Morgunblaðið - 06.08.1972, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. ÁGOST 1972
Sigríður Ásgeirsdóttir, lögfrædingur:
Aðilinn, sem gleymdist
peningarnir
ÁFBNGISVANDAMÁL unglinga
hefur veiið til umræðu í borgar-
stjóm, eins og fram kom í frétt
í Morgunblaðinu nýlega. Mun
það vera staðreynd, að áfengis-
neyzla ur.glinga fer vaxandi
og er orðin mikil og al-
menn, allt árið um kring. En
úr hófi keyrði þó 17. júní sl., og
er nú talið að hér sé alvarlegt
vandamiál á ferðinni, sem ekki
þolir neina bið, að reynt verði
að ráða bót á.
Málið hefir verið rætt mikið í
borgarstjóm, sem fyrr segir, og
þar kemur fram, að um sé að
kjenna m. a. sinnuleysi dóms-
valdsins, máttiausu almennings-
áliti, leynivínsölu o. fl. I>ar kem-
ur einnig fiam, að ýmsir aðilar,
svo sem dómsmálaráðuneytið,
heiibrigðisráðuneytið, æskulýðs-
ráð og þjóðhátíðarnefnd hafa
verið beðin um samvinnu við að
kanna þessi mál og leita að úr-
lausn þeirra. Eftirtektarvert er,
að bamavemdaryfirvöld eru ekki
meðal þeirra aðila, sem leitað er
fll, í þessu sambandi. Eru þau þó
lögum samkvæmt sá aðili, sem
á að hafa eftirlit með hegðun
bama og ungmenna til 18 ára
aldurs, utan heimilis og á að gera
tihögur um úrbætur í þeim mál-
um, Hvort sem borgarstjóm
hefir visvitandi gengið fram-
hjá bamavemdaryfirvöidum eða
hreihlega gleymt þeim, þá rennir
það stoðum undir þann grun,
sem læðzt hefur að mönnum
undanfarið, að bamaverndaryfir-
völd sofi á verðinum.
En vandínn er djúpstæðari en
svo, að bamavemdaryfirvöld ein
geti leyst hann. Og ómaklegt er
að kenna um sinnuleysi dóms-
valdsins, sem vafasamt er að sé
ifyrir hendi, þvi að til lítils er að
dæma þung viðurlög, þegar að-
staða til að framfylgja dómum
er varla fyrir hendi.
Vandinn verður heldur ekki
leystur með því að stöðva leyni-
vinsölu eða skapa nýja tízku í
áfengismeðferð. Hann verður
ekki leystur með vínpassa eða
með neinum þeim ráðum, sem til
umræðu hafa komið í borgar-
stjóm, vegna þess, að orsök
vandans hefir alls ekki verið
rædd þar, hvort sem menn koma
ekki auga á hana eða vilja ekki
sjá hana, en hún er einfaldlega
fjárráð unglinganna.
Hvorki unglingar né aðrir geta
komizt yfir áfengi að neinu ráði,
nema með þvi að borga fyrir það
og til þess þurfa þeir peninga.
En séu þeir fyrir hendi, þá opn-
ast þeim alltaf leið til að ná í
áfengi, hvaða ráðstafanir sem
gerðar kunna að verða. Og víst
er, að peninga hafa unglingamir,
en hvaðan koma þeir? Hluti
þeirra eru vasapeningar, sem
unglingar fá hjá foreldrum sín-
um, en langstærsti hlutinn er
peningar, sem unglingamir vinna
sér inn í sumarfríum sínum, því
að flestir unglingar eru í skóla
til 16 ára alduns og miikilil fjöldi
þeirra stundar menntaskólanám
eftir það. Og þá emm við loks
komin að kjama málsins: 4 mán-
aða sumarfríi Lslenzkra skóla.
Þessi löngu sumarfrí skólanna,
sem eru einsdæmi meðal þeirra
þjóða, sem við sækjum þekkingu
okkar til og berum okkur saman
við á sviði félags- og menningar-
mála, eru gömul arfleifð frá þeim
tíma, þegar bamavinna var
nauðsyn á íslandi. En þessi blett-
ur á þjóðinni, sem skipar henni
á bekk með vanþróuðum þjóðum,
þar sem bamavinna er enn við
lýði, verður að hverfa hið bráð-
asta. Augljóst er, að þörfin fyrir
Sigríður Ásgeirsdóttlr
barnavinnu er ekki lengur fyrir
hendi, því að börnin sjálf fá að
ráðstafa tekjum sinum, að mestu
leyti. Það sannar hin óhóflega og
almenna áfengisneyzla þeirra.
Það er vafamál, að menn geri
sér almennt Ijóst, hversu stór
þáttur bamavinnan er I þjóðar-
búskap okkar. Unglingar 14—15
ára og eldri eru eftirsóttur
vinnukraftur í byggingariðnaði,
við sveitastörf, verzlunarstörf,
fiskiðnað og á fleiri sviðum, en
börn undir 14 ára eiga ekki eins
auðvelt með að korna sér í vinnu.
Þó er það alltítt að þau vinni við
sveitastörf og barnagæzlu. —
Vandamál hefuT skapazt hér í
Reykjavík vegna skólabama og
hefur borgin skapað fjölda þeirra
vinnu við skrúðgarða og kirkju-
garða, því að ótækt er að láta
stóran hóp unglinga ráfa um at-
vinnulausan og án verkefna af
nokkru tæi í heila fjóra mánuði
á árínu.
Gallar hins langa sumarleyfis
skólanna eru langtum fleiri en
kostir þess. I fyrsta lagi lengir
það skólagönguna í heild, þannig
að stúdentsaldur verður 20 ár i
stað 18 ár. Aldur kandidata
hækkar samkvæmt því um tvö
ár, en það hefur í för með sér
aufcna þörf fyrir námslán og hús-
næði fyrir stúdenta, sem flestir
eru kornnir með fjölskyldu, áður
en þeir Ijúka háskólanámi. I
öðru lagi slítur sumarfríið námið
um otf í sundur og skapar los í
skólastarfinu, bæði hjá memend-
um og ketnnurum, sem flestir
stunda aukavinnu á sumrin, og
eru því á tvöföldu kaupi yfir
sumarmánuðina. Og nú er svo
komið, að þeir telja sig ekki
komast af án þessarar aukavimnu.
í þriðja lagi gefst unglingum
kostur á að vinna sér inn tals-
verða peninga, sem þeir ráða að
mestu ieyti sjálfir og erfitt er
fyrir foreldra að hafa eftirlit
með i hvað þeir fara. Þessi fjár-
ráð unglinganna hafa þau óheilla-
vænlegu áhrif, að þau hjálpa
þeim tiil að brjótast undan aga-
valdi foreldranna, því að ungling-
ar með næga penimga, þurfa ekki
að vera upp á foreldra sína
komnir og geta gert það sem
þeim sýnist, andstætt því, þegar
þeir þurfa að biðja um penimga
fyrir þessu eða hinu. Þetta er
veigamesti þátturinn í þvi aga-
leysi og eftiríitsleysi, sem margir
vilja kenna foreldrunum um.
I fjórða lagi verða þéssi skóla-
frí til þess að tefja unglingama
frá máminu, með því að nýta
starfskrafta þeirra í þágu at-
vimmuveganna, í stað þess að
nýta þá í þeirra eigin þágu, með
hagnýtu, skemmtilegu námi, á
meðan þau eru á þeirn aldri, sem
þau eru næmust og eru raun-
verulega of ung til að vera sett
á vinmumarkað ful’lorðna fólks-
ins.
Rætur barnavinnunnar liggja
dýpra en margir hyggja og það
verður ekki sársaukalaust að
rífa þær upp. En ef vilji er raun-
verulega fyrir hendi til að kom-
ast fyrir almenna áfengisneyzlu
meðal unglinga, þá verður að
minnka fjárráð þeirra og til þess
þarf að skera djúpt. Allir verða
að leggja á sig þau óþægindi,
sem það kann að hafa í för með
sér, a. m. k., fyrst í stað, að nýta
betur skóiaárið og stytta sumar-
fríið um helming, og stuðla að
þvi að um raunverulegt sumar-
frí verði að ræða, en ekki að-
eins hlé á kennslu V3 hluta árs-
iins, til þesa að láta unglingauna
vinna.
Oft hefur þvl verið haldið
fram, sérstaklega af rosknu
fólki, að það hafi þroskandi áhrif
á uinglinga að kynnast atvinnu-
lífimu snernma og taka þátt í því,
auk þess fyllist þeir námsleiða
á of langri áríegri skólavist.
Þetta er mikiil misskilniingur,
sem byggist á eigin lífsreynsWi
þessa roskna fólks, sem er enn
í fersku minni, þegar barna-
vinna var nauðsyn á íslandi.
Nú eru þeir tímar liðnir, en
æskileg kynni umglimga við at-
vimnuvegina eiga að fara fram,
sem liður í námimu, lifandi, sjálf-
stæðu námi, sem vonamdi á eftir
að sjá dagsins ljós, hér á lamdi.
Því að það er hið dauða ítroðsliu-
kerfi, sem þvi miður er hér
stænsti þátturinn í kennislunni,
sem skapar námsleiða, en ekki
lamigur áriegur skólatimi, sem
byggist á lifandi kennsluaðferð-
um, þar sem bömunum er kennt,
að læra á lifrænan, skapandi
hátt, en ekki með utanbókariær-
dómi.
Að lokum þetta: Unglingar á
íslamdi þurfa ekki á sumarvimnu
að halda, það sannar hin óhóf-
lega eyðsla þeirra, ekki aðeins I
áfengi, heldur í skemmtanir af
ölllu tæi, föt, munaðarvörur o. fl.
Ef atvinnuvegimir þurfa á
unglimgum að halda í surnar-
vinnu, verður að leysa það mál
á anman hátt. Þess vegna er
óhætt að stytta skólafríið um
helming. Þá myndi einnig
vandamálið, sem skapast við otf
mikinn frítíma og leggst rneð
miklum þunga á æskulýðsstarfið,
verða auðveldara viðureignar.
Æskulýðsstarfið er raumveruilega
starf, sem leysa á imnan skól-
anna, en ekki utan þeirra, þótt
sú hafi orðið þróunin, m. a.,
vegna hins sundursliitna skóla-
tíma.
Enn sem komið er fer stór
hluti af tekjum unglinganma til
áfengiskaupa. En hve langt verð-
ur þar til það verður ekki áfengi,
heldur fíkni- og eituríyf, sem
peningamir fara í? Er ekki kom-
inm tími til að staldra við og
endurskoða fjárráð ungliinganna
og draga úr því óhófi, sem þar
ríkir?
Orlof húsmæðra
fyrst framkvæmt
í Hafnarfirði
Undanfarið hefir töluvert
verið ritað og rætt um orlofs-
mál, nú síðast hinn mikli kvenna
fundur á Hótel Sögu, sem Stein-
unn Finnbogadóttir boðaði til
tfyrir hönd orlofsnefndar
Reykjavíkur, í þeim tilgangi að
kynna orlofslögin að nýju.
Ofrausn er þvi að endurtaka
þetta hér, heldur mun til gagns
og fróðleiks minnzt lítillega á
upphaf orlofs húsmæðra í Hafn
arfirði, hins fyrsta í framkvæmd
á Islandi, þvi að sá veld-
ur miklu sem upphafinu veldur.
Er þar skemmst frá að segja,
að brautryðjandi oríofs hús-
mæðra í framkvæmd á íslandi er
Sigurrós Sveinsdóttir í Hafnar-
firði, víðkunn fyrir mikil störf
að verkalýðsmálum um langan
aldur.
Ágætar heimildir um þetta
fyrsta upphaf orlofs húsmæðra
er að finna í dagbók K.F.U.M.
frá Kaldárseli, sem er í vörzlu
Jóels Ingvarssonar, hins mikla
stuðningsmanns kristilegs starfs
í Hafnarfirði um fjöida ára.
Hér verða nokkur atriði tek-
in orðrétt upp úr dagbókinni, en
hún er sniildarlega færð af
Soffíiu Sigurðardóttur.
Þriðjudaginn 26. júlí 1955.
Þá komu eftirtaldar konur í
Kaldársel: Sigurrós Sveinsdótt-
ir, Sigrún Sveinsdóttir, Soffía
Sigurðardóttir og starfsfólk,
Á síðastliðnum vetri samþ.
bæjarstjóm Hafnarfjarðar að
veita ákveðna fjárupphæð til
þess að konur úr Hafnarfirði
gætu notið sumardvalar og þá
einkum þreyttar mæður, sem
erfitt ættu með að veita sér
slíkt. TU að sjá um undirbún-
ing og framkvæmd á því
skipuðu þeir þrjár fyrsttöldu
konurnar og sneru þær sér til
stjórnar Kaldársels til að biðja
um húsmæði fyrir starfsemina
og brugðust þeir svo drengílega
við, að þeir buðust til þess að
lána húsið og allt sem því fylgdi
endurgjaldslaust, og fyrir þenn-
an höfðingsskap erum við sem
eigum að hugsa um þetta, þeim
iinnilega þakkláitar.
Þetta skrifar Soffía í dagbók-
ina. Br nú sagt frá ýmsri fyrir-
greiðslu sem hið nýbyrjaða or-
Iof nýtur, því næst frá fyrsta
dvalardeginum, sem er 29. júlí.
Sunnudagurinn 31. júlí 1955. Þá
eru þama staddar 12 dvalarkon
ur og 5 börn. Þennan sunnu-
dag komu 14 gestir og virðist
þetta nánast hafa verið vígslu-
hátíð orlofs húsmæðra. Ýmislegt
merkisfólk kom þama, sem of
langt yrði upp að telja. Sumir
skrifa í gestabókina. Hannibal
Valdimarsson, þá formaður Al-
þýðusambands Islands, skrifar
þannig: Mlkið fagnaðareftii.
Mikið verkefni framundan. Jón-
ína Guðmundsdóttir frá Reykja-
vík skrifar: Gleðst yfir fram-
kvæmdum Hafnarfjarðarbæjar,
og þeim ágætu konum, er val-
izt hafa til framkvæmdanna,
Guð blessi starfið.
Ragnheiður Möller skrifar:
Óska bæjarstjóminni til ham-
ingju mpð forstöðunefndina.
Fyrstu húsmæðraorlofsnefnd á
íslandi. Til hamingju með starf-
ið.
Dagbókin heldur áfram að
segja frá öllu markverðu, sem
við ber: Fimmtudaginn 4. ágúst
1955 komu nokkrir bæjarfull-
trúar frá Hafnarfirði í heim-
sókn.
Guðmundur Gissurarson skrif
ar fyrir hönd þeirra allra í dag-
bókina: Stjórn dvalarheimilis
kvenna í Kaldárseli sýndi okk-
ur þá vinsemd að bjóða okkur
til kaffidrykkju í Kaldárseli. Jafn
framt því að njóta ágætra góð-
gerða, skoðuðum við heimilið og
ræddum við konumar um starf
það sem hér er hafið. Við teljum
að hér sé hafið mjög merkilegt
brautryðjendastarf, sem hafn
firzkar konur ættu að kunna að
meta og notfæra sér í framtíð-
inni. Um leið og við þökkum
ágætar móttökur og lýsurn
ánægju okkar yfir því hversu
allt er myndarlegt hér og vel
af stað farið, þá óskum við þess
ari starfsemi heilla og ham-
ingju.
Séirstakt þakklæti færum við
forstöðunefndinni og orlofsfólki
öllu.
Undir standa nöfn þeirra
Helga Guðmundssonar, Stefáns
Gunnlaujgssonar, Páls Sveins-
sonar og Ólafs Jónssonar.
Þessi oríofsdvöl lauk þ. 8.
ágúst 1955.
Næsta ár, 1956, var dvalizt í
Kaldárseli, en næstu 2 ár i
Straumi. Þegar það húsnæði
fékkst ekki lengur, þá sýndi
Loftur Bjarnason, framkvæmda-
stjóri, orlofskonum Hafnarfjarð-
ar þann einstæða höfðingsskap
að lána þeim hinn rúmgóða og
vandaða sumarbústað sinn í
Lambhaga endurgjaldslaust, með
an þær þurftu þess með.
Árum saman dvöldu konurnar
í Lambhaga, þangað til ekki var
lengur við vært vegna bygging-
ar Álverksmiðjunnar í Straums-
vík.
Nokkru síðar hófst samstarf
með orlofsnefndum Hafnarfjarð-
ar, Kópavogs og Reykjavíkur,
sem enn stendur og reynzt hefur
öllum aðilum hagkvæmt. Núna í
sumar verður dvalið í Lauga-
gerðisskóla við Haffjarðará í
Hnappadalssýslu. Farið verður
þ. 24. júlí og komið heim aftur
þ. 1. ágúst.
Innritun í orlofið fór
fram dagana 34 júlí og verðuir
einnig 10-11 júlí kl. 8-10 e.hád. I
skrifstofu Verkakvennafélags-
ins að Strandgötu 11, nýja Ven-
usarhúsinu.
Bæjaryfirvöld Hafnarfjarðar
hafa allt frá upphafi sýnt orlofi
húsmæðra óvenjulegan skilning
og hina mestu rausn.
Veit ég ekki betur en að
Hafnarfjörður standi fremstur
aUra landsins staða hvað þetta
snertir.
Vegna þessarar afstöðu bæj-
aryfirvalda eru hafnfirzkar hús-
mæður bæði sboltar og þakklát-
ar.
Þessar konur eru nú í orlofs-
nefnd Hafnarfjarðar:
Hulda Sigurðardóttir, gjaldkeri,
Dagbjört Sigurjónsdobtir,
Laufey Jakobsdóttir, Þorbjörg
Ólafsdóttir, Olga Þorbjörns-
dóttir.
Sigurveig Guðnuindsdóttir,
fomrnður.
H estamót
Kappreiðar Loga Biskupstungum verða
haldnar á skeiðvelli félagsins við Hrísholt
sunnudaginn 13. ágúst og hefjast kl. 14.
Keppnisgreinar auk gæðingakeppni félagsmanna:
250 m skeið
250 m folahlaup
300 m stökk
Þátttaka tilkynnist Gunnlaugi Skúlasyni Laugarási i síðasta
lagi föstudaginn 11. ágúst