Morgunblaðið - 04.08.1973, Blaðsíða 12

fl______
MORGUNBLAÐIÐ — EAUGARDAGUR 4. ÁGÚST 1973
„Of mikið er gert úr kristn-
um áhrifum á fornsögurnar
Rætt vi5 Peter Hallberg um
fornsagnaþingið, þýðingar
íslenzkra verka á sænsku o.f 1.
MEÐAL þeirra sem siiitja
þingið, sem fjallar um ís
lenzkar fom.sagnir er nú
stendur í Reykjavík, er Peter
Haliberg frá Gauitaborg,
þekktur bókmeamtafrömuðiur
og afburða þýðandi á íslenzk
verk. Ilann hefur þýtt vel-
flestar bækur HaBdórs Lax-
ness á sæmsku, með sérsitök-
um ágætum að kunnugra
dómi.
Blaðam. Mbl. náði talii af
Haillberg og spurði haran
fyrst, um hvað fyrirlesitur
hans hefði snúizt, sem hamn
flutti á þimginu á fimmitudag.
— Fyriirlesituirinn var um
„miðaldasiðfræði í Njálu“,
segix Hallberg. Síðari ár hafa
þær skoðanir gert æ meira
vart við sig að kristin fræði
hiafi haft meiiri áhrif en hald-
ið var á fornsögumar og að
míinu álililti hefur þetita gengið
of lamgt. Alls staðar er að
fiinina kristim áhirdf. Ég held
þvi fram sérsitaklega um
Njáflu, að sagnahöf undur
heninar, að mimmsita kosti,
hafi getað séð memm frá
mörgum hldðum i eimu. Þetta
atriði hefur verið talsvert
rætlt á þinginu. Þeirri rök-
semd er haldið fram, að þeg-
ar sögumar eru rttaðar, flest
ar á 13. öld, þá hafi Isliamd
verfð krfsitið í rösk 200 ár og
þá segjia þeir, sem fylgja
kenmiimgrumim um krisfim áhrif,
að aif því megii draga þá
ályktium, að höfundur hafi
ekki aðeins verfð krisitimn,
heidur siinnig haft hugmynd-
ir krilstiinmar siðfræði. Auð-
viitað eru viðurkenmd kristin
áhrif i sögumum. En annað er
hvorf allit skal rakið till þeirra.
Mörg aitriði í siðfræðd heiðn-
iinmair eru svipuð og i kristni.
Hermann Páissom lekitor í
Edimborg hefur gengið einma
lemgist í þesisum kemmiimgum,
þ. e. áróðri fyrfr kristinni sið-
fræði í formsögumum. Hann
hefur m. a. setlt þær skoðamir
símar fram í „Siðfræði Hratfn-
kötlu". Hermann hefur lesið
mikið og hefur tekið afcriði úr
Hrafnkels sögu og borið sam
an við rit kirkjufeðra á mið-
öldum og dregur þá álykt-
un að persónur Hrafn-
köblu hegði sér i öllu sam-
kvæmt krfsfiimmd siðfræði.
SMkar spurmingar sem þessar
hljóta að verða mjög umdeiM-
ar og menm eru ekki sam-
mála um röksemdir með eða
á mótl. Aðaiefml þingsdms er
„Islendingaisögurnar sem end-
urspeglum íslenzks þjóðfé-
iags“ og það er viissulega
hægt að fimma á því umræðu-
efinl ótal hliðar.
— Er færf að komast að
ákveðimnd visimdalegri niður-
stöðu um þetta?
— Það held ég sé mjög
erfiitt. Menn færa rök með
og á mófii. Það sést í umræð-
umum á eftir fyrirlestrunum,
að þegar öllu er á þotmimn
hvolft dregur hver og einn
sínar eigin ályktanir eftir
ákveðnum forseodum. Við er-
um aidrei sammála og verð-
um víst ekki, enda er bara
eðiilegit og gagnlegt að ræða
þetta. Ög eftir því sem við
fáum að vita meira og reyn-
um að kafa dýpra er idklegra
að hægt sé að draga ákveðn-
ar ályktanir asf sögumum.
SkoðanaiskdíJti á borð við
þesisii eru okkur ölQium til mik-
ilis gagms. Og bæta má þvi
viö að þesisi ráösiteifna er með
afbrigðum glæsileg og vel
skipulögð.
— Svo að við vikjum frá
þki.giinu að þýðimgum þinum
úr ísiemzku, hvað er þá að
frétta?
— Ég er ekíki að vimma að
neimum þýðimgum, eins og
stemdur. En ég er með dálditið
verkefnd i huga í allllanga
greim i afmældsrit sem verður
gefið út á næsta ári í Svíþjóð
í tilefni afmælis prófesiSors,
sem er sérfræðámgur i drama.
Það er saimanburður á skáld-
sögummd „Krisitmdhald umdir
jökld“ og ieiikiriitisgerðimnl
„ÚU“ og hef ég haft saim-
bamd við Sveim Einarsson,
Þjóðleikhússtjóra, sem lánar
mér m. a. leikstjórnarhamdrit
siflt. Ég æflla að reyna að bera
þetta tvenmt saiman, sjá hvað
hefur verið valið úr sögummd
í leikriltiö, hvermig þvd hefur
verið þjappað samam og
hvemig hefur verið farið með
efnivið sögummar allimenmt.

Síðustu bækur eftir Lax-
ness, sem ég þýddi á sænsku
voru Kristnilhaldið og Innan-
sveltarkrómika. Ég hef ekki
verfð beðfinm emm að þýða
Guðsgjafarþuil'u em ég hef les-
ið hiama og þykir húin mjög
Skemimtlleg. Halldör er aUtaf
að breýta sér. Frá homum
kemur aldrei sama bókim, eins
og hjá mörgum höfumdum.
Það er gamam að þessu fyrir-
komuQiagi hjá honum að vera
stöðugt að vitna í bækur —
sem eru náttúrlega ekki tdl.
Tækniilega séð er mairgt nýtt
í Guðsgjaifarþufa, sem femigur
er að og ég er ekki í vafa um
að húm fær hljómgrumm í Sví-
þjóð.
— Ammars er því miður
ástand í sæmskri bókaúitigáfu
lamgt frá þvi að vera gott,
héit Hafflbeirg áfram. — TJt-
gefemdur vilja auðviitað affltaf
Laxness og gefa ailt út eftár
hamn. En yngri höfumdar eiga
örðugra uppdráttar. Þeir vilja
hedzt ekki gefa út bók, sem þeir
eiru ekki vissir um að græða
á. Ég held þatta ásfiamd sé
viðar, en það er áreiðanliega
verra í Svíþjóð em tád dæmis
í Danimörku. Það hefur ákaf-
iega litið komið út eftir ymigri
íslenzkra höfunda í Svlþjóð.
Ég veift, að „Leigjanddmm“
eftir Svövu Jaikobsdótt ur,
„Lamd og synir“ eftir Indrfða
G. Þorstedmsson og „Fljótt,
fljótt sagðd fugldmn" efitir
Thor Vimhjálimstson hafa verið
þýddar á særnsku, í sambandi
við Norðuirlandaráðskeppndma.
Em þær er-j aMar í hamdriitá
Pröf. Peter Hallberg
og hafa ekki feng.izt útgef-
emdiur að þeim.
— Eru heimildiarbókmienmt-
irnar aiUtaf jafn vimsælar í
Sviþjóð?
— Ég held að dokumentar-
iismimn sé i rénum. Aldan í
þeirrf sflefinu reis hæst á ár-
umum 1965—1970. En hún
heldur sjálfsagt áfram þó
seranlifliega í eimhverju breyttu
formii. Þessarar stefmu hefur
og mjög gætt í ledikritum, sér
stiaklega immam fámennra
hópa. Einmiig hefur dokument-
ariisma — sem er að sjálí-
sögðu alQ'taif með pölitisku
ívatfí — gastt mokkuð í ljóða-
gerð, en ekki þó eims áber-
amdl. Ég býst Við aið „vemju-
Iegar“ skáldisögur taki að
risa upp afflur, em þrer bera
sjáfllfsagt keim af þessari
stefnu. Skáldsagam hefur
breytzt og emdurnýjað sdig og
það var ágæflt. Tvær fræg-
usitu bækurmar af þessu tagd
eru án efa „Lafitsdigldmgim"
eftir Per Olof Sumdmain en
húm er þó ekkd póliitdsk og
þó alveg sérstaiklega „Mála-
Framhald á bls. 20.
Halldór Ármann Sigurðsson:
Sjálfstæði og lýðræði
ÞANN 21. júll síðastliðinn bdrt-
isflí Morgunblaðinu grein eftir
Jónatan Þórmumdssom, prófess-
or: „Hverj ir hafa skert sjálf-
stæðd Háskólans?" Fjallar grein-
in um deilu þá, sem undanfiarið
hefur sitaðið milli á Háskólaráðs
og Stúdemtaráðs, vegna immrit-
umargjalda stúdenta við HÍ.
Kemur Jónatan víða við og
veiitiisit m. a. að háskólarefktor
og imenntamálaráðherra. Verður
ekki svarað fyrir þá hér. Hins
vegar gerfst Jóniatan fyrst þumg
orður þegar að stúdentum kem-
ur. Verður eklkl hjá því komizt
að svara því nokkru, þar sem
margt maetti betur fara í mál-
flutmiingd Jónatans. Er þó deila
þessi Há^kólanum til æ meiri
ófrandar.
SÁ ER VINUR
ER TIL VAMMS SEGIR
Tiilefnd greinar simmar kveður
Jónatan vera „furðulega og
ásmekklega ályktun stjórnar
Stúdenflaráðs HÍ, er birtiist í
Timanium 19. júlí og Þjóðvilj-
arnum 20. júlí sd.“
Það er mikil hefð í ritdeilum
að viðurkenma aldrei eigin yfír-
sjómir en telja andstæðimgd sín-
um alt til foráttu. Skal ekki
hirt um þá hefð hér. Það banm
nefnilega vel að vera, að gerð þess
airar ályktunar hafi ekki verið
alls kostar rétt. Nokkur blaða-
skrif höfðu orðið um afsikipti
memrntamálaráðiheiTa af imnrit-
unargjaldimu. Taldi stjóm SHl
skrif þessi eimhliða og vildi
jafna það með áiyktunimni. Til-
gangur henrnar var því ekki að
sverta Háskólaráð, heldur að
láta það koma fram, sem stjóm
inmi sýndist rétt og saflt um af-
gredðslu þá, sem inmrifunar-
gjaldamálið hafði hiotið í Há-
skólaráði og af menmtamálaráð-
herrá. Hlaut þá að halla á Há-
skólaráð.
Nú má það sem sagt vera,
að gerð ályktunarfnmar. hafi
ekki verið rétt af diplómatísik-
um ásfæðum, — að skynsam-
legra hefðl vérið að þagga mál-
ið niður. Anmað er, að Jónafan
fjaliar að litlu leyfi um álykt-
undna, sem hamm segir þó vera
sjálft tiflefná greinar sinmar.
Verður ékiki séð að Jónatan
hreki efmiisatiriðá hemnar á eámn
eða anman hátt. Er það órækt
vitnd um rétfcmæti henmar. Og
eitthvað er úr lagi gengið, þeg-
ar prófessorar telja það ohróð-
ur um háskólam, sem sfúdemt-
ar haida réttasf og sannast um
Háskólaráð. Eða skyldd Há-
skólaráð ekki hafa giapizt á
neinu í samtbandi við iinmritun-
argjaldamál'ið? Svo er ekfci að
skdija af orðrim Jónatans.
SANNLEIKUR
Þó nofckuð kummi að vera
rétt í grein Jónatams Þónmumds
sonar eru skrif hans yfflrfeitt
ernihldða og ranigfærslur marg-
ar. Því miður. Þanmig segir
Jónatan t. d. á eimium srtað:
„Varla er srtúdentaráðsstjórmim
svo gersneydd allri dóm,greimd-
— þegar hún ófrægir Háskóla-
ráð sem mest húm má í mál-
gagni sínu og öðrum fjölmiðl-
um, þar sem húm hefur erind-
reka sína imman veggja". Er
skemmsrt frá því að segja, að
stjórm srtúdenitaráðs hefur ekk-
erf skriifað um háskóiaráð í
Stúdemtablaði'ð eða aðra fjöl-
máðfla, ammað en áðumefnda eima
ályktun. Að vísu hef ég skrifað
greimargerð um imnritumargjald-
ið og senit fjölmiðlum f. h. Stúd-
en'taráðs. Mun Jómatam ekki eiga
við hama, emda var húm hóf-
saimleg og lýstá eimkum stað-
reyndum mál'sins. Hins vegar
virðist ful þörf að umdlirsitrika,
að stjóm Stúdemrtaráðis skiptir
sér ekki af efni Stúdiemtablaðs-
ims í einstökum atriðum, og að
skrif þess eru á ábyrgð riitsf jóra.
Ummæli Jónatams, um erind-
reka stjómar stúdemitaráðs á
fjöhriiðilum iamdsims, veirða að
skoðaist sem ieiðar dyigjur, þó
að eimm stjómarmanma hafi
sumarviinmu við blaðamemnsbu.
Hvað sem þesisu ldður hvoru
tveggja er sú fullyrðing Jónat-
ans, að stjóm Stúdemtaráðis
ófrægi Hásdcólaráð sem mest hún
megi, næsta rakalaus og á mis-
skUmingá byggð.
Enm segdr Jónatan: „Srtúdenta-
ráð hefur básúnað opimtoerlega,
að flokkspóiliitisk eða á ammam
hátt amnarieg sjómaimið hafi
ráðdð ákvörðun háskólaráðs, og
sér í lagd dr. Þorsrteims Saamumds-
somiar". Eimmiig þetta er ranigit.
Stúdemtaráð hefur samþykkt
þrjár áliyktamir um innrftunar-
gjaddamáMð (28. mairz, 16. maí
og 24. júnd). Er í emigri þeirra
mimmzt orði á þessd „anmariegu
sjónarmið". Ásökum þessd kom
hiiins vegar fram i Þjóðvdlljanum
skömmu eftdr að háskólaráð
hafði afgreitt mállið. Er þar um
að ræða túHkum blaðamiamns
(ekki þó þess sem á sætd í stjóm
SHÍ!) en ekbi Stúdentaráðs. Má
blaðamammmum vera vorkumm
svo furðuieg sem ákvörðun og
málsmeðferð Háskóflaráðs var.
Og ekki skial ég faira duflit með,
að mér eru framiamdii þau sjón-
armið Hásikólaráðs, sem ráða
þvi, að það sýnir táflOiögum Stúd-
emfcaráðs um málefni stúdemta
fyrirfáitndmgu, og kdppdr grummdm-
um undan siarfsemi þess. Bn
„Öokkspóliitdsk eða á anman hátt
anmarfeg sjóna,rmáð“ háskóla-
mamma heflur núveramdi Stúd-
emltaráð sem sagit aldrei „básún-
að opiinberdega“.
Jónatan mimmflsit á 6 bls. fjöl-
rit sem ég hef skrifaö mýstúd-
emuim, og kafldiar það „firæðslu-
rtt“, sjálfsagt í háð'umg ar.skyni.
Tekur hamn upp 5 sertmdmga kafla
úr ritdmu, þar sem f jaflflað er um
immrirtumargjaMamálið, sjáfllfsitæðd
háskólams og lýðræði iirnnan
hams. Segir Jóniaitan að fræðsla
mím dæmi sig sjáflf. Hiitit er þó
sönmu nœr að rfti þessiu var
aldrei ætllað að vera edmhliða
„fræðslurit", heldur skyldi það
eflmmig kynma helztu baráttumál
Srtúdentaráðs. Br þvd sjáflfsagt
að ég gerði emga tfflraun tdl að
siglla undiir fölisku fflaggi fræðsflu
og hiiutieyslis. Raumar láisrt Jómat-
am að geta þesis, að kimgánm úr
riltimu er eimmiitt hlutflæg fræðsla
um Stúdemtaráð og hlutverk
þess, sflíriiflsrtiafu Stúdemtaráðs, al-
menna stúdentafumdd, sfciiptímgu
imm.rirtunargjalda o. fl. Bnnfrem-
ur sleppir hamm að mimnasit
þess, að kafflímm sem hamm tekur
upp úr „fræðsluritimu" er hflutd
af rökstuðnimgd (ekfld „fræðsla")
fyrfr nauðsym þess, að stjómar-
hæfctir Ht breytilsrt í lýðræðisátt.
Aðferð Jónatans til að sýna
fram á að „frajðsfla" mín öæmi
sig sjáflf er þvi haidllaus og villl-
arndi, og dæmir sig sjáM.
Enn mæfcti eflita ólar vdð ýms-
ar mdssagmir í greim Jónatans.
Ég iæt þessd þrjú dæmi þó
nægja um ammað en aflvarleg
umimæl hams um fuflflitrúa stúd-
enta í Hásfcólaráði: „Reyndar
vifll ofitasrt fara svo, að fulitrúar
stúderuta taki Mrtdmm þártlt í um-
ræðum í Háskólaráði og geri lítið
af þvd að bera fram hugmymdir
og tillögur um umddrsrtöðuiatrfðfi
í skipulagi háskóflams og sdarfs-
háttium." Jónaitan er mér firóð-
ari um sögu hásköliams. Má vera,
að orð hams komi heim við fyrri
fuflflitrúa srtúdenta í Háskóflaráði.
Hlirtrt veiit ég, að núveramdd fúE-
fcrúar srtúdemta hafa eimimitt
srtarfað óvenju vel- í ráðimu, þrátt
fyrir srtutrta setu þar. A. m. k.
fllutitu þeir innrirtunargjaldamáldð
ósleirtdlega og kom þó fyrir ekki.
Og tifllaga þeirra firá 3. mad sl.,
um að gamgskör verði gerð að
framtíðarskiipulagi háskólasvæð-
isims, sefur nú værum svefnfi hjá
rekt orsembæf tinu, — að mér
bezt vitandi. Bnm er mér kurnn-
ugt, að núveramdi fuMtrúar
stúdenta í Hásfcóiaráðii, hafa
reyrnt að ræða ýmis stórvægileg
málefni háskólams í grumdvalflar-
atriðum sánum, t. d. nýja reglu-
gerð og endurskipulag heim-
spekideifldar og tamnfliæknadeifld-
ar. Hefur þá jatfnvel komiið fyrir
að aðrir háskólaráðsmemm tjá
fuflflitrúum stúdemta, að háskóla-
ráð hafi ekfld tdrna til að ræða
þessi miáll svo gaumigæfiil'ega
sem stúdemtar vilji, em uim_leið
viðuirkenmt réttmætfi g^gnrýnfi
þeiirra. Þrátt fyrir þetta voru
viðbrögð stúdenrta svo fciflflliitssöm
við Háskólaráð og hófsöm, að
þeir vedrtrtu nýskipan heimspeld-
deildar atkvæðli siitt, þar sem
hún horfði tdl framfara í heifld
simrni þó göflfluð væri. Garðar
Mýrdal, arnnar fuflflitrúi stúdenrta
í Háskálaráði, hefur sýnt það
iofsverða framtak, að sikrffa
mokkuð um þessi mál í Stúd-
emtabiaðið. Um það seglr
Jónatam án skýrimigar: „Ákvarð-
amir háskólaráðs sem eimmig
harnn hefur ofitasrt tekið þátt í
athiigasenidalaust (leturtor. min)
þessa tvo mánuðá, eru nefndar
,.ifcækiifæri’sKiiminaðar toráðatoárgða-
úrlausmir".
UmmæM Jómaitams eru eldd
einasta órökstudd, að því er
varðar núveramdi fuflfltrúa srtúd-
enta í Háiskólaráði. Þau eru vill-
amdi og ómakflegar persónuleigar
ávdrðimigar.
INNRITUNARGJÖUD
og uAnastarfsemi
Þó afí beimum ramgfærsflum
Jónatams sfleppi, er atlögum hans
að stúdemtum ekká lokið. Og
ekfld limmflr því heldur, sem bertur
Framhald & bls. 23.