Morgunblaðið - 28.07.1974, Side 8

8
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. JULl 1974.
ikla þakkarskuld á islenzka
þjóðin að gjalda þeim mönnum,
sem sömdu Landnámabók. Hún er
enn i dag merkasta fræðirit, sem
samið hefir verið á íslandi. þvi að
hön er hinn bjargfasti grundvöllur
sögu þjóðarinnar.
Landnáma segir frá fæðingu
nýrrar þjóðar f Norðurálfu, hvernig
hún reis á legg og tók sín fyrstu
skref fyrir 1100 árum.
Landnáma lýsir landnámi Norð-
manna hár og nef nir um 400 land-
námsmenn með nöfnum. Hún seg-
ir frá þvi hvemig þeir skiftu land-
inu milli sfn þar til enginn blettur
var ónuminn. Hún segir frá hverju
einasta landnámi og hver voru
takmörk þess, og það er merkilegt
að mörg þessi landamerki haldast
enn. svo manni hlýtur að sýnast
örskammt á milli landnámsaldar
og nútfmans. Vár könnumst við
alla landnámsmennina. eins og
þetta hafi verið gamlir góðkunn-
ingjar, og margir geta enn rakið
ættir sfnar til þeirra. Hér er þó
ekki öll sagan sögð. þvl að Land-
náma rekur framætt margra land-
námsmanna um marga liði til ým-
issa hofðingja og stórmenna f Nor-
egi.
Um ýmsa landnámsmenn er
þess getið hvaðan þeir voru úr
Noregi. en nokkuð skortir þó á að
sá fróðleikur sé fullkominn, þvf að
örsjaldan er þess getið hvar þeir
áttu heima. Og langoftast láta
Landnámuhöfundar sér nægja, að
rekja ættir landnámsmanna til
einhverra nafnkunnra forfeðra.
Lfklega hefir þeim fundist að slfk-
ar upplýsingar hlysi að nægja. allir
mundu kannast við þessa menn
og vita hvaðan þeir voru, þegar
minnst var á feður þeirra. Þetta
ætti að sýna, að enn á 12. öld
könnuðust íslendingar við forfeð-
ur sfna og vissu hvar ættin hafði
átt heima f Noregi. En nú er það
gleymt af því það var ekki skráð.
Ég veit ekki hvort vér getum
áfellst höfunda Landnámu fyrir
þetta. Vér skulum Ifta nær oss.
Enginn mundi nú fetta fingur út f
þótt vér töluðum um Hallfreð
vandræðaskáld. Kolbein unga,
Gissur jarl. Ara fróða. Loft rfka,
Jón lærða. Skúla fógeta eða Jón
forseta, án þess að geta samtfmis
um heimilisfang þeirra eða ætt-
stöðvar. Nöfnin ein „þylja nóglegt
efni", allir vita við hverja er átt.
Enn eru margir landnámsmenn,
sem fátt eitt er sagt um. Um suma
er þess getið að þeir hafi komið
frá Noregi. en engin deili sögð á
þeim. þess aðeins getið hvar þeir
námu land.
Noregur er furðulegt land, ör-
mjór en með firnum langur Gæt
um vér rekið tröllaukinn sigur
nagla f jörð hjá Osló og snúið öllu
landinu á honum til vesturs.
mundi það ekki aðeins ná til (s-
lands heldur einnig þvert yfir það
og langt vestur f Grænlandshaf.
Noregur má kallast samfelld
keðja háfjalla. sem flest eru snar-
brött, en milli þeirra djúpir dalir og
mjóir firðir, sem skerast langt inn f
land. (Sogn er t.d. 180 km. langur
og hyldjúpur inn t botn). Úti fyrir
ströndinni er skerjagarður og eya-
mor. Ströndin er ákaflega vog-
skorin, og sé mælt inn fyrir hverja
vfk og fjörð og út fyrir hvert an-
nes. þá er strandlengjan 17.000
km. Til samanburðar má geta
þess, að mæld yfir miðju er jörðin
12.742 km, og er sú vegarlengd
nær þriðjungi styttri heldur en
strandlengja Noregs. Láglendi get-
ur varla talist nema upp frá Vfk
inni, á Jaðri og í Þrándheimi.
Þarna eru geisimiklir skógar allt
sunnan af landsenda og norður á
Finnmörk. Landið er talið
333.000 ferkm. að flatarmáli. en
af þessu er ekki nema þriðjungur
talinn byggilegur, þrátt fyrir mikla
ræktun og framkvæmdir á sein-
ustu öld.
Á landnámstfð hefir Noregur
verið eitt hið harðbýlasta land f
álfunni. Samgöngur voru engar
nema á sjó, þv! að engar leiðir
voru færar yfir háfjöllin og skóg-
ana. Þá voru skógarnir landplága.
þvf að hvergi var hægt að rækta
blett nema skógi væri fyrst rutt
af honum. Eina gagnið sem Norð-
menn höfðu af skógunum þá. var
að þar fengu þeir efni f bjálkahús
sfn og til skipasmfða. Bændur
hreiðruðu um sig á smáblettum f
fjörðunum eða á eyunum. Vfða var
baslbúskapur, fátt um búpening
og akrar sem lófastórir blettir.
Fiskveiðar voru mikið stundaðar
þá. eins og enn er, en fornsögur
virðast benda til þess. að helzta
tekjuöflun þjóðarinnar hafi verið
hernaður, vfkingaferðir til annara
landa
Þetta er aðeins skyndimynd,
en sé skyggnzt nær. kemur f Ijós
að lífskjör og atvinnuhættir hefir
verið mjög breytilegt eftir héruð-
um. enda voru landkostir mjög
mismunandi og harla ólfkir á suð-
urlandinu og f nyrstu héruðum. á
Vesturlandinu og f dölunum aust-
an fjalla.
Vegna landnámssögu vorrar
væri þvf fróðlegt að athuga úr
hvaða héruðum Noregs flestir
landnámsmenn hafa farið til is-
lands. Þetta hefir ekki verið gert,
svo að ég viti, og þess vegna hefi
eg dregíð saman upplýsingar um
þetta, eftir heimildum Landnámu.
Er þá rétt að geta þess. að sagt er
frá ýmsum ættbálkum, en sumir
af þeim ættum höfðu farið úr Nor-
egi til Vesturlanda og dvalist þar
nokkra hrlð áður en þeir færi til
íslands. Þessa menn hefi eg talið
til byggðar ættföðursins.
Agðir
Ætt Ölvis barnakarls: — Ölvir
barnakarl hét ágætur maður og
bjó f Hvinisfirði á Ögðum. Hann
var víkingur mikill. Hann lét eigi
henda börn á spjótsoddum. sem
þá var vfkingum tftt. Þvf var hann
Árni Óla:
Norskir

landnem
ará
isiandl
Hvaðan
voru Deir
ættaðír
barnakarl kallaður. Frá honum eru
miklar ættir komnar á fslandi.
1. Þormóður skafti, sem nam
land f Gnúpverjahreppi, var sonur
Ólafs breiðs, Einarssonar. Ölvis-
sonar barnakarls. Hann bjó f
Skaftaholti.
2. Ófeigur grettir, Einarsson,
Ölvissonar nam einnig f Gnúp-
verjahreppi og bjó I Steinholti.
3. Hrollaugur Einarsson Ölvis-
sonar nam fyrst við Ölfusvatn og
bjó f Heiðarbæ, en skifti á jörðum
við Eyvind f Kvfguvogum og bjó
sfðan f Stóru Vogum til ævikoka.
Sonur hans var Svertingur faðir
Grfms lögsögumanns á Mosfelli.
4—5. Bröndolfur og Már námu
Hrunamannahrepp. Þeir voru syn-
ir Naddodds vfkings og Jórunnar
Ölvisdóttur.
6. Steinolfur lági, sem nam
innra hluta Skarðsstrandar og
Saurbæ i Dölum, var sonur Hrolfs
hersis af Ögðum og Öndóttar syst-
ur Ölvis.
7. Kolgrímur gamli, sem nam
inni f Hvalfirði og bjó á Ferstiklu,
var bróðir Steinolfs. Systir
þeirra var Astrfður, sem var gift
Kjallaki gamla f Bjarnarhöfn.
8. Þrándur mjóbeinn var ættað-
ur af Ögðum. Hann nam Flatey f
Breiðafirði.
9. Eyvindur kné fór af Ögðum
og Þurfður rymgylta kona hans og
námu Alftafjörð og Seyðisfjörð
vestra.
10. Ormur hinn gamli, sem nam
land undir Ingólfsfjalli og bjó I
Hvammi, var sonur Eysteins jarls
sem barðist með Kjötva auðga
Agðakonungi f orustunni f Hafurs-
firði.
Bræður tveir af Ögðum, Grfm-
úlfur og Álfur egðski fóru til fr-
lands og gengu f landvarnarlið Ey-
vindar Austmanns hjá Kjarval kon-
ungi. Eyvindur var giftur Raförtu
dóttur konungs, en Grfmúlfur fékk
Kormlaðar systur hennar. Þau
áttu tvo sonu, Grfm og Þorgrfm.
Synir Grfms hétu Böðólfur og Böð-
móður gerpir. Þeir fóru til (slands.
11. Böðólfur Grfmsson nam
Tjörnes allt inn að Kaldakvfsl.
12. Böðmóður gerpir nam vest-
urhluta Kelduhverfis.
13. Skeggi Böðólfsson nam
Garðsland f Kelduhverfi og bjó !
Míklagarði.
14. Álfur egðski nam land f
Ölfusi og bjó að Núpum. Þorgrfm-
ur Grímúlfsson, bróðursonur hans,
erfði hann. Sonur Þorgrfms var
Eyvindur. faðir Þórodds, föður
Skafta lögsögumanns á Hjalla.
Ætt Öxna-Þóris: Hann bjó á
Ögðum og átti þrjár eyar og 80
yxna i hverri. En er Haraldur kon-
ungur hárfagri bað hann strand-
höggs, gaf hann konungi eina
eyna og öll yxnin með. Af þvf fékk
hann viðurnefnið. Frá honum
er margt stórmenni komið á ís-
landi.
15. Þorsteinn hinn hvfti keypti
land f Vopnafirði og bjó að Hofi.
Hann var sonur Ölvis hvfta f Alm
dölum. Ósvaldssonar Öxna-Þóris-
16. Þorvaldur Ásvaldsson. Úlfs-
sonar, Öxna-Þórissonar, nam
Drangaland á Ströndum. Hann var
faðir Eirfks rauða. Sagt er að þeir
feðgar Ásvaldur og Þorvaldur hafi
komið frá Jaðri.
17. Kráku-Hreiðar nam land f
Skagafirði og dó I Mælifell. Hann
var sonur Ófeigs lafskeggs, Öxna-
Þórissonar.
18. Eysteinn Rauðúlfsson,
Öxna-Þórissonar, nam land f Eya-
firði og bjó á Skipalóni. Sonur
hanns var Gunnsteinn tengdafaðir
Viga-Glúms.
19. Eyvindur hani kom út f Eya-
firði og nam land f Kræklingahlfð
Hann kallaði bæ sinn Tún, en f
munni manna varð það brátt að
Hanatúni og svo var lengt við-
urnefni Eyvindar og hann kallaður
túnhani. Hann var giftur Þóreyu
Stórolfsdóttur, Öxna-Þórissonar.
20. Þórir dúfunef nam land
austan vatna f Skagafirði og bjó
að Flugumýri. Hann var leysingi
Öxna-Þóris, og þess vegna er
hann talinn hér með Egðum. (Þó
má vera að hann hafi ekki verið
norskur).
21. Auðolfur hét maður, er fór
af Ögðum og nam Hörgárdal f
Eyafirði. Hann fekk Yngveldar
dóttur Helga magra og var af
þeim kominn Gissur jarl.
Frá Öndótt kráku: Öndóttur
kráka bjó í Hvinisfirði á Ögðum og
var rfkur maður. Hann gaf Helgu
systur sfna Birni Hróffssyni frá Ám
(föður Eyvindar Austmanns) og
áttu þau einn son er Þrándur hét.
Hann fór til frlands. Þrjá syni átti
Öndóttur, Ásgrfm, Ásmund og
Öndótt. Þegar Bjöm Hrólfsson
andaðist gerði Öndóttur orð
Þrándi að hann skyldi vitja föður-
arfs. Sigldi Þrándur þá slfkt hrað-
byri til Noregs að hann fékk nafn-
ið mjögsiglandi. Hann tók arf sinn
og fór sfðan til fslands. En af þvf
að konungur þóttist eiga þetta fé.
lét hann drepa Öndótt. Synir hans