Morgunblaðið - 07.11.1974, Page 3

M«RGUN«®í»IÐ*F»IMTUDAGUR 7. NÓVEMBER 1974
3
Skrípaleikur og
geðþóttastjórn
FJÓRIR rithöfundar hafa sent
Alþingi bréf, þar sem þeir
skora á Alþingi að hlutast tii
um að leiðrétting fari fram á
mistökum, sem þeir telja hafa
orðið við úthiutun söluskatts-
fjár f desember f fyrra. Rit-
höfundarnir eru þeir Jóhannes
Helgi, Kristján frá Djúpalæk,
Jðhann Hjálmarsson og Gunn-
ar Dal og er bréf þeirra til
Alþingis svohljóðandi:
Við undirritaðir rithöfundar
teljum að alvarlegra mistaka
hafi gætt við úthlutun sölu-
skattsfjár til rithöfunda f des.
1973. Skorum við því hér með á
Alþingi Islendinga að það hlut-
ist til um:
a) að á grundvelli innsendra
skýrslna rithöfunda 1973 fari
fram endurmat og samanburð-
ur á bókmenntaframlagi þeirra
höfunda sem ekki töldust verð-
ugir launa og hinna sem verð-
ugir töldust launanna að mati
úthlutunarnefndar viðbótarrit-
launa.
b) að heimilað verði með við-
Jóhannes Helgi
eigandi hætti að einhverjum
hluta söluskattsfjárins til rit-
höfunda á fjárlögum 1974 megi
verja til leiðréttingar á meint-
um mistökum við úthlutunina
1973, leiði endurmat það, sem
gert er ráð fyrir í a-lið, til þeirr-
ar niðurstöðu að misræmis hafi
gætt við úthlutunina 1973.
Við bendum á að hinn afar
naumi tími sem úthlutunar-
nefnd viðbótarritlauna hafði til
úttektar sinnar i árslok 1973
bauð heim fljótaskrift á af-
greiðslu málsins. Við búum í
réttarríki, og að óreyndu trúum
við ekki öðru en hið háa Al-
þingi bregðist vel við beiðni
okkar.
I framhaldi af þessu sneri
Morgunblaðið sér til rithöfund-
anna fjögurra og bað þá að
greina nánar frá málavöxtum.
Jóhannes Helgi sagði að til-
drög þess bréfs væru þau, „að
við fjórmenningarnir erum
sannfærðir um að framkvæmd-
in á úthlutun viðbótarritlauna
undir stjórn Þorleifs Hauks-
sonar lektors f desember 1973
hafi ekki orðið sú sem löggjaf-
inn ætlaðist til með lögunum
um 12 milljón króna endur-
greiðslu á söluskattsfé til rit-
höfunda.
Uthlutunarnefndin auglýsti
ekki eftir skýrslum rithöfunda
um útgáfubækur sfnar á árun-
um sem til greina komu fyrr en
20. eða 22. nóvember f fyrra og
skilafrestur var til 10. desem-
ber, en nefndin átti að hafa
lokið störfum 15 desember, hún
ætlaði þannig ekki nema fimm
daga til að gera úttekt á verk-
um á annað hundrað rithöf-
unda. Formaður nefndarinnar,
Þorleifur Hauksson, upplýsti
raunar síðar í blaðagrein, svari
til mín, að nefndin hefði hafizt
handa við úttektina nokkru
fyrr en skilafrestur rann út.
Ekki bætir það úr skák — og
mér er til efs að slfk vinnu-
brögð eigi sér fordæmi. Ógern-
ingur er að segja til um — og
varla einu sinni á færi nefndar-
manna sjálfra — Jivort þannig
hafi ráðið úrslitum fyrir rit-
höfundanna f hvaða tfmaröð
skýrslur þeirra bárust nefnd-
inni fram til 10. desember. En
hver sem ástæðan var birtust á
úthlutunarlista nefndarinnar
nöfn sem vöktu furðu, en önnur
sem mönnum virtist að skil-
yrðislaust ættu að vera þar, sá-
ust þar ekki. Lúalegasta rang-
lætið var þó sennilega í garð
Ingólfs heitins Kristjánssonar,
sem ekki var með eina bók,
heldur tvær á rétthæsta árinu,
og virðist mér ekki annað
sæma, ef endurmat fer fram,
sem við vonum fastlega, en að
ekkja Ingólfs njóti þá leiðrétt-
ingarinnar.
Skipan nefndarinnar orkaði
einnig mjög tvfmælis, til dæmis
var einn nefndarmanna lög-
fræðingur að menntun með
handbolta sem aðaláhugamál,
að manninum sem slfkum
gersamlega ólöstuðum, hinir
tveir nefndarmanna voru línu-
menn úr röðum vinstrimanna.
Við trúum þvf og treystum að
Alþingi bregðist snarlega við
Jóhann Hjálmarsson
ur hvaða rithöfundar passa í
kramið hjá þremenningunum.
Einkum á þetta við um þá rit-
höfunda, sem komu til greina
fyrir verk gefin út á árinu 1971.
Jóhannes Helgi hefur í grein f
Morgunblaðinu sýnt fram á
mistök nefndarinnar með gild-
um rökum. Ég ætla ekki að
endurtaka þau orð. Endurskoð-
un á störfum nefndarinnar
verður að fara fram, ekki sízt til
að girða fyrir svipuð mistök í
framtiðinni. Ég trúi því ekki að
alþingismenn séu samþykkir
Kristján frá Djúpalæk
neinu tagi, heldur söluskatts-
peninga, sem verið væri að
endurgreiða rithöfundum
þeim, er gáfu út bækur á þess-
um árum.
Gunnar Dal kvaðst þeirrar
skoðunar, að nauðsynlegt væri
að koma á föstum reglum varð-
andi þessa úthlutun, svo að
ekki væri þar beitt geðþótta-
stjórn likt og nú gilti. Kvaðst
hann raunar telja, að slfk föst
skipan ætti að gilda um allar
aðrar úthlutanir til rithöfunda
og geðþóttastjórnin að hverfa.
Morgunblaðið ræðir við fjóra rithöfunda sem skorað hafa á Alþingi
að leiðrétta meint mistök við úthlutun söluskattsfjár til rithöfunda í fyrra
beiðni okkar. Ef fram heldur
sem horfir f málefnum rit-
höfunda fæ ég ekki annað séð
en búið verði að jarða helftina
af minni rithöfundakynslóð áð-
ur en mannsæmandi réttarbæt-
ur fást henni til handa. Þjóðin
hefur af þessum sökum fengið
færri og verri bækur undan-
farjia áratugi en efni annars
standa til, ef allt væri með
felldu um launakjör rithöf-
unda.“
Jóhann Hjálmarsson svaraði
því til, að niðurstaða nefndar-
innar væri meira en vefengjan-
leg. „Hún styðst ekki við list-
rænt mat að mínum dómi, held-
þeim vinnubrögðum nefndar-
innar sem felst í útilokun vissra
rithöfunda af einhverjum
undarlegum ástæðum.
Nefndarmennirnir þrir geta
ekki á neinn hátt talizt bók-
menntalegur hæstiréttur á
Islandi. Val þeirra í nefndina
er skrípaleikur sem stjórnir
gömlu rithöfundafélaganna eru
þvi miður þátttakendur f.“
Kristján frá Djúpalæk svar-
aði þvf til, að þeir fjórmenn-
ingarnir teldu sig hafa sama
rétt og aðrir, sem gáfu út bæk-
ur á þessum árum, sem til
greina komu. Hann liti ekki á
þetta úthlutunarfé sem styrk af
Gunnar Dal
Braut útvarpið hlutleysi sitt í
prestskosningum í Hallgrímskirkju?
SÉRA Kolbeinn Þorleifsson, sem
er einn umsækjenda um annað
prestsembættið í Hallgrímssókn á
Skólavörðuholti hefur kært flutn-
ing á 30 ára gamalli ræðu herra
Sigurbjörns Einarssonar biskups,
er hann hélt á Skólavörðuholti, er
hef ja átti framkvæmdir við bygg-
ingu Hallgrfmskirkju. Ræða
herra Sigurbjörns var nýlega les-
in upp i útvarpinu í tilefni 300.
ártíðar séra Hallgríms Péturs-
sonar og Iítur séra Kolbeinn svo á,
að með flutningi þessarar ræðu
hafi útvarpið brotið hlutleysi í
prestskosningunum til Hallgríms-
prestakalls, þar eð sonur biskups
séra Karl Sigurbjornsson sé einn
umsækjenda. Mbl. ræddi í gær við
umsækjendurna um prestakallið.
Séra Páll Pálsson hefur dregið
umsókn sína til baka með þeim
einum orðum, að hann vildi „ekki
taka þátt í þessu".
Séra Karl Sigurbjörnsson sagði,
er Mbl. leitaði álits hans, að hann
væri i senn undrandi á þessu og
vissi ekki hverju hann ætti til að
svara. „Mér finnst málið vera
alveg fráleitt og get ekki séð sam-
hengi í framboði mínu og ræð-
unni. Ég er hvergi nefndur í ræð-
unni og var ekki einu sinni fædd-
ur, þegar hún var fyrst flutt“.
Séra Karli sagðist ekki vera kunn-
ugt um ástæður fyrir endurflutn-
ingi ræðunnar í útvarpi og jafn-
framt sagðist hann ekki gera ráð
fyrir, að umsókn hans um Hall-
grímsprestakall hafi verið kunn,
þegar ákveðið var að útvarpa ræð-
unni.
Séra Kolbeinn Þorleifsson sagði
í viðtali við Mbl. í gær, að hann
teldi, að það væri hlutleysisbrot
í prestskosningunum í Hallgrims-
sókn að útvarpa ræðunni vegna
þess hvernig aóstæður væru nú
og með hliðsjón að því að undir-
búningur prestskosninganna
hefur staðið alllengi. Kolbeinn
sagði ennfremur, að flutnings-
maður erindisins nú væri heldur
ekki eins og hver annar maður
tekinn af handahófi úr röðum út-
varpsmanna. Flutningsmaðurinn
var Baldur Pálmason og kvað Kol-
beinn hann á hverri stundu geta
oróið virkan þátttakanda í kosn-
ingabaráttunni. Hann væri al-
þekktur unnandi Hallgrímskirkju
og væri í kór kirkjunnar. „Mér
brá í brún, þegar ég heyrði að von
væri á þessu", sagði séra Kol-
beinn. „Þess vegna fór ég af stað
og reyndi að stöðva flutninginn.
Voru það mín fyrstu viðbrögð og
átti ég viðtal við útvarpsstjóra og
bað hann stöðvar þetta. I sjálfu
sér hefói ég ekki verið mótfallinn
því að fluttar hefðu verið aðrar
ræður eftir Sigurbjörn Einarsson,
en þarna er um að ræða ræóu,
sem ér hlaðin, ef svo má segja, af
þeim tilfinningum, sem óhjá-
kvæmilega hljóta að dragast inn í
kosningabaráttuna um kirkjuna.
Þetta eru forsendurnar fyrir því
að ég fór að gera athugasemd við
þetta.“
Séra Kolbeinn Þorleifsson
sagði, að sögulega séð væri þessi
ræða herra Sigurbjörns
„prógramræða Hallgrímskirkju“
— ræða, sem haldin var á Skóla-
vörðuholti, þegar byggingafram-
kvæmdir voru að hefjast. „Þessi
ræða er flutt til þess að stappa
stálinu i fylgjendur þessarar hug-
sjónar, og geta má nærri, að
hvorki ég né nokkur annar getur
haft nokkuð sem að áróðri skyldi
jafnast á við þessa einu ræðu. I
ræðunni er brýning til byggingar
Hallgrimskirkju og þarna á milli
eru tilfinningasambönd innan
prestakallsins með þeim mönn-
um, sem hafa fylgt Sigurbirni að
málum áratugum saman og í sókn-
inni er fólk, sem auðvitað hlýtur
að vakna við að heyra ræðu sem
þessa einmitt á þeim tfma, þegar
prestskosningar fara í hönd og
menn þurfa að safna Iiði“, sagði
séra Kolbeinn og bætti því við að
með því að skjóta málinu til út-
varpsráðs þættist hann vera að
berjast fyrir réttindum sínum og
séra Páls Pálssonar.
Þar sem herra Sigurbjörn
Einarsson biskup hefur persónu-
lega verið dreginn inn í þetta mál
óskaði Mbl. eftir því að hann tjáði
sig um málið. Biskup sagði: „Um
flutning þessarar þrítugu ræðu f
útvarpi átti ég ekkert atkvæði,
nema að ég gaf einhvern tíma
samþykki mitt til þess að hún
væri lesin. Ég hafði engar óskir
um það, hvenær hún yrði lesin,
enda það ekki borið undir mig.
Það eitt var tekið fram, að þessi
lestur yrði þáttur í öðrum flutn-
ingi í sambandi við minningu
Hallgríms. Mér datt ekki í hug, að
nokkur gæti sett þetta í samband
við væntanlegar prestskosningar,
enda taldi ég þetta gert til heiðurs
Hallgrimi en ekki mér, né neinum
mér nákomnum.
Eg má kannski taka það fram
líka af því að það hefur annars
staðar komió fram, að það sé eitt-
hvað óvenjulegt að þrjú embætti
séu auglýst í einu. Fátt er algeng-
ara en það. Þessi embætti sem nú
eru auglýst losnuðu nær samtímis
og það er regla að auglýsa emb-
ætti um leið og þau losna, prests-
embætti sem önnur. Einnig hefur
kirkjuþingi verið blandað í þetta.
Kirkjuþing á samkvæmt lögum að
koma saman í október, en að til-
lögu varaforseta sins, séra Péturs
Á SAMA tfma og bfleigendur aka
hring eftir f hring f miðbænum f
leit að bflastæðum, hafa 60 bíla-
stæði á þaki hinnar nýju toll-
stöðvarbyggingar staðið svo til
ónotuð.
Mbl. hafði f gær samband við
Guttorm Þormar yfirverkfræðing
hjá borginni og spurði hann um
þessi stæði. Guttormur sagði að
þessi stæði hefðu verið tekin í
notkun fyrir nokkru, en nýting
þeirra hefði verið mjög léleg.
Stæðin eru alis 61, en flest hafa
þar verið 6 bílar í einu. Vörður er
á stæðinu og innheimtir hann
Sigurgeirssonar vfgslubiskups
samþykkti kirkjuráð að það
skyldi að þessu sinni ekki hefjast
fyrr en að lokinni ártíð séra
Hallgrims og voru til þess þau
augljósu rök, að margir þingmenn
voru bundnir heima þann dag.
Einnig mætti minna á það, að um
prestaköll, sem losnað hafa i
Reykjavík að undanförnu, hafa
oftast verið aðeins tveir um-
sækjendur."
gjald, 100 krónur fyrir hálfan
daginn og 200 krónur fyrir allan
daginn. Sagði Guttormur, að stæð-
in væru helzt ætluð þeim, sem
þyrftu að stoppa i lengri tima.
Verðið þarna er ódýrara en t.d. á
Hótel Islandsstæðinu. Guttormur
sagði að lokum að vert væri að
vekja athygli fólks á þessum stæð-
um. Til að komast í þau þarf að
aka frá Tryggvagötu, upp brúna.
Ljósm. sýnir hvernig umhorfs var
á stæðinu í gær, 4 bílar, en 57
stæði ónotuð. Fremstur stendur
stæðisvörðurinn. Ljósm. Mbl. Öl.
K. Mag.
Léleg nýting á
Tollstöðvarstæðum