jukust viðskipti austur á bóginn einna mest. Rússar
hö;fðu þá undirokað Letta og aðrar Eystrasaltsþjóðir,
og ekki voru hendur rússneskra valdhafa þá síður flekk-
aðar en nú. Og formaður Sjálfstæðisflokksins, Ólafur
Thors, lyfti höfuðklerki hins alþjóðlega kommúnisma a
íslandi í ráðherrastól við hlið sér skömjnu eftir að
Rússar höfðu undirokað margar smáþjóðir. Og Bjarni
Benediktsson sagði ekki orð.
Nei, það er ekki lýðræðisást eða heílög vandlæting, sem
brýst fram í penna aðalritstjóra Morgunblaðsins, þegar
-'hann er að núdda um austurför þingmannanna. Það er
pólitík af lægstu gráðu, einkahagsmunapólitík. Morgun-
blaðið kallaði Hitlerssinna á sinn; tíð „menn með hreinar
hugsanir“, og aðalritstjórinn nam í Hitlers-Þýzkalandi ýms
.ar kúnstir, sem- hann kann ennþá. Nudd hans er áróður
gegn íslenzku ríkisstjórninni, að vísu klaufalegur áróður,
begar fortíð Sjálfstæðisflokksins er skoðuð, en áróður þó,
,ekki sprottinn af stjórnmálaþroska eða pólitískri hyggni
og langsýni, heldur af einkahagsm-unasemi, eins og öll
stefna Sjálfstseðisflokksins. Morgunblaðsmönnum er sama
þótt kommúnistar séu í stjórn og höfð séu viðskipti við
Riússland, bara éf þeir sjálfir eiga sæti í ráðherrastólum.
Þetta er mergurinn málsins. Því tekur enginn nudd þeirra
hátíðlega.
VILHJALMUR S. VIL-
HJÁLMSSON rithöfundur
íalaði um daginn og veginn
í ríkisútvarpið síðastliðið
mánudagsltvöld. Af tilefni
heimsóknar H. C. Hansen for
sætisráðherra Dana hingað
nú, ræddi VSV uni hann cg
starf hans í dönskum stjórn-
málum, en jafnframt ræddi
hann um Hans Hedtoft fyrr-
verandi forsætisráðherra
Dana, en báðii* voru þessir
menn frá Árósum og komnh*
a£ verkafólki. Vilhjálmur
kynntist báðum þessum
mönnum fyrir allmörgum
árum og hefur verið vel
kunnugur starfi þeirra síðan.
Kaflinn úr erindi VSV um
þetta efn; fer hér á eftir:
H. C. HANSEN, forsætis- og
utanríkismálaráð-herra Dan-
merkur hefur dvalizt hér síð-
ustu dagana. Ég ætla mér ekki
að ræða um ferðalag forsætis-
ráðherrans heldur langar raig,
af tilefn; þessarar heimsóknar
að gefa hlustendum svolitla
mynd af þessum ágseta gesti
og rau-nar um leið öðrum ný-
látnum dönskum stjcrnmála-
manni. Það væri hins vegar
ástæða til að ræða n-okkuð um
ferðalag hans að þessu sinni,
sérstaklega í samband: við horf
urnar í landhejgismálinu, og
þá fyrst og fremst af því að
landhelgi Færeyjinga og Græn
lendinga en Danir fara með mál
efnj þessara landa eins og kunn
ugt er, eru í nánum tengslum
við okkar mál. En blöð og út-
varp hafa þegar birt ummæli
forsætisráðherrans og er því ó.
þarfi að fjölyrða um það.
Það er alltaf skemmtilegt og
othyglisvert þegar æyintýri ger
ast í lífi manna. Það er ]íka
hvatning fyrir unga menn, leið
beiningar og ábending. H, C.
Hansen, eða H. C., eins og hann
er alltaf nefndur í hópj vina
og félaga, er frá Árósum, son-
Ur fátæks verkamanns og átti
hann fjölda systkina.
Hann fæddist árið 1906. Um
það leyti var verkalýðshreyf-
ingin í örum vext] í Arósum
og S-ocialdemokratar að verða
það stórveldi, sem þelr síðar
urðu í dönskum stjórnmálum.
Nokkru áður komu íram í Ar-
ósum margír nienn, sem síðar
urðu helztu boðberar stefnu
þeirra og þar á meðal Harald
Jensen og Peter Sabroe, barna
vinurinn mikli og óþreytandi
baráttumaður fvrir réttlæti til
handa olnbogabörnum þjóðfé-
lagsins. Báðir þessir menn
höfðu mik;x áhrif á æskulýð-
inn.
Á sama tíma ólst upp í Árós-
um klæðskerasonur, Hans Han
sen að nafni, fæddur árið 1903.
Báðir voru þessir piltar, Hans
og H. C. settír í iðnnám, Hans
Hansen lærði prentmyndagerð,'
eða þó öllu heldur eina grein
þeirrar iðnar, en H. C. lærði
prentverk. Þeir urðu þá þegar
miklir vinir og svo að segja
óaðskíljanlegir áratugum sam
an. Þeír stofnuðu iðnnemafélag'
í Árósum Og var Hans kosinn
formaður en H. C. ritari. Hans
gerðist snemma afburða
mælskumaður, víðfeðmur per
sónuleiki ,sem sópaði að og var , C. þá verið með allan ri-kis-
allsptaðar nálægur. Samtímis ’ sjóðinn í tösku und-ir legubekkn
v-arð H. C. glögguir túlkaridi; um þar sem þeir höfðust vif*
skoðana og kennisetninga, held á laun. Eftir styrjöldina vo.ru.
ur hlédrægari en Hans, en þó þeir. -báðir ráðherra £ ráuneyti
snöggur upp a lagið og gat bit
ið svo .bastarlega frá ser í deil-
um að ekki gleymdist ... Síðar
H. C. Hansen.
gengu þessir tveir Árcsadreng
ir í féiag ungra manna, sem
höfðu stjórnmál á stefnu-
skránni og oftast var það þann
ig, að Hans var formaður og
H. C. ritari- Loks var Hans
kosinn forset] allsherjar sam-
bands þeirra og H. C. varð um
leið- ritari þeirra. — Þannig óx
vegur þessara tveggja v' na gegn
um árin- þar til að lokum, að
þeir voru komnir í veglegustu
trúnaðarstöður flokksins. Staun
ing sjálfur valdi eftirmann
sinn, en hann sagðist hafa ve1t
því leng; fyrir sér hvorn hann
skyldi velja, sem formann, en
Hans varð fyrir valinu, — og
mun mestu hafa ráðið að Staun
ing hafi fundið í persónuleika
hans fleiri minningar frá liðn-
um baráttuárum, en einmitt
á sama fíma, sem Stauning réði
málum til lykta, féllu þeir hver
af öðrum, baráttufélagarnir þar
til „tröllið sjálft“, eins og félag
ar Staunings kölluðu- hann
stundum í gamni, stóð svo að
segja eitt eftir af hópnum, sem
skapaði flokkinn í upphafi.
' Á styrjaldar. og hernámsár-
unum var Hedtoft helzti maður
inn, en H. C. var fjármálaráð-
herra og sagð-i núverandi rit-
stjóri Socialdemokratens mér
eitt sinn, að stundum hefði H.
Búhls, en síðar varð Haiis, rem
þá hafði tekið sér ættarnafniSL
Hedtoft, forsætisráðherra og H1.
C. fjármálaráðherra. Hedtoft
veiktist hastarlega í kosningá-*
baráttunni 1953 og fékk ekki
aftur heilsuna. Hann lézf úf*
hjartaslagi 1955 og þá mun en-ý
um manni í flokkj hans hafa
dottið annað í hug en að H. C,
Kansen tæki við af honúm. —
Enda varð það svo og gerðist
hann bæði forsæ-tisráðherra Og
utanríkisráð'herra . , •
Þannig hefur lífsferill þessl
ara tveggja alþýðusona frá- Arw
ósum orðið. Slík ævintýri ger-
ast þar sem auður og vcjld ráSj».
ekki úrslitum um frama mann'a
Ég kynntist báðum þessum
mönnum árið 1929. Þá .var KcíI-
toft orðinn framkvæmdastjóri
flokksskrifstofunnar í Kaup-
mannahöfn og ritari flok.ksij.is,...,
en H. C. einn af helztu ræðu-
mönnum og s k i-p u 1 a g s frömu ð-
um hans. þá aðeins 23 ára garn
all. Yið fórum á alþjóðamóþ
sem haldið- var í Vínarborg. H-
C. gaf sig ekki mjög á tal vitS
aðra félaga, að fyrra bragði, ea
þegar hann var tokinn fali
reyndist hann mjög alúðleguf.
Hann hafði allt af gítar r,m
öxl og oft var hrópað á hanrp
að hann skyldi leika á gítarinn.
og stjórna söngnum og þa-ð
gerðj hann af miklu fjöri, -fc*
Hann var og er skáld gott og
hefur ort marga söngva me'&iA
annars sönginn „Danmark f-ol*
folket,“ sem mjög er sunginú
um landið þvert og endilangt.
Hann virðist fyrst í stað vera
hlédrægur, en það er aðeins á
ytra borði. Hann hefur ungur
tamið sér vissar reg'lur, sem
hann brýtur ekki. Emstaka iél
lagar hafa kvartað undan >því,
að hann fari aldrei seinna eú
á miðnætti af gleðisam;komumv
Hedtoft sat þær hins vegar
enda. H. C. er sagður vera haro
ari andstæðingur í deilum e|.
Hedtoft var, og snjallari á sarrf-
líkingar . * * Hedtoft kom -oft
hing-að til lands og ha.nn umfi
íslandi af heilum hug og vilctí.
veg þess sem mestan á aiiaa
hátt. Þetta er þriðja sinn, sr-nv
H. C. Hansen kemur til' ísla»ds.
Hann hefur nú efnt t;x sams-
konar ferðar og Hedtoft fór sem
forsætisráðherra árið 1948: Fæ’r
eyjar, ísland og Grænland. Þá
sagðj Hedtoft: „Ég vildi að ég
hefði getað komið með hanáritw
in hngað á Nls Ebbsen“, én svo-
hét herskipið, sem hann fexð-
aðist með. Ég hef engin slík
ummæli eftlr H. C. Hansen nú-
en ég veit að það er rétt, sepa
hann sagði á bláðamannafurid •
inurn í danska sendiráðinu u
fimmtudaginn, að honum þættí
mjög vænt um Island og hanr*
óskaði þess að. handritamá'Ji'ð
væri hægt að leysa þanmg
,allir gæfu vel við unað. Han»
bættl ■••þvi hins vegar viS, act
.handntln 'hefðu um aldir ve#»
ið geymd í Danmörku og þó a@
þau væru geymd þar enn úm
FramhaHt af 2. síðu.
«***»?.