Morgunblaðið - 14.05.1974, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 14. MAl 1974
ptijiripttM&foifö
Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrýi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsinga r
hf Arvakur. Reykjavík
Haraldur Sveinsson
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson
Þorbjorn Guðmundsson
Bjorn Jóhannsson
Arni Garðar Kristinsson
Aðalstræti 6. sími 10 100
Aðalstræti 6. sími 22 4 80
Askriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands
I lausasolu 35,00 kr. eintakið
Annan sunnudag verður
kosið til borgarstjórn-
ar Reykjavíkur. Enn einu
sinni standa Reykvíkingar
frammi fyrir því vali, að
tryggja áfram samhentan
meirihluta sjálfstæðis-
manna í borgarstjórn
Reykjavíkur eða leiða
vinstri öflin til áhrifa á
stjórn höfuðborgarinnar.
Að þessu sinni er þetta val
auðveldara en það hefur
verið nú um nokkurt árabil
vegna þess, að í tæplega 3
ár hefur vinstri ríkisstjórn
setið við völd í landinu og
af störfum hennar og
starfsháttum má draga
nokkra ályktun um það,
hvað við mundi taka í
Reykjavík, ef Sjálfstæðis-
flokkurinn missti meiri-
hluta sinn í borgarstjórn
og vinstri stjórn tæki við í
höfuðborginni.
Verkin tala í Reykjavik.
Þau eru vitnisburöur um
meirihlutastjórn sjálfstæð-
ismanna í höfuðborginni.
Tæpast blandast nokkrum
Reykvíkingi hugur um, að
Reykjavík er vel stjórnað.
Einu gildir, hvort um er að
ræða verklegar fram-
kvæmdir eða félagsleg mál-
efni borgarinnar. Allir
vita, að varanleg gatnagerð
í Reykjavík skarar langt
fram úr því, sem tíðkast
utan höfuðborgarinnar.
Allir vita, að Reykvíkingar
búa við betri kjör en flestir
aðrir landsmenn, vegna
hitaveitunnar. Allir vita,
að uppbygging og skipulag
nýrra byggingahverfa er
fastmótaðra og betur und-
irbúið f Reykjavík en ann-
ars staðar, þótt auðvitað
gæti alltaf fyrstu árin
nokkurra vaxtarverkja í
uppbyggingu nýrra hverfa
eins og t.d. f Breiðholti nú.
En þótt verklegu fram-
kvæmdirnar tali sínu máli
má vera, að færri geri sér
grein fyrir því, að undir
forystu sjálfstæðismanna i
borgarstjórn Reykjavíkur
hefur verið rekin fram-
farasinnaðri stefna í fé-
lagslegum málefnum en
annars staðar á landinu og
félagslegar umbætur f
Reykjavík hafa verið meiri
undir stjórn sjálfstæðis-
manna en á vettvangi
landsmála, þar sem vinstri
stjórn hefur verið við völd,
og hampa vinstri flokkarn-
ir því þó mjög, að áhugi
þeirra á félagslegum mál-
efnum sé meiri en sjálf-
stæðismanna. En stað-
reyndirnar tala þar öðru
máli. í skólamálum hefur
Reykjavík verið i farar-
broddi með nýjungar, en
oft átt undir högg að sækja
hjá skammsýnu ríkisvaldi.
í heilbrigðismálum er
sömu sögu að segja, einnig
í dagvistunarmálum, og
höfuðborgin hefur enn-
fremur haft forystu í öðr-
um félagslegum málefnum,
aðstoð borgarinnar við
sjúka og vanmegnuga.
En er ekki samt sem áður
kominn tími til að breyta
um stjórn í Reykjavík,
kann einhver að segja.
Hafa ekki sjálfstæðismenn
verið svo lengi við völd, að
tími sé til kominn að skipta
um menn? Nú er það svo,
að í borgarstjórnarflokki
sjálfstæðismanna hefur
jafnan orðið mikil endur-
nýjun og svo er einnig nú.
Með þeim hætti hef-
ur Sjálfstæðisflokkurinn
tryggt, að aldrei verði
stöðnun i borgarmálum
Reykjavíkur. Sjálfstæðis-
flokkurinn er eini flokkur-
inn, sem felur fólkinu að
velja frambjóðendur í
þessum borgarstjórnar-
kosningum með opnu próf-
kjöri, sem þúsundir Reyk-
vfkinga tóku þátt f. Valið er
auðvelt. Berum saman
stjórn Reykjavíkur undir
forystu samhents og styrks
meirihluta sjálfstæðis-
manna og stjórn landsins
undir forystu vinstri flokk-
anna. Tveimur árum og tíu
mánuðum eftir myndun
vinstri stjórnar splundrað-
ist hún f augsýn alþjóðar
eftir að ráðherrarnir höfðu
í tæplega tvo mánuði reynt
að koma sér saman um að-
gerðir i efnahagsmálum —
en árangurslaust. Allur
ferill þessarar splundruðu
vinstri stjórnar einkennist
af óheilindum í samstarfi
milli ráðherranna. Hver
flokkur um sig hefur reynt
að ná ávinningi á kostnað
hinna, ráðherrar hafa
ítrekað gert tilraun til að
auðmýkja samstarfsmenn
sína f rffeisstjórn, trúnaðar-
brot hafa verið framin og
kommúnistaráðherrarnir
stöðugt verið með pólitíska
rýtinginn uppi íerminni og
einu sinni a.m.k. stungið
honum í bak forsætisráð-
herra í sambandi við lausn
landhelgisdeilunnar. Ár-
angurinn er sá, að full-
komið stjórnleysi hefur
ríkt í efnahags- og atvinnu-
málum landsmanna með
þeim afleiðingum, að við-
skilnaður vinstri stjórnar-
innar er nú hrikalegri en
jafnvel þrotabú hinnar
fyrri vinstri stjórnar.
Meö þessa mynd i huga
ætti ekki að vera erfitt fyr-
ir Reykvíkinga að velja
trausta meirihlutastjórn
sjálfstæðismanna í borgar-
stjórn næsta kjörtímabil.
En það verða menn að hafa
hugfast, að sá meirihluti
verður ekki tryggður með
atkvæðum sjálfstæðis-
manna einna. Þar verða
fleiri til að koma. Það hef-
ur jafnan verið svo, að fjöl-
margir þeirra, sem kjósa
aðra flokka í þingkosning-
um, hafa stutt Sjálfstæðis-
flokkinn í borgarstjórnar-
kosningum til að tryggja
samhenta meirihlutastjórn
f Reykjavík. Svo þarf einn-
ig að verða nú, ef tryggja á
hag Reykjavíkur og
trausta, heiðarlega og ein-
arða stjórn höfuðborgar-
innar á næstu fjórum ár-
um.
VALIÐ ER AUÐVELT
Hvað verður nú um
austurstefnu
Willys Brandts?
ENDA þótt talsvert hafi verið
um það rætt og ritað á undan-
förnum mánuðum, að Willy
Brandt, kanslari V-Þýzkalands,
væri farinn að þreytast á starfi
sínu og kynni að segja af sér,
áður en langt um liði, kom flest-
um mjög á óvart, þegar að þvf
kom. Þess var f fyrstu vænzt, að
hann mundi standa af sér það
fjaðrafok, sem mál a-þýzka
njósnarans Gunthers Guillaum-
es hafði valdið og eru stjórn-
málafréttaritarar margir
þeirrar skoðunar, að
fleira hafi haft áhrif á
afstöðu hans, svo sem minnk-
andi fylgi flokks sósíal-
demókrata heima fyrir, erfið-
leikar vegna aukinna um-
svifa og áhrifa róttækra ung-
sósíalista, sem Brandt hefur
þótt sýna full mikla linkind,
tregða Austur-Þjóðverja við að
sýna í verki raunverulegan
vilja til bættra samskipta rikj-
anna — og jafnvel heilsufar
kanslarans.
Þeir, sem næstir Brandt
standa halda því þó fram, að
afsögn hans stafi eingöngu af
njósnamálinu og afleiðingum
þess. Hann hafi talið heiðarieg-
ast að segja af sér, taka sjálfur
á sig ábyrgðina enda þótt aðrir
hafi átt þar engu minni hlut;
hann hafi ekki kært sig um að
láta líkja sér við Nixon eða mál-
inu við Watergate-hneykslið f
Bandaríkjunum.
Hvort sem menn hafa verið
Willy Brandt fylgjandi um árin
eða andsnúnir í einstökum póli-
tfskum málum, virðist sú skoó-
un rfkjandi, að brotthvarf hans
af vettvangi v-þýzkra stjórn-
mála- og alþjóðamála — sé mik-
ið áfall hinum frjálsa heimi,
ekki einasta eða fyrst og fremst
vegna pólitískra sigra hans um
árin, heldur fullt eins sökum
mannlegra eiginleika hans sem
stjórnmálamanns, hjartahlýju
hans, góðvildar og sáttfýsi, trú-
ar hans á, að þjóðir heims geti
lifað í sátt og samlyndi þrátt
fyrir ólfk Iffsviðhorf og mis-
munandi þjóðskipulag eða hag-
kerfi — og vegna heiðarleika í
pólitískri afstöðu til mála.
Kímnigáfa Brandts, leiftr-
andi gáfur og kannski ekki sfzt
mannlegir breiskleikar hafa átt
verulegan þátt í vinsældum
hans heima fyrir og erlendis.
Ibúum Norðurlanda hefur
hann jafnan staðið sérstaklega
nærri, vegna dvalar hans í Nor-
egi og Svíþjóð á árum heims-
styrjaldarinnar sfðari. Hann
talar vel norsku enda kvæntur
norskri konu. Sem kunnugt er
hefur Willy Brandt komið til
íslands oftar en einu sinni og
munu margir hugsa með
ánægju og hlýhug til heim-
sókna hans.
Willy Brandt heitir að réttu
nafni Herbert Ernst Karl
Frahm og er kenndur við móð-
ur sfna, því að hann var barn
óskilgetið og þekkti aldrei föð-
ur sinn. Hann ólst að verulegu
leyti upp hjá móðurömmu sinni
og afa í Lubeck, en þar fæddist
hann árið 1913. Ungur sýndi
Herbert Ernst góðar námsgáfur
og fékk því styrk til náms í
framhaldsskóla — og var þar,
að sögn eini nemandinn, sem
haldinn var hugmyndum jafn-
aðarstefnunnar. Sú stjórnmála-
og lífsskoðun hans mótaðist
mjög fyrir áhrif jafnaðar-
mannaforingjans Julius Leber,
sem tekinn var af lífi árið 1945
fyrir aðild að samsæri gegn
Hitler.
Á uppgangsárum nasista tók
Herbert Ernst sér nafnið Willy
Brandt. Hann starfaði f neðan-
jarðarhreyfingu jafnaðar-
manna gegn nasistum um hríð,
en flúði sfðan til Danmerkur og
Noregs, þar sem hann varð
norskur ríkisborgari. Arið 1938
var hann um hríð aftur f Þýzka-
Iandi og starfaði að neðanjarð-
arstarfsemi, en sneri aftur til
Noregs skömmu áður en heims-
styrjöldin braust út. I Noregi
var hann handtekinn sem
norskur hermaður, en tókst að
flýja til Svíþjóðar. Að styrjöld-
inni lokinni sneri hann enn á
ný heim til Þýzkalands og hellti
sér af fullum krafti út í stjórn-
málabaráttuna.
AUSTURSTEFNANOG KALD-
HÆÐNIÖRLAGANNA
Framan af voru margir and-
snúnir honum m.a. fyrir að
hafa barizt gegn nasistum og
flúið land og báru menn honum
gjarnan föðurlandssvik á brýn.
En smám saman vann hann bug
á slíkri andstöðu og áhrif hans
og vegsemd á vettvangi stjórn-
mála fór stöðugt vaxandi.
Heimskunnur varð Willy
Brandt sem borgarstjóri í Vest-
ur-Berlín og síðan sem utanrfk-
isráðherra. Árið 1969 tók hann
við embætti kanslara og þar
hefur hann verið hvað kunnast-
ur fyrir stefnu bættra sam-
skipta við ríki Austur-Evrópu
— svonefnda ,,ostpólitik“, sem
hefur verið býsna umdeild
heima fyrir en notið öllu meiri
viðurkenningar á alþjóðavett-
vangi. Fyrir þessa stefnu sína
hlaut hann friðarverðlaun Nó-
bels árið 1971, en árangurinn af
henni hefur orðið sá m.a. að
V-Þjóðverjar hafa gert mikil-
væga samninga við Sovétríkin,
PöIIandjTékkóslóvakíu og Aust-
ur-Þýzkaland. Þykir það því
kaldhæðni örlaganna, að aust-
ur-þýzkur njósnari skyldi verða
honum að falli eftirþetta mikla
starf, sem hefur að öllum lfk-
indum verið austantjaldsríkj-
unum til meiri hagsbóta en
Vestur-Evrópu. Þykir V- Þjóð-
verjum hart til þess að vita, að
austantjaldsmenn hafi, meðan
á samningaviðræðum stóð vitað
allt um afstöðu kanslarans og
annarra leiðtoga v-þýzkra jafn-
aðarmanna. Á þetta eflaust eft-
ir að auka mjög á efasemdir
Framhald á bls. 26.