Morgunblaðið - 02.09.1973, Page 16

16
MORGirNBLAÐíÐ — SUNNUDAGUR 2. SEPTEMBER 1973
Útgefandi hf. Arvakur, Reykjavik.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson,
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ámi Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Askriftargjlad 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 18,00 kr. eintakið.
CJ.jaldan hafa menn orðið
furðu lostnari en þegar
þeir lásu þau ummæli Ólafs
Jóhannessonar, forsætisráð-
herra, sem birtust í fréttum
á laugardag, að Nimrodþot-
urnar brezku hefðu eftirlits-
flug NATO að yfirskini fyr-
ir njósnaflug sitt hér við
land. Af þeim sökum hefði
krafa um stöðvun þessa f-lugs
verið send til Atlantshafs-
bandalagsins. Þótti engum
mikið. Raunar er furðulegt,
að slík krafa skuli ekki hafa
og hafi enga hugmynd um
þau mál, sem efst eru á
baugi.
Áreiðanlega koma þessar
upplýsingar forsætisráðherra
eins og reiðarslag yfir þjóð-
ina. Allur almenningur hef-
ur litið svo á, að þetta ögr-
andi njósnaflug Breta hér
við land hafi ekki verið í
annarra þágu en brezku rík-
ingunni. Það þarf því ekki
frekari vitna við. Þar með er
flug þetta ekki aðeins brezkt
hneyksli, heldur er það einn-
ig alvarlegt íslenzkt hneyksl-
ismál. Hvernig hefur íslenzka
ríkisstjómin getað látið það
viðgangast án þess að haf-
ast neitt að fyrr en nú?
Hverjum hefði getað dottið í
hug, að slíkir atburðir gætu
gerzt í skjóli hennar?
Menn töldu að íslending-
ar gætu ekki komið í veg
fyrir njósnaflug Breta vegna
þess að flugvélarnar væru ut-
an íslenzkrar lofthelgi og
samkvæmt alþjóða loftferða-
samningum væri íslenzkri
flugumferðarstjórn skylt að
veita öllum flugvélum á
svæði okkar flugleiðsögu-
upplýsingar, ella fengju okk-
ar flugvélar ekki samsvar-
andi þjónustu annars staðar
í heiminum. En nú hefur
verið upplýst, ef marka
lagsríkjanna misnoti Bretar
bandalagið til að reka ögr-
andi njósnastarfsemi á ís-
lenzkum miðum fyrir sig og
sinn slæma málstað.
Hvers konar sambands-
leysi er þetta við yfirstjórn
Atlantshafsbandalagsins? Get
ur verið að á sama tíma og
Luns, framkvæmdastjóri
bandalagsins, er að vinna að
lausn landhelgismálsins á
bak við tjöldin, noti Bretar
eftirlitsstörf á vegum At-
lantshafsbandalagsins til
njósna um íslenzk varðskip?
Um þetta hljóta allir að
spyrja eftir yfirlýsingu for-
sætisráðherra. Sjálfur hefur
hann svarað þessari spurn-
ingu játandi, svo að ekki þarf
frekari vitna við. Hér er því
um hið versta hneyksli að
ræða. íslendingar vita að
brezki flotinn er ekki hér á
miðunum fyrir áeggjan eða
tilstuðlan Atlantshafs-
að
HNEYKSLISMÁL
verið send NATO fyrir löngu
og er engin afsökun fyrir sof-
andahætti ráðamanna. Ef þeir
hafa ekki vitað um þetta
„yfírskin“ geta þeir tæpast
verið starfi sínu vaxnir. Al-
menningur gerir þær sjálf-
sögðu kröfur til þeirra, sem
taka að sér forystuhlutverk
þjóðfélagsins, að þeir séu
ekki eins og álfar út úr hól
isstjórarinnar eða brezkra
togaraeigenda, a.m.k. kemur
sú frétt flatt upp á flesta, ef
ekki. alla, að yfirskinið séu
eftirlitsstörf fyrir NATO. Og
nú spyrja allir þrumu lostn-
ir: Getur verið að njósnavél-
ar þessar séu hér öðrum
þræði í venjulegu flugi fyrir
Atlantshafsbandalagið? En
forsætisráðherra hefur tekið
af skarið og svarað spurn-
má orð forsætisráðherra,
að jafnframt því, sem flug-
vélarnar reka erindi algjör-
lega andstætt hagsmunum
okkar, eigi svo að heita, að
þær hafi störfum að gegna
fyrir okkur sjálfa sem aðila
að NATO. Við hljótum að
neita því strax og sterklega
innan Atlantshafsbandalags-
ins, að í skjóli sameiginlegra
hagsmuna Atlantshafsbanda-
bandalagsins, heldur þvert á
móti vilja þess. Aftur á móti
er nú komið í Ijós, að njósna-
flugvélarnar eru hér undir
yfirskini eftirlitsflugs fyrir
bandalagið. Það hlýtur að
vera krafa allra góðra Is-
lendinga, að þeir innlendu
aðilar sem ábyrgðina bera,
annaðhvort vegna sofanda-
háttar eða af kæruleysi,
geri þegar í stað hreint fyr-
ir sínum dyrum og axli þá
ábyrgð, sem þeir komast
ekki undan.
Forsætisráðherra sagði, að
varna.rliðið á Keflavíkurflug-
velli hlyti að vera einfært um
að annast það eftirlitsflug,
sem brezku þoturnar hefðu
að yfirskini njósnum sínum
hér við land og er ánægju-
legt, að hann og ríkisstjórn-
in hafa nú loks áttað sig á
hneykslinu. Morgunblaðið
tekur ákveðið undir ósk Ól-
afs Jóhannessonar um að
varnarliðið taki þessi störf
að sér, þó að það sé nokk-
uð seint. En betra seint, en
aldrei.
Allir vita að flugsveitin á
Keflavíkurflugvelli getur
annazt þessi störf og það verð
ur hún að gera strax. Og
Atlantshafsbandalagið verð-
ur þegar í stað að verða við
óskum íslendinga þess efnis,
að Nimrod-þotumar hætti
strax að sjá um slík eftirlits-
störf fyrir NATO. Varnar-
liðið á Keflavíkurflugvelli
er réttur aðili til að sjá um
að öryggi íslands sé
ekki ógnað. Það er skylda
þess að bregða nú skjótt við
og leysa hinar óvelkomnu
brezku njósnaþotur af hólmi.
Það mundi vera mannsæm-
andi fyrir íslendinga og At-
lantshafsbandalagið, en það
mundi ekki draga úr hneyksl-
inu, sem orðið er og íslenzk
stjórnvöld bera að sínu leyti
ábyrgð á.
Reykjavíkurbréf
----~ Laugardagur 1. sept.-
mættu eignast hafsbotninn sunn
an þessa áls, þó að hann sé raun-
verulega á landgrunni Bretlands,
en einmitt þar eru hinar auðugu
olíulindir.
Þannig hafa landgrunnskenn-
ingin og 200 mílurnar runnið
saman í eitt, og nú er einungis
rætt um 200 mílur á undirbún-
ingsfundum Hafréttarráðstefn-
unnar, og raunar vilja ýmis riki
afla sér sérréttinda utan 200
mílnanna.
Lokaskrefið
Árið 1948, eða fyrir réttum
aldarfjórðungi, markaði Sj&lf-
stæðisflokkurinn þá stefnu i land
helgismálum, að Islendingar ættu
að hafa yfirráð yfir landgrunn-
inu öllu. Hinir mikiihæfu for-
ustumenn flokksins, Ólafur
Thors og Bjami Benediktsson,
mörkuðu þjóðinni stefnu í því
máli eins og á svo mörgum svið-
um öðrum. Lokamarkið vár
íriðun allra Islandsmiða og end-
urheimt þess réttar, sem íslend-
ingar höfðu á fyrstu öldum Is-
landsbyggðar, einkaréttar til yfir
ráða yfir hafsvæðinu umhverfis
landið eins og iandinu sjálfu.
Við íslendingar höfum beðið i
óþreyju eftir því að ná réttind-
um okkar. Okkur hefur fundizt
timinn lengi að líða, en þó má
kannski segja, að aldarfjórðung
ur sé ekki langur tími í lífi einn-
ar þjóðar. Og þess er líka að
gæta, að á þessu tlmabili hafa
margir og stórir sigrar verið unn
ir. Má þar nefna friðunaraðgerð-
irnar fyrir Norðurlandi 1950, út-
færsluna í 4 sjómílur 1952 og
lokasigurinn i 12 mílna barátt-
unni árið 1961. Og nú stendur
yfir enn einn þátturinn í land-
helgisbaráttunni. Við gerðum til-
raun til að ná 5Ö sjómílm fisk-
veiðilandhelgi fyrir einu ári. Þvi
miður hefur sú tilraun enn ekki
borið tiiætlaðan árangur, en engu
að síður sýnir hún, hvert mark-
mið okkar er.
Svo kann raunar að fara, að
50 miiurnar verði aidrei raun-
veruleg fiskveiðitakmörk, því að
mestar líkur benda nú til þess,
að við getum náð 200 sjómiina
Landhelgi, áður en 50 mílurnar
verða friðaðar fyrir þeirri gegnd-
arlausu rányrkju, sem nú á sér
stað af Breta hálfu.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
enn sem fyrr forustuna i land-
helgismáliinu. Miðstjórn og þing-
flokkur Sjálfstæðisflokksins haía
markað þá stefnu, að íslendingar
helgi sér 200 sjómílna landhelgi
eigi síðar en fyrir árslok 1974.
Hin öra þróun
Vorið 1970 taldi Bjarni Bene-
diktsson, að tíml vseri til þess
kominn, að Islendingar hæfu að-
gerðir til að afla sér viðáttu-
meiri fiskveiðiUindhel gi. Hann
skipaði þá landhelgisnefndina,
en í henni áttu sæti einn full-
trúi fyrir hvem þingflokk. Land-
helgisnefndinni var ætiað það
hlutverk að samræma sjónarmið
manná og leggja á ráðin um
næstu aðgerðir í friðunarmál-
um. Á þinginu 1970—'71 var síð-
an rætt ítarlega um landhelgis-
málin undir forustu Sjálfstæðis-
flokksins. Því miður fór svo, er
líða tók að kosningum, að nú-
verandi stjórnarflokkar töldu
sér sæma að rjúfa eininguna í
landhelgismálinu og gera það að
bitbeini í Alþingiskosningunum.
Þá var fundin upp talan 50, sem
ekkert riki hafði áður talið hæfi
lega landhelgi, og aðeins 2 smá-
riki, Gambia og Oman síðan tek-
ið upp. Sjálfstæðisflokkurinn
vildi, að endanleg ákvörðun um
útfærslu landhelginnar yrði ekki
tekin fyrr en að loknum undir-
búningsfundi Hafréttarráðstefn-
unnar, sem haldinn var í júií-
mánuði árið 1971. Á þeim fundi
kom i ljós, að stuðningur við
200 sjómílna landhelgi fór ört
vaxandi.
Á Hafréttarráðstefnunni 1958
hafði verið ákveðið að strand-
riki ættu hafsbotninn á land-
grunninu. Síðan hafði þróunin
orðið sú, að 200 mílur unnu stöð
ugt á. Menn tóku að miða mörk
landgrunnsins við þá vegalengd,
þó að landgrunnið sjálft væri
mjög misjafnt undan ströndum
hinna einstöku ríkja. Þá tóku
þjóðirnar einnig að skipta á milii
sín hafsvæðum með miðlínum.
Þannig var Norðursjónum t.d.
skipt upp og miðlína látin ráða,
t.d. á milii Noregs og Bretlands,
enda þótt djúpur áll sé nálægt
Noregsströndum, sem gerir það
að verkum, að landgrunnið fyrir
suðvesturströnd Noregs er lítið.
Bretar féllust á, að Norðmenn
Þjóðareining
Sjálfstæðisílokkurinn leggur á
það rika áherzlu, að allsherjar-
samstaða geti tekizt um 200
milna landhelgi, og að þvi ber
að vinna á næstu vikum, þar til
þing kemur saman. Ritstjóri
Timans, Þórarinn Þórarinsson,
hefur ritað greinar um landhelg-
ism&lið, sem benda til þess, að
hann sé búinn að gera sér grein
fyrir því, að 200 mílurnar eru
mál dagsins, en engar 50 mílur.
Vonir standa þess vegna til þess,
að Framsóknarflokkurinn muni
fús til samstarfs við Sjálfstæðis-
flokkinn um stefnumörkun í
þessu efni. Allt annað er hins
vegar að segja um kommúnista.
50 mílurnar eru þeirra ær og
kýr, og slðast á fimmtudaginn
var, leggur Þjóðviljinn á þetta
ríka áherzlu. Þá segir i ritstjórn-
argrein þess blaðs:
„Það hefur áreiðanlega verið
fróðlegt fyrir þjóðina, að fá að
fylgjast með málefnaiegri ein-
angrun ritstjóra Morgunblaðsins
á sjónvarpsskerminum í fyrra-
kvöld, þegar hann var að reyna
að útlista „framtíðar“-kenningar
sínar. Morgunblaðið hefur undir
forystu þessa manns að undan-
förnu reynt að gera Sjálfstæðis-
flokkinn dýrlegan með mikilli
umræðu um 200 mílumar, en
það er gert til þess að breiða yfir
deyfð og sljóleika íhaldsins í
landhelgismáWnu frá uppha.fi.“
Þessi mynd var tekin um borð
dráttarbáturinn voru að reyna
ti)
Og í niðurlagi þessarar rit-
stjórnargreinar segir:
„En ísiendingar vita fullvel, að
undanhaldssiónarmiðin, sem hald
ið er fram í stærsta dagblaði
landsins, eru bundin við einangr
aða klíku valdamanna í Sjálf-
stæðisflokknum. Þau sjönarmið
eiga ekkert fylgi utan þessarar
klíku. Einangrun Morgunblaðs-
ritstjórans I sjónvarpsþættinum
var að vísu eftirtektarverð, en
skoðað í samanbu rði við viðhorf
allrar þjóðarinnar í landhelgis-
máliinu í dag, er einangrunin al-
ger. 50 mílurnar eru dagsverkefn
ið. Þær heyra ekki fortíðinni til,
nema í gerviheimi ritstjóra Morg
unblaðsins."