Alþýðublaðið - 02.09.1930, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Glæpisr og taegnlng.
Eitt vandansál nútfmans.
Mörg eru þau málefni, sem
mikið eru rædd í útlendum blöð-
um, en sjást ekki nefnd í ís-
lenzkum blöðum og þjóðin þvl
varla veit að séu til.
Eitt af þessum málum er glœp-
ur og hegning.
Sá, sem fylgist mieð í ’útlendum
blöðum, sér, að glæpamenn eru
dæmdir sífett á ný og á ný fyrir
sömu glæpina, svo að þegar á
æfi þeirra líður, þá er timinn,
sem þeir hafa verið í fangelsi,
langt um lengri en sá, sem þeir
hafa verið frjálsir menn. Má þvi
sjá, að hegningin hefir hvorki
orðið að tilætluðum notum fyrir
þjóðfélagið né glæpamanninn.
Fyrir nokkrum hundruðum ára
og tæplega það voru menn þeirr-
ar skoðunar, að sjálfsagt væri að
hafa hegninguna sem ægilegasta,
til þess að hræða menn frá því
að fremja glæpi. Það eru t. d.
ekki nema liðug 100 ár síðan
unglingspiltur var tekinn af lífi
í Englandi fyrir að rétta hendi
inn um brotna búðargluggarúðu
og taka þaðan hlut. En menn
eru nú búnir að sjá, að óttinn við
ægilega hegningu heldur mönn-
um ekki frá glæpunum. En hvern-
ig á að fara með þá, er fremja
glæpi? Það er vandamál, sem
margir hafa fengist við að leysa.
Nýlega er komin út bók í Sví-
þjóð, eftir Olof Iíinberg prófes-
sor, geðveikilækni við Konratís-
berg-spítala*), sem mikla eftirtekt
hefir vakið. Auk þess að vera
stórlega fróðleg er hún skemtdleg
aflestrar (nema rétt byrjunin).
Kinberg setur fram þessar spurn-
ingar og reynir að svara þeim:
Á hvaða hátt eigum við að svara
fyrir þaö, er við gerum? Hvað
heldur mönnum frá að fremja
glæpi? Hvaða áhrif hefir hegn-
ing? Hann kemst að þeirri niður-
stöðu, að það sé ekki fyrst og
fremst óttinn við hegningu, sem
heldur mönnum frá að fremja
glæpi, heldur áhrifin frá um-
hverfinu, það er, hvað þykir rétt
siðfræði meðal þeirra manna, er
maður umgengst. Hjá sumum er
það samt óttinn við hegninguna,
sem heldur þeim frá því að fara
út fyrir það, sem lögin leyfa, —
ekki það, hvort hegningin er stór
eða lítil, heldur bara það að til er
hegning. Til eru einnig „fædtíir
glæpamenn“, sem fremja glæpi
án tillits til í hvernig umhverfi
þeir vaxa upp eða eiga heima, og
sem engan ótta hafa af venju-
legri hegningu.
Hver er tilgangur hegningar-
innar ? Það er ekki nema sjaldan
að ,hún getur hrætt menn frá að
*) Olof Kinberg: Aktuella krimina-
litetsproblem i psykologisk belysning.
— Bokförlaget Natur och Kultur,
Stockholm.
fremja ,,glæp. En hún losar þó
þjóðfélagið ,um stund við glæpa-
manninn ,(þó með ærnum kostn-
aði jSé). í framtíðinni ætti hegn-
ingin ,að vera til þess að gera
glæpamanninn ,að nytsömum
þjóðfélagsþegni. En til þess að
það ,geti orðið, þarf hegningin
að ,vera miðuð við glœpamann-
irui, ,en ekki glæpinn, þannig, að
hegningin , sé miðuð við hve
hættulegur maðurinn sé þjóðfé-
laginu, og sé hegningin bæði há-
mark og lágmark, og fari lengd
hegningartímans ,eftir því, hvaða
framfarir álítast að hafi orðið
á ,innræti glæpamannsins. En til
þess að þessa aðferð megi hafa
þarf ,öðru vísi rannsókn en nú
tíðkast. Það þarf sálfræðilega
rannsókn á því, undir hvaða
kringumstæðum u glæpurinn er
framjnn og í hvaða umhverfi,
siðfræðilega séð, glæpamaðurinn
hefir alist upp og lifað. Það þarf
með öðrum orðum rannsókn á
glæpamanninum fremur en á
glæpnum. Þessari sálfræðilegu
rannsókn heldur Kinberg mjög
fram, því sannað er, að mjögmik-
ill hluti glæpamanna eru annað-
hvort geðveikir eða langt neðan
við meðallag að viti eða tilfinn-
ingalífi. Eftir enskum skýrslum
eru um 8 menn af hverju þús-
undi geðveiklaðir, svona alment,
en meðal manna í fangelsum í
Englandi 10 af hverju hundradi.
Rannsókn, er nýlega fór fram í
Sing-Sing-fangelsinu í Bandaríkj-
unum, sýndi, að 18 af hverju
hundraði af ' föngunum höfðu
minni greind til að bera en meðal
12 ára barn. Nítján af hundraði
voru svo geðbilaðir, að þeir urðu
að teljast af því einu vandræða-
menn, og 12 af hundraði voru al-
gerlega geðveikir. Fyrir alla slika
menn er fangelsið rneira en
gagnslaust util betrunar, — það
er blátt áfram skaÖlegt, og má
búast við nýjum afbrotum af
þeim undir eins og þeir koma
úr fangelsi. Slíku fólki þarf að
koma fyrir á stofnunum, þar sem
því getur liðið sæmilega, enda sé
því ekki slept þaðan nema nokk-
urn veginn sé vissa fyrir því, að
það sé óhætt.
Kindberg bendir á, að auk geð-
bilunar og vöntunar á meðal-
viti geti ýms veikindi, eins og til
dæmis svefnsýki og þegar heil-
inn laskast eitthvað, leitt til þess
að menn verði glæpamenn, því
það geti orðið til þess að siðfræði
þess, er um ræðir, ruglist al-
veg og hann hætti að geta greint
á milli þess, sem rétt er og
rangt. Óeðlilega mikil kynferðis-
þrá leiðir einnig stundum til
margs konar glæpa, þó einkum
til kynferðisglæpa.
Margt er það fleira, sem minst
er á í bók Kinbergs, t. d. það,
sem flestum mun þykja ótrúlegt,
að vessar, er ákveðnir kirtlar
gefa frá sér í blóðið, hafi áhrif á
breytni manna, en svo er það
nú samt.
Þjóðfélagið þarf að verja sig
gegn glæpamönnum og heppileg-
asta leiðin virðist vera að gera
það á þann hátt, sem einnig
Þrír eyjaflokkar við norðan-
vérðar Bretlandseyjar eru okkur
vel kunnir úr fornsögum vorum:
Hjaltland, Orkneyjar og Suður-
eyjar. Bygðust Hjaltland og
Orkneyjar úr Noregi, en Suður-
eyjar (Hebritíes), sem eru vest-
an, við norðanvert Skotland, voru
bygðar Skotum. En þær voru í
margar aldir undir stjórn og á-
hrifum norrænna manna, eins og
mörg örnefni þar enn í dag bera
vitni um. T. d. heitir einn forn
kastali þar Ormaklett, og munar
minstu, að sé ómenguð íslenzka,
en eyjanöfn svo sem Islay, Co-
lonsay, Raasey, Oronsay og Ra-
ransay, sýna norrænan uppruna,
þó afbökuð séu.
Til Suðureyja er talin eyjan
St. Kilda, þó hún sé um 40 sjó-
mílur fyrir vestan þær (Grímsey
er um 30 sjómílur undan landi).
Við St. Kilda eru um 17 eyjar,
sker og drangar, og verpir fugl
á sumum þeirra. Einkennilegastur
er „Karlinn", drangurinn Stac
Lii, sem er 600 feta hár, þ. e.
helmingi hærri en loftskeyta-
stengurnar á Melunum, og 100
fet í viðbót (þær eru 253 fet).
Hann er flatur að ofan, en ekki
nema 100 fet í þvermál þar, eða
kollurinn allur á honum á stærð
við fjórða hlut af Austurvelli. En
þó hann sé svona brattur og
mjór liggur samt einstigi upp á
hann, og kvað það meira að
segja ekki vera mjög erfitt fyrir
þá, sem vel eru kunnugir, en þeir
St. Kildabúar fara þarna upp á
hverju ári til þess að ná í súlu-
unga, því ógrynni af hafsúlu’
verpir á drangnum.
Sjálf er St. Kilda 14 ferkílö-
metra að flatarmáli, eþa um
þriðjungi stærri en Heimaey í
Vestmannaeyjum. Á henni er eitt
fjall, Connagher, alveg þver-
hnýpt, 372 metra hátt (Heima-
klettur er 283 metrar). Standberg
er á alla vegu við eyna, nema í
lítilli vík, sem er að suðaustan;
þar er sendin fjara, og er það
eini lendingarstaðurinn við eyna,
enda hafa þeir St. ‘ Kilda-búar
lengst af verið einangraðir 9
mánuði ársins, eins og Grímsey-
iangar voru fram á síðustu ái*<a
tugi (en nú er, svo sem menn
vita, orðin mikil breyting ,í
Grímsey). Einu samgöngurnar er
skemtiskip, er kemur fjórum
þessum ólánsmönnum, er hafæ
glæpatilhneiginguna, kemur beztr
með því að gera þá af þeim,,
sem unt er, að nytsömum og
starfandi meðlimum þjóðfélags-
ins.
Væri öskandi, að einhverjir hér
vildu leggja fyrir sig að kynnast
fræðum þeim, er bók Kinbergs
ræðir um.
sinnum yfir sumarmánuðina og
stendur við í nokkrar klukku-
stundir,ef veður er gott, en skern-
ur ef brimar.
Fuglaveiði er í björgunum
kringum eyna, og verpir þarna
fýll, lundi, svartfugl og súla..
Fýliinn hefir þó verið aðalbjörg-
in. Einkennilegt er að nákvæm-
lega sama aðferðin var höfð við
fýlaveiðar fyrir tvö hundruð ár-
um í Grímsey og St. Kilda, sem
þá voru einu staðirnir þar sem
fýll verpti, og þó þeir St. Kiltía-
búar mæli á tungu Há-Skota
(gaelic, sem er skyld írsku), þá
kölluðu þeir fýlinn norrænu
nafni: fulmar, þ. e. fúlmár.
Um fjörutíu hektarar af landi
eru ræktanlegir, og er ræktaði
dálítið af höfrum, byggi og kart-
öfjum. Konur vinna alla erfiðis-
vinnu á eynni. Fuglafræðingurinn
O. G. Pipe, sem dvajdi hálfsmán-
aðartíma á St. Kilda, mætti eitt
sinn hjónum og bar konan bagga,.
sem hún var alveg að sligast
undir, en maðurinn gekk við hlið
hennar og reykti pípu sína. Segir
Pipe, að konunni hafi þótt þetta
mjög eðlilegt, því konur á St.
Kilda líti mjög upp til manna
sinna, en þeir skoði þær sem
ambáttir sínar. Vinna karlmenn
ekki annað starf en að veiða fugl
og fara á sjó. Eru þeir ágætis
bjargmenn, en sjóinn sækja þeir
slælega. Fuglaveiði hefst hjá
þeim 12. ágúst, en þangað til er
fugl friðaður; er björgunum ár-
Jega skift niður milli fjölskyld-
anna, þannig að hver fær sinn
hluta, og er þetta alt gert með
samkomulagi, og ósamlyndi
þekkist ekki. íbúarnir eru mjög
guðhræddir og lesa sjóferðabæn
bæði þegar farið er og komið..
Hafi vel veiðst eru bænir þuldar
í nær hálftíma áður en lent er.
Til skamms tíma hafa eyjar-
skeggjar unað vel hag sínum, og
fyrir nokkrum árum þegar Pipe
fuglafræðingur dvaldi þar, hafði
ekki nema einn maður flutt
burt af eynni í hundrað ár. Hann
fór til meginlandsins og stund-
aði þar kaupmensku og græddi
mikið fé, en fór á hverju sumri
til St. Kilda og dvaldi þar sum-
armánuðina og bjó við sama
kost og aðrir eyjarskeggjar.
Fuglatekja liefir farið mink-
andi á St. Kilda síðustu áratug-
Grímseyingar Skotlands
fara búferlum.