Morgunblaðið - 11.01.1973, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 11. JANÚAR 1973
Eyjólfur ísfeld Eyjólfsson,
framkvæmdastjóri SH:
Loðnusala
til J apans
1 grein, sem birtist I dagbl.
Visi s.l. þriðjudag og sem telja
verður að byggist á viðtali við
Bjarna Magnússon, forstjóra
fyrirtækisins íslenzka umboðs-
salan h.f., er ráðizt að sölu-
samtökum frystihúsanna og
raunar fleiri aðilum, af mikl-
um ofstopa með samsafni full-
yrðinga og margháttuðum
dylgjum, vegna sölu á frystri
loðnu til Japan. Er engu likara,
en það séu samantekin ráð
sölusamtakanna og opinberra
aðila að valda þjóðinni, og þá
að sjálfsögðu ekki sizt félags-
mönnum sölusamtakanina sem
mestu tjóni.
Athugulum lesanda mun þó
ekki skjótast yfir, að hér liggi
fiskur undir steini, enda er
ástæðan til þessarar árásar sú,
að forráðamenn sölusamtak-
anna hafa ekki viljað fela
Bjarna Magnússyni forsjá sína
um mörkun sölustefnu samtak-
anna í uppbyggingu arð-
vænlegs og vaxandi framtíðar-
markaðar á frystri loðnu til
Japan, en tilefni „viðtalsins"
nú, er þó annað, sem síðar skal
vikið að.
Til að skýra þetta mál og þá
markaðsstefnu, sem sölusam-
tökin hafa tekið, er rétt að
rekja megin staðreyndir frá
upphafi þessara viðskipta.
Árið 1966 og 1967 komu hing
að nokkrir fuiltrúar þriggja
japanskra fyrirtæka til athug-
unar á auknurn viðskiptum
milli landanna og þá ekkd sízt
á vörukaupum af þeirra hálfu,
þar sem við keyptum þá þeg-
ar mikið frá Japan, sérstaklega
veiðarfæri. Ein af þeim vöru-
tegundum, sem til greina kom,
var loðna, sem er svipuð og
fisktegund, sem þeir hafa lengi
sjálfir veitt og neytt, en mjög
hefur gengdð á stofninn og
veiði minnkað ár frá ári á svip
aðan hátt og gerzt hefur með
síldveiðar hér. Þetta minnir
einnig á síldina okkar að því
leyti, að ekki mun ósvipaður
munur vera á milli þeirra:
loðnu og okkar, eins og á okk-
ar Norðurlandssild og Norður-
sjávarsíld. Því var það, að þeg
ar þessir aðilar komu heim til
Japan með sýnishom af loðnu
héðan, þá var hún alveg for-
dæmd af „sérfræðingum“ þess-
ara fyrirtækja, og talin von-
laus markaðsvara þar í landi.
1 einu af þessum fyrirtækjum
var þó aðili, sem ekki viidi gef
ast upp fyrirfram og fékk því
framgengt að fyrirtækið
keypti árið 1968 500 tonn til að
á þetta reyndi í raun.
Að því er fyrstu afstöðu sölu
samtakanna varðaði, þá er það
alveg misskilningur hjá B.M.,
að þar hefi verið andstaða
gegn þessari sölu, heldur var
um ýmsa byrjunarörðugleika I
framkvæmdaatriðum að ræða,
eins og t.d. að tryggja fram-
leiðslu á umsömdu magni, þvi
sölius&mtökin gera ógjaman
samninga við erlend fyrir-
tæki, nema við þá sé staðið,
auk þess sem sú fjárhagslega
ábyrgð fylgdi þessu að greiða
„dauðfragt" á því magni til
Japan, sem ekki yrði framleitt,
en fragtin var á þeim tima
hærri liður en söluandvirði
vörunnar.
Þar sem báðir aðilar lögðust
á eibt með að fylgja þessu eft-
ir, þá fór þetta allt vel, því
bæði framleiddum við tilskilið
magn og japanska fyrirtæíkinu
tókst að vinna og selja þessa
vöru á markaðinum, þóbt enn
gætti miikiilar vantrúar á þetta
í Japan. Fyrirtækið taldi þetta
þó ekki fullreynt og sömdu
þeir um, kaup á 750 tonmim ár-
ið 1969 og árið 1970 var samið
um 1000 tonn. Þess má geta,
að þegar hér er komið, voru
hvorki B.M. né Norðmenn
komnir tii sögunnar sem út
flytjendur á frystri loðnu til
Japan. Jafnframt og þessi samn
ingur var gerður, óskaði hið
japanska fyrirtæki einhverrar
tryggingar um áframhaldandi
viðskipti, enda hafði þessi
markaðsöflun verulegan stofn-
kostnað i för með sér, bæði
varðandi vinnsluaðstöðu á loðn
unni í Japan og í dreifingu á
markaðinn. Þar sem hér var
um brautryðjendastarf að ræða
þá töldum við þetta eðlilegt og
var samið um að við seldum
þessu fyrirtæki okkar fram-
ledðslu af loðnu til Japan
næstu þrjú ár, að því til-
skildu, að samkomulag næðist
um magn og verð.
Sölumiðstöð hraðfrystihús-
anna og Sjávarafurðadeild
S.l.S. töldu hér um svo mikið
hagsmunamál að ræða í því, að
byggja upp markað fyrir þessa
framleiðslu i Japan, að sam-
tökin ákváðu að standa sameig
inl'ega að þessu máli þetta tírna
bil, þótt þau annars keppi um
sölu á sinni framleiðslu á öðr-
um mörkuðum en þeim, þar
sem aðeins er um einn kaup-
anda að ræða, þ.e. Austur-
Evrópu.
Þess má geta, að fyrsta árið
sem Norðmenn seldu nokkurt
magn af ioðnu til Japan, fengu
nokkrir aðilar þar útflutnings-
leyfi, en strax árið eftir, eða i
fyrra, að fenginni reynslu
ákváðu stjórnarvöld þar í
landi, að fela einum aðila
stjórn þessara mála.
Segja má, að þessi starfsemi,
sem hófst árið 1968, hafi fyrst
farið að skila verulegum ár-
angri árið 1971, en það ár seld
um við 3.300 tonn og i fyrra
var magn okkar kornið upp i
4.200 tonn.
Innflutningur á loðnu til
Japan hefur annars orðið sem
hér segir eftir árum og lönd-
um:
Eins og hér kemur fram jókst
innfliutningur mjög árið 1971
og þegar undirritaður var í
Japan seint á því ári voru
voru veruleg&r birgðir fyrir-
liggjandi hjá innflytjendum og
talið vafasamt að þær seldust
áður en framleiðsla ársins 1972
kæmi á markaðinn. Áhugi fyr-
ir innflutningi var þó nok'kur,
en takmarkaður, sem marka má
af því, að í viðtölum við
stærstu innflytjendur og þar á
meðal stærsta kaupanda á
norskri loðnu, sem einnig hef-
ur verið kaupandi B.M., að sam
anlagðar hugmyndir þeirra um
innflutning frá Islandi voru
mun lægri en það magn, sem
samið var um við okkar kaup-
anda.
Til samanburðar við þær inn
flutningstölur, sem áður eru
nefndar má geta þess, að við
höfum nú samið um söJu á
10.000 tonnum og Norðmenn
6—8.000 tonnum og er þá enn-
fremur gert ráð fyrir 3.300
tonna innflutningi frá Rúss-
landi og 800 tonnum frá Kan-
ada, eða samtals um 22.000 tonn
um á móti 10—11.000 tonnurn í
fyrra. Frá markaðssjónarmiði
er þvi um tvöföldun magns að
ræða á einu ári, og þótt B.M.
telji Japani einfæra um að
„vernda“ sinn heimamarkað, þá
teljum við að seljendur hafi í
þvi efni einnig veruiegra hags
muna að gæta, og þar sem hér
er um aðeins tvær þjóðir að
ræða, þ.e. okkur og Norð-
menn, og miðað við skoðana-
skipti, sem þegar eru hafin
okkar í milli, þá munum við
vilja hafa þar hönd í bagga.
Oifit er hér rætt um stopulan
sjávarafla, ótryggt verðl'ag
þeirra afurða og er þvi sízt
ástæða til að bæta þar við
ábyrgðarleysi og spákaup-
mennsku í okkar markaðsmái-
um.
Að því e\ framleiðsluhliðina
varðar, þá tókst Norðmönnum
ekki að afgreiða nema um helm
ing þess magns, sem þeir seldu
í fyrra. Um okkar reynslu í
þeim efnum er það að segja, að
við höfum hingað til staðið við
okkar samninga, en árið 1970
mátti ekki tæpara standa, enda
gekk loðnan illa vestur með
landi vegna óhagstæðra skii-
yrða. 1 fyrra voru skilyrði aft-
ur á móti mjög hagstæð, og
hefði mátt framleiða nokkru
meira magn en selt var.
B.M. telur sig hafa fengið
hærra verð á s.l. ári heldur en
sölusamtökin. Vegna margra og
mismunandi verðflokka er hér
erfitt um beinan samanburð,
auk þess sem einstök sala eitt
ár sannar ekkert í þessum efn
um, eða er B.M. búinn að
gleyma þvi, að þegar útflutn-
ingi loðnu árið 1971 var að
ljúka, átti hann símtel við und
irritaðan, og óskaði mjög ákveð
ið eftir þvi að fá uppgefin
skriflega okkar útflutnings
verð, til að geta lagt það sem
sönnunargagn fyrir kaupanda
sinn í Japan. Er hugsanlegt að
það hafi þá verið að renna
upp fyrir honum, að hans verð
væru lægri og var samningur-
inn háður einhverri viðmiðun
við verð sölusamtakanna ? Hér
má geta til skýringar, að þess
um málum er svo sniJldarlega
fyrir komið hér, að útflutnings
leyfi B.M. eru háð því að hann
selji ekki fyrir lægra verð en
sölusamtökin. Ef B.M. vill
nota þá einföldu deilingarað-
ferð, sem verðsamanburður
hans fyrir s.l. ár virðist byggj-
ast á, þá eru til aðrar afurðir
en loðna. Stærsti hlúti fram-
leiðslu þess frystihúss sem B.M
nú selur fyrir er þorskur. Með
þessari reikningsaðferð er
hægt að sanna, hvenær sem
B.M. óskar þess, að árin 1970,
1971 og hálfit árið 1972 haíi það
frystihús, sem hann selur fyrir
fengið mun l'ægra meðalverð
fyrir þessa afurð en fétegsaðil-
ar, Sölumiðstöðvar hraðfrysti-
húsanna.
Að sjáliflsögðu hiýtur það
sjónarmið að vera ofarlega gð
flá sem hæst verð fiyrir okkar
afurðir á hverjum tíma. Þetta
er þó engan veginn einhlítur
mælikvarði á mörikun söiu-
stefnu. Eif loðnan er tekin sem
dæmi, þá er hér um að ræða
vöru, þar sem veiðimöguleikar
eru miklir og allar aðstæður til
árlegrar aukningar fram-
ieiðsiuaflkasta með hæfilegri
aðlögun, auk þess sem önnur
vinnsla loðnunnar gefur mun
lægra útfluitningsverðmæti. Við
höfum því lagt mikla áherziu
á aukningu magnsins, en samt
hafa verð hækkað verulega á
hverju ári, og má telja að
þau hafi verið góð á s.l. ári og
mjög hagstæð á þessu ári.
Þetta má m.a. marka af því, að
ávallt hefur náðst samkomiuJag
í Verðlagsráði um verð þessar-
ar vöru, sem annars er heddiur
sjaldgæfit, enda hafa fuHtrúar
sjómanna og útgerðarmanna
stutt þessa magnauknimgar-
stefnu. Sem betur fer, er aitt
útliit fyrir að veruleg árleg
aukning geti orðið á þessum
markaði í Japan, en það vekur
aftiur á móti til umhugsunar
um, að þessi vinnsla feilur að
verulegu leyti á sama tíma og
á sama svæði og okkar vetrar
vertíð. Það má ekki ske, að við
vanrækjum þá markaði, sem
við höfum byggt upp fyrir
frystan fisk, vegna ónógra af-
kasta við framleiðsluna eða
vegna vinnuaflsskorts.
1 því sambandi er skemmst
að minnast, hvemig frystihús-
in voru svelt af hráefni og
framleiðsla þeirra stóð í stað
þau ár sem síldveiðin stóð
hæst.
Þetta er orðið lengra mál en
í upphafii var ætiað og verður
ekki afsakað með öðru en því,
að margir hafa áhuga á að
kynnast ýmsum sjónarmiðum í
sambandi við þessa nýju fram-
ieiðsiu, sem nú er að verða
verulegur liður í okkar út-
flutningi.
Mörgum atriðum hefur þó
orðið að siieppa, sérstaklega að
því er við kemur markaðsað-
stöðunni í Japan og dreifingu
vörunnar. Þá hefur heldur
ekki verið minnzt á aðrar vöru-
tegundir, sem kaupandi ofckar
gerir tilraunir með, en þar
væri ekki sízt að nefna loðnu
hrogn, sem framleidd voru í til-
raunasfcyni í smáurn stíl á síð-
ustu vertið, en nú verður reynt
að framleiða um 200 tonn. Hér
er ekki ósvipað vandamál á
ferðinni og gilti um loðnuna,
þvi þette er ætlað til noktun-
ar í stað annarrar vöru, og hér
eru fyrirsjáanlegir byrjunarerf
iðleikar í framleiðslu.
1 upphafi þessarar greinar
var gefið í skyn, að sérstakt
tilefni væri til viðtaiis B.M. nú
um þessi mál, enda fcemur fram
í því, að sömu aðstæður og
ágreiningur rífcti árin 1971 og
1972, án þess að leiddi til blaða
skrifa. Það nýja í málinu er,
að ákveðið hefur verið að
breyta því fyrirkomulagi, sem
hér hefiur, af einhverjum
óskiljanlegum ástæðum verið i
gildi í fjölda ára, að ávallt
væri að minnsta kosti einum
aðila, sem stæði utan sölusam-
taka S.H. og S.I.S., veitt leyfi
til útfliutnings á frystum fiski.
Afturköllun þessa leyfis átti að
taka gildi frá síðustu áramót-
um, en þótt ekki væri ætlun-
in að það næði til loðnu nú,
þá hefur B.M. barizt mjög fyr-
ir framlengingu þessa teyfis
enda mun hann annast um sölu
fyrir leyflshafa. Af hálfiu B.M.
er þetta moldviðri um loðnu-
sölu til Japan vafalaust ætlað
sem áróðursatriði í því máli.
Hér er ekki tækifæri til að
ræða það mál almennfi, en að-
eins skal tekið flram, að sölu-
samtökin hafa alltaf talið þetta
sérstæða leyfi til óþurftar og
raunar stundum beins tjóns í
marfcaðsstarfsemi fyrir frystar
vörur. Því miður hefur ekfci
flengizt skilningur á þessu fyrr
en hjá núverandi sjávarútvegs
ráðherra.
Reyfcjavík, 10. janúar 1973.
Berklavörn
Félagsvist og dans í Lindarbæ föstudaginn 12. jan.
klukkan 20.30.
Hljómsveit Ásgeirs Sverrissonar leikur.
Fjölmennið stundvíslega.
Skemmtinefndin.
Verð 67 Jeepster 270
Arg. Teg. í þús. 67 Land Rover 220
72 Saab 96 460 67 Toyota Corona St. 230
72 Toyota Corolla 380 66 Volkswagen 100
72 Cortina 310 66 Taunus 17M 185
71 Cortina 295 65 Taunus 17M 175
71 Volkswagen 280 67 Moskwich 70
71 Volkswagen 250 67 Opel Rec. 220
71 Opel Kadett 290 66 Moskwich 60
71 Maveric 525 66 Land Rover 165
71 Comet 580 62 Gipsy diesel 75
71 Skoda 100 L 175 65 Zephyr 4 85
69 Volvo 164 410 63 Dodge Dart Station 175
68 Cortina 190 67 Scout 240
70 Opel Record 420 66 Bronco 190
70 Sunbeam 1500 260 65 Falcon Station 230
68 Opel Caravan 350 67 Cortina 165
71 Volkswagen 1200 190 65 Cortina 80
69 Rambler Ambassador 430 61 Taunus 17M 70
67 Citröen I.B. 19. 260 63 Volkswagen 65
ísland 1970. 1.020 1971. 4.000 1972. 4.800
Noregur 0 2.500 3.000
Rússland 1.000 1.500 2.000
Kanada 50 500 500
Samtals: 2.070 8.500 10.300