Alþýðublaðið - 31.08.1958, Blaðsíða 3

Sunnudagur 31. ágúst 1958
ÍFtI|iý8tibIa8í8
Alþýöubloöib
Útgefandi:
Eitstjóri:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Ritstjórnarsímar:
Auglýsingasími:
Afgreiðslusími:
Aðsetur:
AlþýSuflokkurinn.
Helgi Sæmundsson;
Sigvaldi Hjálmarsson.
Emilía Samúelsdóttir.
14901 og 14902.
1.4 9 0 6
1 4 9 0 0
Alþýðuhúsið
Prentsmiðja Alþýðublaðsins. Hverfisgötu 8—10.
Fréttabréf frá EM - VI.
*•
Orlagastund
A MIÐNÆTTI gengur í gildi ný reglugerð um. tólf mílna
iandhelgi Ísíands. Þ.etta er örlagastund í sögu íslenzku þjóð-
arinnar. Á undanförnum áratugum hefur fiskstofninn við
■ strendur landsins minnkað svo ískyggilega, að þurrð vofir
yfir. Hins vegar hefur sannazt með stækkun landhelginnar
Í952, að friðun eykur fiskstofninn. Um þetta eru skýrslur
órækasta vitnið. En friðunin er ekki nóg’innan fjögurra
mílna landhelgi, og því hefur íslenzka ríkisstjórnin ákveðið
að friða stærri fiskistöðvar.
Engum getur blandazt hugur um það, að íslenzka
þjóðin er hér að stíga örlagaspor. Hún byggir afkomu
sína að langmesfu leýti á sjávarfangi, fyrir það fær hún
gjaldeyrinn, og í krafti þess hefur hún byggt upp í
landinu á undraskommum tíma. Menningarlíf á íslandi
byggist fyrst og fremst á þvi, að fiskimiðin umhverfis
landið haldi áfram að vera gjöful, og þjóðinni reynist
kleift að síunda sjó í enn ríkara mæli ,en áður. Með spor-
Inu, sem stigið verður í nótt, er þjóðin því að renna stoð-
um undir sjálfstæði sitt í framtíðinni, menningu sína og
íiIveru..Hún gerir þetta í fullkominni vissu þess, að henni
er þetta lífsnauðsyn. Þetta er allt í senn: líftrygging,
vörn og það gull í lófa komandi kynslóða, sem þær hljóta
að byggja á lífsafkomu sína og mannsæmandi kjör.
íslenzka Þjóðin er þess fullviss, að hér er um mikið
i’éttlætismál að ræða. Hún hefði kosið, að aðrar þjóðir litu
eins á málið. Því miður varð ekki sú raunin á og ber að-
harma það. íslendingar geta hins vegar ekki viðurkennt,
að þeir eigi ekki umráðarétt yfir fiskimiðunumi úti fyrir
ströndum landsins, ekki sízt vegna þess að aðrar þjóðir hafa
helgað sér slíkan rétt. Vopnlaus smáþjóð á í þessum efnum
einskis annars úrkosta en.skírskota til drenglundar vina- og
bandala.gsþjóða sinna. Hún vilj lifa í friðí við allar Þjóðir,
og með ófriði í eiginlegri merkingu getur hún ekki farið
gegn nokkurri þjóð, en hún getur heldur ekki hvikað frá
rétti sínum, þegar um sjálft lífið er að tefla.
Islendingar hafa um Ian-gt árahil haldið því fram á
alþjóðavettvangi, að þeim væri nauðsynlegt að hindra of-
veiði úti fyrir ströndum landsins. Því hefur ekki verið
mótmælt með málefnalegum rökum. Hins vegar hafa
sumar þjóðir ekki geað sætt sig við þessa ákvörðun af
hagsmunalegum ástæðum. Við því mátti búast, og fóru
Islendingar ekki í neinar grafgötur um það. Kröftug
mótmæli komu fram, þegar fjögurra mílna landhelginL
var sett árið 1952 og Bretar reyndu þá að koma fram
hefndum við fslendinga. S'amt létu fslendingar engan.
bilbug á sér finna. ,Nú er enn stigið spor í sömu átt, til
verndar fiskstofninum og um leið framtíð íslenzku þjóð-
arinnar. Þetta örlagaríka spor, sem stigið er í nótt, er
framhald sporsins frá 1952, en engri Þjóð þarf að koma
það á óvart. f marga mánuði hefur málið verið til um-
ræðu á fundum þjóðasamtaka, gem íslendingar eru aðilar
að, og þar hafa miálin verið rakin og skýrð. fslenzka rík-
isstjórnin hefur jafnan Jagt á það mikla áherzlu, að
Iandhelgin yrði víkkuð 1. septembei*, — annað kæmi
alls ekki til greina. Ríkisstjórnum annarra þjóða var
kunnugt um málið frá byrjun og gerþekktu hug fslend-
inga. íslenzka ríkisstjórnin verður því ekki sökuð um
neina leynd í landhelgismálinu.
A örlagastnnd verður íslenzka þióðin að vænta þess, að
vinaþjóðir sýni henni skilning og drenglyndi. Öðru verður
heldur ekki trúað, fyrr en í liós kemur. íslendingar geta
ekki lýst yfir stríði við neina Þjóð — og vilia það heldur
okki. En þeim. ber skylda til að tryggja framtíð sína og líf
sitt í landinu. Þeir völd'u sér í upphafi það hluts-kipti að
lifa og starfa í landinu í friði við aðrar þjóðir. Ef þeir héldu
ekki fast á.þeim rétti. sínum. að vernda fiskimiðin, sem veita
þeim möguíeikana til þessa lífs og starfs, væru þeir að
bregðast sjálfum. sér og niðiumi sínum um aUa framtíð.
STOKKHÓLMI, 23. ágúst.
Fimmti dagur Evrópumeist-
aramótsins verður okkur ís-
lendingum fyrst og fremst ó-
gleymanlegur vegna þrístökks-
keppninnar og óveðursins. Ár-
angur íslenzku keppendanna
til þessa hafði ekki1 vakið
neina ofsagleði í hópi íslenzku
áhorfendanna hér á Stadion,
þó glöddust menn innilega
skipti að breyta atrennunni.
Við þóttumst á þessu stigi
málsins nokkuð vissir um það,
að Pólverjinn myndi sigra,
hún einhver verið áður. Rúss-r
inn tók forustuna öllum á ó-
var, stökk 16,02 metra, og Pól-
verjinn 'Malcherezyk bætti af-
vegna ágæts afreks Svavars ! hann hafði framúrskarandi
í 800 m. hlaupinu og Péturs í [gcttt fyrsta stökk, og hátt og
tugþrautinni, en þeir fóru báð- ;gott miðstökk, en síðasa stökk
ir framúr því sem liægt var aðjhans var mjög vel útfært. Við
krefjast. Veðrið var vægast ifullyrtum, þegar hér var kom-
sagt slæmt til íþróttakeppni, |ið, að það mætti teljast til
það hellirigndi og annað slagið j kraftaverka, ef Rússanum tæk
varð skýfall, brautir voru und- j ist að fara framúr Pólverjan-
ir vatni, athafnasvæði íþrótta- , um, við eygðum og örliíia von
mannanna var líkast tjörn. Þao ; um þriðju verðlaun til lianda
er erfitt að lýsa skýfallinu og j
þegar ég var að leita ef.ir orð-
um sem gætu gefið rétta mynd,
duttu mér í hug orð Helga
Hjörvars, sem hann viðhafði
eitt sinn, er hann lýsti skíða-
móti á Hellisheiði: „Þetta er
eiginlega ekki rigning, helaur
gisið vatn“.
Erfiðar aðstæður og lítil von
Snúum okkur þá að keppn-
inni, sem háð var við þessar
aðstæður, og þá fyrst þrístökk-
inu. Kollega minn og sessu-
nautur, Morgunblaðsatli, ýtti
við mér áður en Vilhjálmur
stökk fyrsta stökk, en hann var
tíundi í stökkröðinni, næstur
á eftir heimsmethafanum, sem
stökk 15,48. Atli sagði, alvar-
legur í bragði, „heldurðu ekki
að þetta sé vonlaust, eða hvað“.
Ég var ekki vongóður, fyrst
og fremst með tilliti til meiðsl
anna, sem Vilhjálmur hlaut í
Vesterás fyrir tveim vikum,
en þó hélt ég dauðahaldi í síð-
ustu vonina, og hughreysti
kollega minn og sagði, „Við
fáum að minnsta kosti stig, en
það er líklega of mikið að bú-
ast við verðlaunapeningi“. Vil-
hjálmur stökk gætilega í
fyrstu tilraun, stökk um 15
metra, en stökkið var ógilt,
,,hárfínt“ eins og útvarpsmað-
urinn mundi orða það. En gleði
okkar sessunautanna var mik-
il, þrátt fyrir þetta, Vilhjálmur
virtist ekki kenna meiðslanna
og var greinilega í hörku-
keppnisskapi.
Eftir fyrstu umferð hafði
Pólverjinn Schmidt forustuna,
15,94.
heimsmethafinn, Rajhowski, rek sitt, stökk 15,83 metra.
bafði stokkið 15,48, og 15,34, j Pólverjinn sýndi óvenjulega
keppnishörku, svaraði Rússan-
um með því að stökkva 16,4$
Vilhjálmur
IfSlO I
Vonír glæbast
í næstu umferð lagði Vil-
hjálmur enn meiri kraft í
stökkið, nú var stökkið giit,
Ihann hiitti plankann vel, stökk
lið mældist 15,22 og var það
fjórða bezta stökkið eftir tvær
umferðir. Nú leyfðum við okk-
ur að gleðjast, og þóttumst
vissir um að með þessu væru
íslendingar öruggir um að
komast á blað í hinni óform-
legu stigakeppni, en venj.ulega
er sex fyrstu mönnum í hverri
grein reiknuð stig. Lengsta
síökk £ annarri umferð átti
Schmidt, 15,98, og’ þótti okkur
þessi afrek Schmidts, hins há-
vaxna og glæsilega Pólverja,
frábær, við þessar aðstæður.
Svíar gerðu allt, sem þeir gátu,
til að skapa keppendum við-
unandi skilyrði, þeir helltu
hvað eftir annað flugvélabenz-
íni yfir pollana og kveiktu í,
en þetta var tvíeggjað. Að vísu
þornuðu brautirnar í svip, en
þetta varð þess valdandi að
keppendur þurftu í hvert
íslendingum, og þessi' von okk
ar fékk byr undir vængi í
þriðju tilraun, þegar Vilhjálrn-
ur stökk 15,35 metra, jafn
langt og Pólverjinn Malcherc-
zyk hafði stokkið í fyrstu um-
ferð.
'Annað sögulegt gerðist ekki
í þriðju umferð.
Að þrem umferðum loknum
var skipt um braut, fyrstu
þrjár umferðirnar voru stokkn-
ar á brautinni framan við kon-
ungsstúkuna, síðari brautin
var hinum megin við grasflöt-
ina. Svíarnir höfðu breytt segl
yfir nýju brautina, til að verja
hana, þetta reyndist viturleg
ráðstöf-un, því fvrri atrennu-
brautin var orðin hreint svað,
að þrem umferðum loknum.
Þrátt fyrir þetta bættust að-
stæður ekki nema rétt í svip,
og þetta hafði jafnframt nokk-
uð truflandi áhrif á keppend-
ur, eins og í ijós kom í fyrstu
umferð úrslitakeppninnar. En
hvað sem þessu lfeið öndum við
nú léttar, Vilhjálmur var einn
af sex úrslitamönnum, og ís-
lendingar voru ör.ugglega á
blaði ásamt 16 öðrum þjóðum,
af þeim 26 sem hér keppa,
hvernig sem allt ylti, hins
vegar þóttumst við hafa góða j
von um verðlaun.
í fyrstu umferð úrslitanna
stökk Vilhjálmur þriðji í röð-
inni. Mikill kraftur var í stökk
inu, tvö fyrstu stökkin þau
stórkostlegustu sem við sáum
í þessari keppni, en í loka-
stökkinu missti Vilhjálmur
jafnvægið, steig niður öðrum
fæti og valt framfyrir sig eins
og hnykill, hann náði ekki fót-
unum fram. Þrátt fyrir þessa
óvenjulegu lendingu mældist
stökkið 15,14 metra.
í fjórðu umferð, mistókst
öllum nema Frakkanum Batt-
ista, sem fór framúr Vilhjálmi.
í fimmtu umferð gerðust stór-
tíðindi, sem urðu þess valdandi
að við íslendingarnir misstum
alla von, um verðlaun, hafi
metra, sem var nýtt pólskt
met, og næstum óskiljanlegt
afrek við þessar aðstæður, og
mér finnst það ekki út í 'hötfc
að spá því, að þessi glæsilegi
íþróttamaður geti stokkið 11
metra hvenær sem er við góð-
ar aðstæður.
16 metra stökkið
Nú hófst síðasta uiriferö.
VHhjáimur viflþt fimmti,
þriðji maður hafði stokki5
15,83, eins og áður hefur ver-
ið getið um. Ekkert sérstakt
gerðist áður en röðin kom afr
Vilhjálmi. (Ichmidt og rúss-
neski heimsmethafinn höfðn;
lokið tilraunum sínum, og
ekki bætt afrek sín.
Áhprfendur á Stadio.n
héldu niðri í sér andanum,
þegar Vil'hjálmur hafði af-
klæðst æfingabúningnum og
bjó sig undir síðasta stökkíð,
en í umfer.ðinni á undan hafði
hann stokkið mjög glæsilega,
langt yfir 16 metra, við íag'n -
aðarlæti áhorfenda, en stc.:k-
ið dæmdist ógilt.
Vilhjálmur hóf atrennuna
og hún var kraftmikii, hann
hitti vel á plankann •— 1,
2, 3 — og áhorfendur iögn-
uðu óskaplega góðu afreki.
Og það var ekki að ástæðu-
lausu. því að loksins koimr
hinir langþráðu 16 metrar og
bronsverðlaun til handa ís-
iandi. ísie'ndingarnir voru
fáir á Stadion og þeir máttu
sín lítils, ef þeir hefðu staoi5
þar einir, en í þetta sinn vc*ru
þeir ekkl einir, allir Norður-
landaáhorfendur fögnu’ðu
þarna Norðurlandamethafán-
um og næstbezta afreki Norð-
urlandabúa frá upphafi. Nú
hófust ánægjulegar mínútur
fyrlr okkur íslendingana, kol-
legar okkar á Norðurlöndun-
um komu hver af öðrum til atf
óska okkur til hamingju, vrtS-
náðum ekki upp í nef á okkur
vegna ánægju, við höfðtm
vanizt því í fjóra daga ai>
brosa góðlátlega. þegar spm’t
var: Hvernig gengur þa'ð
með ísland? Það segja kann-
ski einhverjir, lítiS munar ve-
sælan, ein verðlaun og þa’5
bronsverðlaun. En jþetta mófc
hefur verið þannig, að smá-
þjóðir og miiljónaþjóðir hafa
mátt láta sér nægja „að vera
með“, ekki hlotið verðlaun eða
stig, Finnar t. d. sem eru við-
urkenndir sem einliver
fremsta íþróttaþióð heimsins,
fengu einnig aðeins einn
verðlaunapening, hann var að‘
vísu úr eilítið bjartari máimi.
Vlerðlaunaafhending ióa::
fram fljótt að lokinni keppn-
inni. Þjóðsöngur Pólverja var
leikinn, við höfðum oft heyrt
hann áði^r, en í jþetta gjinn
fannst okkur hann fallegast-
ur. ,E>n það vqpu smámunír hjá
því, að sjá okkar fagra fántt
blakta í .kvöldgolunni á einni
af sigurstöngunum. Hann bai*
Framhaid á 2. síðwu _