Morgunblaðið - 27.05.1973, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. MAl 1973
17
GÍSLl J. ÁSTÞÓRSSON EI>ÍS OG MÉR SÝNIST
Hvað hefur fortíðin
gert þér, manni?
Bernhöftstorfuáhlaupið er
sú tegiumd óþekktar sem guð-
irnir hljóta að hafa welþókm-
un á. Litagílaðir menn eru
hressari fyrir bragðið og þeir
sem sögðu að seskan væri að
fara í hundana verða að svip-
ast um eftir öðruim syndasel-
um. Það fólk er ekki giatað
sem fimn'ur upp á jafn dýrð
legu skammarstriki. Eimhver
ætti að muna eftir forkó'lfun-
um næst þegar orðuregnið
byrjar. Ég segi ekki að það
þurfi að vera stórriddara-
kross. En stórriddarakossi
sýnist orðunefnd samt að skað
lausu mega smiella á þá.
Sjálfsagt er þetta Bemhöfts
undur þó aðeins gáligafrestur.
Einm góðan veðurdag verða
gömdu húsim með leikfamgalit
unium horfin og á kambimum
þama við Lækjargötu trónar
rétt eim tröliadymigjan sem
verður orðin of litid rétt í
þann mund sem yfirsmiðurinn
leggur fram síðusfcu reikming-
ana. Þetta er gamgurinn á því.
Við erum ennþá svo feimin
við fortíðina að við höfum
varla undan að bera hana út
á öskuhauiga. Manni dettur
líka stundum i hug að eim-
hverjum sé maumast sjálifrátt.
Eins og ráðherrar hafa sann
að frá ómunatíð er rílkisbákn
ið einmitt sá staður þar sem
menn geta unnið árum saman
án þess að hafa huigmynd um
hvað þeir eru að gera. Eru hér
eikki einhvers®taðar i afkim-
um Stjórnarráðsims menn að
bauka sem var kannski falið
fyrir svosem fjörutíu árum
að fjarlægja dúfnakofa skul-
um við segja, en síðan eins
og gleymdist að biðja þá að
hætta. Einhver ýtti þeim af
stað en engum huigkvæmdist
að kveðja þá til baka. Svona
menm veifa sleggjunni eims og
svefnigeruglar. Ekkert fær
stöðvað þá. Þeir mundu rífa
ömmu sína ef hún kæmist á
listann hjá þeim.
Það er venjulega viðkvæðið
þegar maður amast við þess-
um hlutum að það sé verið
að vinna fyrir framtíðina. Ég
veit ekki hvað margir embætt
ismenn eru búnir að trúa mér
fyrir því að þeir séu að láta
umturna öíiu sem mér er kært
vegna bamabarnanna minna.
Af hverju eru húsin þarna orð
ím jarðýtumatur? Jú, þar er
til þess hún Gíslína dóttur-
dóttur mín (sem ér að vísu
ekki fædd) þurfi ekki að taka
of krappa beygju þeigar húm
skreppur eftir mjólkiinni núna
upp úr aldamótunum. Og af
hverju (spyr maður með til-
heyrilegum lotningarsvip) er
verið að felila þennan fagra
hlyn? Jú, það er til þess^að
einhver annar ófæddur borg-
ari geti farið í sólbað.
Ég er orðinn dauðieiður á
þessum framtíðaráætlunum
sem tortima fortíðinni og
leika nútíðina þar að auki svo
grátt að maður getur vaknað
við það að morgni að gatan
sem maður lagði bíilnum sín
um á x gær hafi verið fjar-
lægð uim nóttina. Reykjavik
hefur tvo djöfda að draga með
ríkisbáknið í fanginu, svo að
henni er kannski vorkunn. —
Auk þess má fyrirgefa henni
margt glappaskotið fyrir þá
dæmalausu snyrtimennsku
sem hún hefur tamið sér. En
nágrannabæirnir sem hanga í
pilsfaldi hennar eru líka að
burðast við að vera stórir. í
Kópavogi þar sem óg er orð
inn reynslunni ríkari er ekk
ert á sama stað 2 ár í röð.
Kristinn E. Andrésson skrif-
aði bók sem heiitir Enginn er
eyland. Hann ætti að vera bú
settur i Kópavogi. Nánast ann
arhvor maður er kominn með
húsið sitt á umferðareyju. Sr.
Gunnar Árnason, sem keypti
sér í mesta roeinleysi lítið en
snoturt einbýlishús á kyrrlát
um stað, skammt frá Hafnar-
fjarðarvegi, er orðinn útskot
á lögreglustöðinni. 1 Kópavogi
þykir engin gata með myndar-
brag upp á síðkastið nema
hún sneiði hornið af nokkrum
íbúðarhúsum. Skipuilagsmenn
irnir sýna sízt meiri miskunn
en hraunið í Vestmannaeyj-
Uim. Nú kváðu þeir stefna á
húsin fyrir austan bæjarskrif
stofurnar. Þau hljóta að fjúka
sagði maður einn mér, nema
íbúarnir séu reiðubúmir að
fara niður i vað í hvert skipti
sem þeir þurfa að skreppa
bæjarleið. Þama er verið að
liækka allt bæjarlandið með
ferlegum spreng'ngum. Það
er of lágt til lofts i Kópavogi,
sagði maðurinn oig brosti
beisklega.
Það endar oftast með skelf
ingu þegar miðbæjarfárið
gripur menn. Þá eru ýturnar
ræstar. Síðan eru dregnar
fram stórhýsateikninigar með
þvílíkum glæsibrag að jafn-
vel byggingameistarar píra-
mldanna hefðu hugsað sig um
tvisvar. Síðan er öilu snúið
þversum sem áður var lanigs
um og ölilu snúið á hvolf sem
áður sneri upp í loft. Og þeg
ar „nýi miðbærinn" er loks-
ims risinn á rústum þess
'gamla, þá er bygigðin komin
austur á Kambabrún, þar
sem barnaböm okkar miumi
væn tamlega vinda sér í að
sprengja upp umhvierfi sitt
— af umhyggju fyrir sinum
barnabörnuim!
isstjóm Islands, að hún hlutist
til um, að lögð verði þegar í
stað tillaga fyrii’ Allsherjarþing
og Öryggisráð S.Þ. um fordæm-
ingu á þessari ofbeldisárás
Breta.
Við krefjumst þess, að fasta-
ráð NATO fordæmi aðgerð-
ir Bteta og fyrirskipi þeim að
afturtealla flota sinn.
Með árás Breta hafa þeir
loteað öUum samningaleiðum. Að
einis með aftuT'köMuin flotans get
ur skapazt grundvöllur til fram-
haldsviðræðna um bráðabirgða-
samikomulag. Islenztea þjóðin
miun aldriei semja undir valdbeit
ingu.“
Hér er það annars vegar und-
itrstrikað, að Islendingar munu
aldnei láta beygja sig með valdi,
og þvi aðeins taka upp fram-
haldsviðræður um bráðabirgða-
samfcamulag, að brezku hersteip
iin hverfi ú't fyrir 50 mílna mörk-
in, og hins vegar að málið verði
bæði lagt fyriir Atlantshafs-
bandalagið og Sameiniuðu þjóð-
imar, þær tvær meginstofnanir,
sem við eigum aðild að og eru
þess megnugar að beita áhrifa-
valdi sínu, til þess að neyða
Ðreta til að láta af ofbeldisað-
gerðum.
Nú reynir á það, hver vöm
smáþjóðunum er í þátttöku í
Slífcu alþjóðasamstarfi. Við Is-
lendingar hijótum að treysta því
að óreyndu, að þessi tvö banda-
lög verði þess megmug að knýja
Breta til undanhalds, enda hlyti
það að valda okkur gífurlegum
vonbrigðum, ef svo færi ekkl.
Hitt er auðvi'tað barnaskapur,
að við ættum að segja okkur úr
Sameimuðu þjóðunum eða
Atlan'tshafsbandalaginu, þótt
þessum samtökum takist ekki þeg
atr í stað að verða við öllurn
óskum ofckar. Því miður er fram
gamgur mála oft býsnra seinvirk-
ur hjá hinum stóru alþjóðasam-
tökum, en við hljótum að þrýsta
á einis skjóta úrlausn og frek-
aist er kost«r.
Arangur
alþjóðasamstarfs
Eins og Geir Hallgrímsson vék
að í ræðu sinni á Lækjartorgi,
gerir aðild okkar að Sameinuðu
þjóðunum, Atlantshafsbandalag-
inu, Norðurlandaráði og fledri
samtökum okkur kleift að beita
okkur á a!þjóðavettvangi. Við
erum ekki einanigTaðir og ofur-
seldir valdi hinis sterka, vegna
þátttöku okkar i þessu mikil-
væga alþjóðasamstarfi. Það ger-
ir okkur kleift að láta rödd okk
ar heyrast og krefjast ákvarð-
ana af hálfu þeima ríkja, sem
með okkur starfa. Þessa aðstöðu
hljótum við nú að hagnýta okk-
ur út í yztu æsar, enda álykt-
aði hinn geysifjölmenni útifund
ur einmitt, að svo skyldi gert.
Allir þekkja ákvæði Atlants
hafssáttmálans um skyldu með-
iimaþjóðanna til að koma þeim
til hjálpar, sem á er ráðizt, og
svipuð ákvæði er að finma í sátt-
mála hinna Sameiinuðu þjóða,
þar segir t.d. í 4. og 5. tölulið
1. gr.:
„Allir meðlimir skulu í milli-
ríkjaviðskiptum varast hótanir
um valdbeitingu eða beitingu
valds gegn landamærahelgi eða
stjómmálasjálfstæði nokkurs
ríkis, eða á neinn amnan hátt,
sem kemur í bága við markmið
hinna Sameinuðu þjóða. Meðlim
ir skulu veita hinusrn Sameinuðu
þjóðum áslla aðstoð í sérhverju
starfi, sem þær framkvæma sam-
kvæmt þessum sáttmála, og
skulu ekki aðstoða nokkurt ríki,
sem hinar Sameinuðu þjóðir
beita hindrunar- eða þvingunar
ráðstöfun'um.“
Exnis og sendiherra íslands hjá
Sameinuðu þjóðunum, Haraldur
Kröyer, hefur gert grein fyrir,
geta ýmsir annmarkar vaid-
ið því, að seinlega muni ganga
að afla þeirrar fordæmingar á
firamferði Breta, sem við æskj-
um. Og á sama hátt má vera,
að einihver dráttur geti orðið á
beinum afskiptum Atlantshafs
bandalaigsins, en þráfct fyrir það
eigum við ekki annarra kosta völ
en að leita á náðir þessara stofn
ana og annaiicra, samhliða
því sem við förum í liðsbóm til
vina okkar og frænda á Norð-
urlöndum.
En þótt einhver dráttur verði
á bexnum afskiptum alþjóða-
stofnananna, munum við vinna á
hægt og sígamdi — og auka
þrýstinginn með öUum tiltækum
ráðum. Við eigum ekki annarra
kosta völ. Og jafnvel þótt við
réðum yfir nægilegu her-
valdi, mundum við ekki beita
því.
Sorglegt hneyksli
En þegar hinn mikli og
ánægjulegi árangur hafði náðst
á útifundinum á Lækjartorgi,
gerðust þau atvik, sem mjög ber
að harma. Ailmikill fólksfjöldi
streymdi að brezka sendiráðinu,
og var út af fyrir sig efckeit
við það að athuga. Em þá gerðist
það, að nokkur hópur manma,
sem sýnilega „kunni til verka“
ruddxst í gegnum mannþröngina
og hóf grjótkast að sendiráðs-
byggingunni með þedm afleiðing-
um, sem öllum eru ljósar. Var
raunar mildi, að ekki skyldu
hljótast af likamsmeiðingar eða
jafnvel fyrsta mammtjónið í átök
unum við Breta, því að sendi-
ráðsmenn voru í byggingunmi.
Þar með gerðist það i fyrsta
skipti í átökum okkar við Breta,
að beitt var í senn ólöglegum
og ósæmilegum aðtferðum. Ein-
hverjiir kunna að segja, að Bret-
ar hafi átt þetta skilið, en jafn-
vel þeir, sem þarmig hugsa,
hefðu átt að gera sér grein fyr-
ir þvi, að með þessu atferli voru
þeir að bæta fyrir máilistað
Breta, en skaða málstað Islend-
inga. Þeir voru að vinna gegn
þjóðarhagsmunum.
Það er sorglegt til þess að
vita, að slíkar ólánskrákur skuli
vaða uppi og stórskaða okkur í
þeirri alvariegu baráttu, sem við
nú eigum í og fyrir höndum er.
En ljúst er hins vegar, að Bret-
ar hagnýta sér þetta atvik út i
yztu æsar og leggja á það
áherzlu, að Islendingar séu „of-
beidiismennirnir", en þeir hvít-
þvegnir englar.
Að sjáltfsögðu hefur ríkis-
stjórnin beðizt afsökunar á þess
um atburði og islenzka ríkið
greiðir allt það tjón, sem
af skriislátunum hlauzt. En fjár
munirnir skipta hér engu máli,
heldur það tjón, sem málstaður
okkar hefur hlotið af háttemi,
þessa hóps, sem allir vita raun-
ar hvar fengið hefur uppeldi
sitt.
Sjónvarps-
þátturinn
á þriðjudag
Mikið hefur manna á meðal
verið rætt um sjónvarpsþáttinn
s.l. þriðjudag, þegar forustu-
menn aMra stjómmála-
floteka komu fram og ræddu um
laindhelgismálið. Mesta athygli
vakti þar, að Lúðvík Jósepsson
aftók í upphafi þáttarins með
öllu afskipti A tlantshaf sbanda-
lagsins af hernaðaríhlutun
Breta, en rann síðan af hólmi
og tók undir það með öðnxm þátt
takendum, er þeir bentu á, að
við ættum að hagnýta okkur þá
aðstöðu, að vera aðilar að
NATO og skjóta málinu þang-
að. Á útifundinum á Lækjar-
torgi sló hann síðar úr og i, en
stóð þó að þeirri ályktun, sem
áður er getið, og krefst þess, að
fastaráð NATO fjalli um málið.
I annan stað kom eins glöggt
fram einis og verða mátti, að
Lúðvík Jósepsson hugsar a.m.k.
samhliða um annað en lausn
landheigismáisins, ef hann þá
ekki beiinlinis telur hana skipta
minna máli en að geta komið af
stað fjandskap miMi Islands og
Atiantshafsbandalagsríkjanna í
heild. Hann sagði, að banna ætti
lendingar aMra flugvéla frá Atl-
an tsh af sba n d aiagi nu á Kefkivík
urflugveMi með 24 eða kannski
48 stund'a fyrirvara. Við áttum
sem sagt að þverbrjóta lögleg-
an samning við Bandarík-
in og efma til óvináttu við þau
á þeim txma, sem okkur ríður
mest á að efla vináttubönd við
alla þá, sem við okkur vilja
vingast.
Þessi tiMaga lýsir Líðvík Jós-
epssyni og starfsaðtferðum hans
betur en flest annað.