Morgunblaðið - 27.05.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. MAl 1973
litrgiitíilílalrilr
Otgefandi hf. Árvakur, Reykjavik.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
au furðulegu tíðindi hafa
nú gerzt, að ríkisstjórnin
hefur neitað boði Norðmanna
um að miðla málum í átökum
þeim, sem orðið hafa út af
landhelgisdeilu íslendinga og
Breta, án þess svo mikið sem
ræða við norska ráðamenn
um það, hvað fyrir þeim
vekti. Ríkisstjómin hefur
ekkert samráð haft við
stjórnarandstöðuna um þessa
ákvörðun, né heldur utanrík-
ismálanefnd, þótt hér sé svo
sannarlega um mikilvæga
ákvörðun í utanríkismálum
að ræða, sem skylt hefði ver-
ið að leggja fyrir nefndina,
enda auðvelt, því að fundur
hefur verið boðaður þar á
morgun.
Þessi ákvörðun ríkisstjórn-
arinnar er auðvitað sízt til
þess fallin að vinna okkur
samúð meðal frændþjóða og
annarra. Allir vita, að Norð-
menn eru velviljaðri okkur
en nokkur önnur þjóð. Og
þeir hafa lýst yfir samúð
með málstað okkar og stuðn-
ingi við okkur. Engu að síð-
ur ákveður ríkisstjórnin á
eindæmi sitt að virða þá
ekki viðlits, þegar þeir bjóð-
ast til að gera tilraun til að
aðstoða okkur við að koma
brezka herskipaflotanum út
fyrir fiskveiðitakmörkin.
Þjóðviljinn er kampakátur af
þessu tilefni og segir í fyrir-
sögn á frétt um málið: „Nei,
takk, Norðmenn.“
Ekki leikur á tveimur tung-
um, að þessi ákvörðun er
runnin undan rifjum komm-
únista. í ræðu sinni á úti-
fundinum á Lækjartorgi
sagði Lúðvík Jósepsson: „Það
er hér heima sem sigur verð-
ur unninn, en ekki erlendis í
neinum nefndum eða ráðum
eða á fundum.“
Ljóst er af þessum ummæl-
um, að Lúðvík Jósepsson vill
reyna að koma í veg fyrir,
að við ræðum mál okkar við
vini og samherja. Og raunar
er líka ljóst, að hann stefnir
vísvitandi að því að reyna að
spilla fyrir þeirri vináttu
okkar við aðrar þjóðir, sem
okkur er nú nauðsynlegri en
nokkru sinni fyrr. Fyrstu orð-
in, sem hann mælti, er hann
kom heim frá viðræðum við
vini sína og skoðanabræður í
Moskvu, voru á þá leið, að
við íslendingar ættum með
24 stunda fyrirvara eða
kannski 48 stunda, að banna
allar lendingar erlendra her-
flugvéla á Keflavíkurflug-
velli. Við áttum með öðrum
orðum í augsýn allra að
brjóta vamarsamninginn, lög-
legan samning við Banda-
ríkjamenn, og skapa okkur
þannig óvináttu þeirra og
annarra samherja okkar í At-
lantshafsbandalaginu, jafn-
framt því sem við lýstum því
yfir í augsýn alheims, að við
virtum ekki gerða samninga.
Þegar Vísir spyr Lúðvík
Jósepsson í gær að því, hvað
hann vilji segja um nálægð
rússneska flotans við ísland
svarar hann:
„Nú, það er auðvitað farið
að tengja þetta beint við dvöl
mína í Moskvu um daginn, og
ég er náttúrlega talinn hafa
pantað skipin?“
Enginn hefur fram að þessu
brigzlað Lúðvík Jósepssyni
um að hafa pantað þessi
skip, nema hann sjálfur. En
kannski hefur hann einhverja
samvizku eftir allt, og
kannski hefur dulvitundin
sagt honum, að íslendingar
væru farnir að sjá í gegnum
þann vef, sem hann hefur
verið að spinna til þess að
reyna að afla íslendingum
óvina sem víðast, á þeirri
stundu, sem okkur ríður
mest á samúð, skilningi og
vináttu þjóðanna.
En meðal annarra orða,
hvernig væri að Lúðvík Jós-
epsson skýrði íslenzku þjóð-
inni frá, hvað honum og ráða-
mönnum í Moskvu fór á
milli. Til hvers var för hans
farin? Og hver varð árang-
urinn? Ekki hafa þjóðirnar
austan járntjalds lýst yfir
neinum stuðningi við okkur,
heldur þvert á móti notað op-
inbera heimsókn Einars
Ágústssonar til Póllands til
þess að lýsa yfir fyllstu and-
stöðu við málstað okkar.
En mitt í hringavitleysunni,
sem umlykur vinstri stjórn-
ina ætíð, er á hana reynir
og kommúnistaráðherramir
taka völdin, gerast þau
ánægjulegu tíðindi, að Einar
Ágústsson snýst með ein-
beitni gegn Lúðvík Jóseps-
syni. Hann lýsti því yfir í
sjónvarpsviðtali, að ríkis-
stjórnin hefði enga ákvörðun
tekið um að afturkalla þau
samningstilboð, sem gerð
hafa verið í viðræðum við
Breta og sagði það ákveðna
skoðun sína, að við þau til-
boð bæri að standa, er her-
skipin hefðu farið út fyrir
fiskveiðitakmörkin. En eins
og allir vita, hafði Lúðvík
Jósepsson lýst yfir hinu gagn-
stæða.
Lausn deilunnar við Breta
heyrir stjómskipulega undir
utanríkisráðherra og eftir
atvikum forsætisráðherra, en
með engum hætti undir
sjávarútvegsráðherra. Einar
Ágústsson hefur nú tekið af
skarið og sagzt ætla að
stjóma þessu máli héðan í
frá. Hvað sem líður afstöðu
manna til samninga eða ekki
samninga, er vissulega
ánægjulegt að utanríkisráð-
herra skuli nú hafa tekið
rögg á sig og gefið afdráttar-
lausar yfirlýsingar, þftert of-
an í ummæli Lúðvíks Jóseps-
sonar.
Að vísu er það grátlegt, að
mitt í öllu umtalinu um þjóð-
areiningu skuli ríkisstjórnin
sjálf vera sundruð nú eins og
venjulega. En aUir góðir
menn treysta Einatri Ágústs-
syni og Ólafi Jóhannessyni
betur til að ráða landhelgis-
málinu til lykta en Lúðvík
Jósepssyni, sem lætur stjórn-
ast af annarlegum hvötum.
Nú reynir á ráðherra Fram-
sóknarflokksins. Ef Einar
Ágústsson beygir enn einu
sinni af fyrir Lúðvík Jóseps-
syni eftir þá yfirlýsingu, sem
hann hefur gefið, er pólitísk-
ur heiður hans að engu orð-
inn. Það hlýtur hann að vita,
og þess vegna ætti að mega
treysta því, að Lúðvík Jóseps-
son verði nú loks settur ut-
angarðs, þar sem hann líka
á heima.
EIGA K0MMUNISTAR
AÐ RÁÐA FERÐINNI ?
Reykjavíkurbréf
*---" Laugardagur 26. maí-
Loftleiðir færa
út kvíarnar
Fyrir skömmu hófu Loftleiðir
flug til Chioagoborgar í Banda-
ríkjunum, og er það ný flugleið,
sem ástæða er til að ætla, að
geti orðið félaginu veruleg lyfti
stöng. Umsvif Loftleiða í Banda
ríkjunum eru mjög mikil
og meiri en menn gera sér al-
mennt grein fyrir. Þar í landi
þurfa menn bæðí að sýna mik-
inn dugnað og útsjónarsemi til
að standast hina gifurlegu sam-
keppni úr öllum áttum, en það
hefur Loftleiðum fram að þessu
tekizt, þótt oft hafi verið við
ramma.n reip að draga og hagn-
aður minni en menn hefðu von-
að.
Flugfélag fslands hefur einn-
ig verið í vexti að undanfömu-
en hörð samkeppni íslenzku fiug
félaganna hefur verið þeim báð-
um fjötur um fót á ákveðnum
flugleiðum, og hagur þeirra því
lakari en ella væri.
Sumir virðast álíta, að ís-
lenzku flugfélögin hafi not-
ið styrkja af almannafé. Því fer
víðs fjarri. Hvorugt félagið hef-
ur nokkru sinni fengið styrki
frá ríkisvaldinu. Þetta er óllkt
því, sem gerist víða annars stað-
ar, þar sem ríkisvald ýmist styrk
ir flugfélögin eða þau eru rek-
in af ríkinu, oft með miklum
halla, sem skattborgarar verða
að greiða. Þrátt fyrir smæð ís-
lenzku flugfélaganna hefur
stjórnendum þeirra tekizt að
halda svo vel á málum, að fé-
lögin hafa geta staðið á eigin
fótum, þótt hagnaður hafi raun-
ar orðið minni en æskilegt hefði
verið — og minni en segja má,
að eðlilegt sé miðað við mikla
veltu.
Nú hafa islenzku flugfélögin
uppi áform um sameiningu eða
nána samvinnu með einhverjum
hætti. Væntanlega verða ákvarð
anir í þessu efni teknar á aðal-
fundum félaganna, sem boðaðir
eru sama daginn hjá þeim báð-
um eftir mánuð. Er óskandi, að
þær fyrirætlanir beri þann
árangur, sem að er stefnt, og í
öllu falli ætti að mega treysta
þvi, að komið verði í veg fyrir
óeðlilega samkeppni, sem bæði
félögin hlýtur að skaða.
W atergate-málið
Undanfamar vikur hafa
Bandaríkjamenn naumast rætt
um annað né skrifað um ann-
að en Watergate-málið svo-
nefnda, sem allir hér þekkja.
Stundum halda menn, að póli-
tískar deilur og stjórnmálaárás-
ir séu hatrammlegri hérlendis en
annars staðar þekkist, en þeir
sem séð hafa bandarísk blöð að
undanfömu og fylgzt með frétta
skýringum í fjölmiðlum, komast
að þeirri niðurstöðu, að í Banda
ríkjunum sé stjómmálabarátta
miklu opnari en hér og raunar
líka mun harðskeyttari, þegar
eitthvað ber út af eða hneyksli
gerast á borð við Watergatemál-
ið.
Athyglisvert er, að það voru
bandarísku blöðin, hin óháða
pressa, sem tókst að fletta ofan
af Watergatehneykslinu. Her-
skari blaðamanna vann að upp-
lýsingasöfnun, og hver þráður
var rakinn til enda, þar til nýj-
ar og nýjar hliðar málsins komu
í ljós.
Auðvitað er þetta mál mikill
hnekkir fyriir bandarískt stjóm
arfar, en á þvi er þó lika önn-
uf hlið. I Bandaríkjunum hef-
ur blöðunum tekizt að upplýsa
þetta mái, þrátt fyrir harðsnún
ar tiiraunir stjómvalda til að
halda því leyndu, og hver vaida
maðurinn af öðrum hefur orðið
að láta af embætti vegna
tilrauna til að hylma yfir
það. Sú staðreynd, að engu að
síður hefur tekizt að upplýsa
máiið, sýnir þrátt fyrir allt
styrkleika bandarísks þjóðfé-
lags, svo og viðbrögð almennings
við uppljóstrununum.
Og þegar þetta er skoðað,
mættum við Islendingar gjaman
Mta í eigin barm og hugleiða,
hvemig gengur að fá hér upp-
lýsingar um ýmislegt það, sem
stjómvöld aðhafast, og hve
fjarri þvl er enn, að við höfum
jafn öfluga fjölmiðla, sem leyfi
fá til að starfa óháð, og Banda-
rfkjamenn hafa. Þróunin hefur
þó verið hér í rétta átt, og von-
andi tekst engum að snúg henni
við, þótt tilraunir tiil þess hafi
óneitanlega verið gerðar.
Vandi Nixons
Watergate-málið er auðvitað
mikið áfall fyrir Nixon Banda-
ríkjaforseta og forsetaembavtti ð
í heild. Aliir virðast um það
sammála, að áhrifavald hans geti
aldrei orðið jafn mikið og það
var, áður en þessir atburð
ir gerðust. Og háværar raddir
hafa jafnvel um það heyrzt, að
hann yrði að hætta í forseta-
stairfi, þótt heldur verði að telja
ólíklegt, að framvindan verði á
þann veg.
Aðrir benda á, að nokkuð gott
geti lei'tt af þesisu hneykslismáli.
Þeir segja, að i tíð þriggja for-
seta, Kennedys, Johnsons,
og Nixons, hafi áhrifavald for-
setaembættisins stöðugt farið
vaxandi. Afflr þessir menn hafi
reynt að taka til sin síaukin
völd, þótt /ólíkir hafi verið að
öðru leyti. Menn benda á, að
Eisenhower forseti hafi gef-
ið sér tíma til að spila Sína golf-
leiki og ekki talið, að afflr þræð
ir þyrftu nauðsynlega að vera
í hans hendi. Þá hafi verið jafn
ræði milli bandarísks fram-
kvæmdavalds, löggjafarvalds og
dómsvalds, en þvi jafnræði hafi
verið raskað af þrem síðustu for
setum Bandarfkjanna. Eftir
reynslu þá, sem menn hafa feng
ið af atburðum síðustu mánaða
munu þeir verða betur á verði
gagnvajrt ofurvaldi Bandarikja-
forseta og starfsliðs hans.
Það muni leiða til þess, að áhrifa
vald annarra stofnana, einkum
Bandaríkjaþings, muni fara vax
andi á kostnað forsetaembættis-
ins, og þannig muni stoðir lýð-
ræðis styrkjast og valddreifing
aubast.
Um allt þetta rita menn og
ræða vestan hafs öllurn stund-
um, hvar í stétt sem þeir standa,
og óhætt er a.m.k. að segja, að
umræður þessar séu frjóar og
Bandarikjamenn hafi um þessar
mundir mikinn áhuga á stjórin-
málunum.
Útifundur ASÍ
Otifundurinn á Lækjartorgi
s.i. fimmtudag var svo sannar-
lega hinn ánægjulegasti. Hann
hófst með frábærri ræðu Geíirs
Hallgrimsisonar, varaformanns
Sjálfstæðisflokbsinis, og lauk
með einróma samþykkt álykfcun
ar, sem í senn var skorinorð og
skynsamleg. Með þeirri ályktun
var staðfest sú stefna, sem hef-
ur verið í mótun undanfarnar
víkur, eftir að Bretar gerðu al-
vöru úr hótun sinni um að beita
okkur vopnavaldi. Eftir einróma
samþykkt þeirrar áiyktunar ætti
ekki að þurfa að óttast, að nein-
um takist að spffla þeirri
einingu, sem þjóðamauðsyn er
að haldist. 1 upphafi tfflögunn-
ar voru Bretar að sjálfsögðu for
dæmdir fyrir árás sina, en síð-
ar segir:
„Fundurinn skorar á rík-