Morgunblaðið - 07.11.1974, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 7. NÖVEMBER 1974
Utvarpsumræður um stefnuræðu forsætisráðherra:
Efnaliagsvandinn rauði
þráður umræðnanna
UmræSur um stefnuræðu
forsætisráðherra fóru fram á
Alþingi sl. þriðjudagskvöld.
Hér á eftir verður gerð grein
fyrir umræðunum, en stefnu-
ræða forsætisráðherra hefur
áður verið birt.
Karvel Pálmason, SFV, sagði, að
enn væri öllum I fersku minni, að
forystumenn Framsóknarf lokksins
hefðu ekki fengist til þess fyrir kosn-
ingar að gefa afdráttarlausar yfirlýs-
ingar um, að þeir stefndu að vinstri-
meirihluta á Alþingi. Því hefði verið
haldið fram, að þeir myndu nota
fyrsta tækifæri til þess að stFga til
hægri og mynda ríkisstjórn með
Sjálfstæðisf lokknum. Mikill meiri-
hluti kjósenda hefði óskað eftir
vinstri stjórn. En því miður hefði
Alþýðuflokkurinn gefið Ólafi Jó-
hannessyni ástæðu til þess að sllta
viðræðum um myndun vinstri stjórn-
ar. Það hefði komið eins og gusa úr
heiðskýru lofti, þegar samstjórn
Sjálfstæðisflokksins og Framsóknar-
flokksins var mynduð.
Þingmaðurinn sagði. að menn
hefðu lltt orðið fróðari um stefnu
rlkisstjórnarinnar eftir lestur stefnu-
yfirlýsingarinnar F ágúst og enn væru
menn litlu nær eftir stefnuræðu for-
sætisráðherra. Hún væri einnig helst
athyglisverð fyrir það, sem ekki
hefði verið sagt. Forsætisráðherra
hefði ekki minnst á þá málaflokka,
er heyrðu undir ráðherra Fram-
sóknarflokksins. Hann hefði þó talað
um verðlagsmálin, sem væru enn
eitt dæmið um. að Sjálfstæðisflokk-
urinn, flokkur auðmagnsins, róði
stefnu stjórnarinnar. Þá hefði for-
sætisráðherrann einnig minnst á
gamanleik utanrFkisráðherrans. En
ekki hefði t.d. verið minnst einu
aukateknu orði á skatteftirlit.
Karvel sagði ennfremur. að stjórn-
arþingmennirnir væru sammála um
að draga úr fjárveitingum til þeirrar
stórkostlegu uppbyggingarstefnu,
sem vinstri stjórnin hefði staðið að.
Almenningur hefði orðið þess var,
hverjir það væru, sem ættu að bera
byrðarnar. Ríkisstjórnin hefði lagt
gegndarlausar álögur á launþega og
engar IFkur væru til þess, að laun-
þegasamtökin gætu unað sliku, enda
bæru forréttindahóparnir ekki sinn
hlut. Einskis góðs væri að vænta af
samskiptum rFkisstjórnarinnar við
launþegastéttirnar. Þá lagði hann
áherslu á, að úttekt yrði látin fram
fara á stöðu atvinnufyrirtækjanna.
Halldór E. Sigurðsson, land-
búnaðarráðherra, minnti Karvel
Pálmason á það, að hann hefði verið
fúsastur allra fúsra til að samþykkja
vantraust á vinstri stjórnina og binda
enda á IFfdaga hennará sl. þingi.
Versnandi viðskiptakjör, verð-
bólga og óraunhæfir kjarasamning-
ar, sem í senn hefðu ofgert atvinnu-
vegunum og leitt til aukins launa-
misréttis, hefðu valdið vanda í efna-
hagslFfinu, rekstrarerf iðleikum at-
vinnuveganna og öryggisleysis um
atvinnuhorfur almennings.
Af þessum sökum hefði fyrrv. for-
sætisráðherra gert allt, sem i hans
valdi hefði staðið, til að skapa sam-
stöðu um lausn efnahagsvandans.
Hann hefði boðið upp á þjóðstjórn,
samstjórn allra flokka, F vor, og boð-
ið að vFkja úr forsætisráðherrastarfi,
ef leitt gæti til samstöðu gegn
vandanum. Þegar þær tilraunir hafi
mistekist. hafi hann gripið til þing-
rofs og efnt til nýrra kosninga. Frá-
farandi stjórn hafi hinsvegar sett
ýmis bráðabirgðalög, sem verið hafi
fyrstu skrefin til lausnar efnahags-
vandans og á flestan hátt mótað þær
aðgerðir, sem núverandi rikisstjórn
hafi sFðan gripið til.
Ráðherrann ræddi fjárlög fráfar-
andi stjórnar. Hann sagði fjárlög að
mestu bundin af öðrum lögum, sem
ákvæðu útgjaldaþungann. Raun-
verulegt áhrifasvið ráðherra við
samningu fjárlaga væri þvF þrengra
en flestir hygðu. Hækkun fjárlaga F
sinni tFð hefði m.a. orsakast af
þessu, því að framkvæmdaáætlun
var tekin inn í fjárlög, axlaður ýmiss
útgjaldaþungi, er sveitarfélögin báru
áður, og loks hefði verðbólgan þá
eins og nú haft sitt að segja.
Ráðherrann ræddi og nýframlagt
fjárlagafrumvarp og kvað það á ýms-
an hátt eiga eftir að breytast F með-
förum Alþingis. Þá ræddi hann ýmis
hagsmunamál landbúnaðarins. er
undir hans ráðuneyti heyra.
Að lokum vék ráðherrann IFtils-
háttar að vinstristjórnarviðræðum F
vor. Hann kvað Framsóknarflokkinn
hafa gengið heilan til þess leiks.
Viðræður hefðu hinsvegar strandað
á óbrúanlegri andstöðu Alþýðu-
bandalags og Alþýðuflokks hvors til
annars. sem skrif málgagna flokk-
anna á þessum tlma væri gleggst
vitnisburðurinn um. Framsóknar-
flokkurinn hefði ekki fyrir kosningar
útilokað samstarf við nokkurn
stjórnmálaflokk, ef málefnaleg sam-
staða næðist. Eftir að kommar og
kratar hefðu sameiginlega útilokað
nýja vinstri stjórn, hefði Fram-
sóknarf lokkurinn, sem ábyrgur
flokkur, gengið til málefnalegs
samstarfs við Sjálfstæðisflokkinn
um úrlausn á aðsteðjandi vanda at-
vinnuveganna og efnahagslFfsins.
svo sem hagsmunir þjóðarheildar-
innar hefðu krafist.
Lúðvik Jósepsson, Abl., sagði, að
mörgum hefði þótt stefnumörkun
stefnuyf irlýsingar rFkisstjórnarinnar
óljós, þegar hún var birt. Stjórnar-
flokkarnir hefðu fyrst og fremst sam-
ið um skiptingu embætta en ekki
málefna. Stefnan væri nú að skýrast
þannig að unnt væri að átta sig á
henni. Þingmaðurinn sagði, að lýs-
ing forsætisráðherra á heildarathug-
un á stöðu þjóðarbúsins frá þvF á
miðju þessu ári væri mjög villandi og
segði aðeins hálfan sannleikann.
Hagur ríkissjóðs hefði samkvæmt
þessari athugun verið góður, en
gjaldeyrisstaðan hefði verið óhag-
stæð. Annað hefði engum dottið F
hug vegna hins mikla innflutnings
skipa og annarra atvinnutækja.
Áætlaður taprekstur útgerðarinnar
hefði verið talinn nema 1344
milljónum króna, þegar færðar hefðu
verið afskriftir upp á 1369 milljónir
króna. Talið hefði verið, að tap fisk-
vinnslunnar myndi nema 1400
milljónum króna þegar tekið hefði
verið tillit til 400 millj. kr. afskrifta
og saltfiskverkun og skreiðarverkun
hefðu verið reknar með 1500 millj,
kr. hagnaði, sem væri meiri en tapið
á frystingunni. Þessar tölur sýndu,
að hér væri um bókhaldslegt tap að
ræða.
Afkoma atvinnuveganna hefði ver-
ið góð fram á mitt ár 1974. Efna-
hagsvandinn. sem við hefði verið að
glFma, hefði verið F þv! fólginn að
koma þurfti F veg fyrir áframandandi
hækkanir verðlags og kaupgjalds,
þvF að ella hefði orðið taprekstur hjá
atvinnufyrirtækjunum. Þá hefði
þurft að draga úr gjaldeyriseyðslu
landsmanna.
Nú væri ætlun rlkisstjórnarinnar
að eyða með öllu kjarabótunum frá
sFðustu samningum. SFðan væri boð-
að afnám verðlagseftirlits. Þetta
væri ómenguð Fhaldsstefna. SFðan
ræddi hann um ráðstafanir rFkis-
stjórnarinnar F sjávarútvegi og hélt
þvl fram, að hlutaskiptakjör sjó-
manna hefðu verið skert. Stefna
rFkisstjómarinnar væru sú að lækka
framlög til framkvæmda úti á landi,
lækka laun og draga úr félagslegum
framkvæmdum, en færa þess F stað
fjármagn frá launþegum til atvinnu-
rekenda.
Gylfi Þ. Gislason sagði stefnuræðu
forsætisráðherra ekki stórhuga boð-
un F framkvæmdum né fyrirheitum
til landsf ólksins. Á þjóðhátFðarári
fengi þjóðin lýsingu á þeim aðstæð-
um F þjóðarbúskapnum, sem lýstu F
senn samdrætti og þrengri kjörum
almennings og þar með undangeng-
inni óstjórn og dugleysi. Ræða for-
sætisráðherra væri að grunntóni
stjórnarandstöðuræða. gagnrýni á
fráfarandi rikisstjórn, sem samstarfs-
flokkurinn, Framsóknarflokkurinn,
hefði haft forystu F. Framsóknar-
flokkurinn væri faðir efnahagsvand-
ans. Alþýðubandalagið hin tilkvadda
móðir. Þessi stefnuræða lýsti þvF
ekki heilshugar samstarfi. SIFk sam-
starfsbyrjun lofaði ekki góðu um
framhaldið né lyktirnar.
Framsóknarflokkurinn hefur um
20 ára skeið lýst Sjálfstæðisflokkn-
um sem hættulegasta aflinu F ís-
lenzkum stjórnmálum. Hann hefði
nú kúvent svo rækilega ! þessu efni,
sem og afstöðu sinni til varnarmála,
verðlagsmála og fleiri mála, að hlið
stætt dæmi þekktist ekki. Fyrirheitin
og hugsjónirnar væru faldar á bak
við ráðherrastólana.
Kjör launafólks væru nú verri og
launamisréttið meira en verið hefði
fyrir sFðustu kjarasamninga. Kjara-
skerðing hefði að vFsu verið óhjá-
kvæmileg, við núverandi aðstæður,
en hún kæmi ekki réttlátlega niður,
á ýmsa væri ranglega hallað, einkum
sjómenn.
Ýmsir þættir F efnahagsstefnu
stjórnarinnar, varnarmálastefnu, F
útfærslu landhelgi, aðhaldi ! rlkis-
rekstri, umbótum F skattamálum
o.fl., væru skynsamlegir. Megingall-
inn væri þó sá. að svo virtist sem
samstarfsflokkarnir hefðu ekki enn
komið sér saman um heildarstefnu F
efnahagsmálum, er þeir gætu báðir
staðið heilshugar að. Of snemmt
væri þó að dæma þessa rlkisstjórn.
Hún ætti rétt á starfstíma og starfs-
friði. Alþýðuflokkurinn myndi styðja
hana F öllum góðum málum, sem hún
kynni að beita sér fyrir. En hann
myndi IFka veita henni sterkt aðhald
og nauðsynlega gagnrýni. Afstaða
flokksins til stjórnar og málefna yrði
mótuð af ábyrgð og málefnalega
sem áður.
Ólafur Ragnar GrFmsson sagði IFt-
inn hluta þjóða heims bua við raun-
verulegt lýðræði. Kosningar á fjög-
urra ára millibili væru aðeins ytri
búnaður þess. Lýðræði þyrfti að
byggja á raunverulegu trausti milli
þjóðar og stjórnvalda.
Formaður Framsóknarflokksins
teldi það ekki hina réttu spila-
mennsku stjórnmálanna að segja
fyrir kosningar hvem veg skyldi unn-
ið eftir kosningar. Þessvegna hefði
vinstra fólki verið gefið undir fótinn
fyrir kosningar um nýja vinstri
stjórn, án þess að loka fyrirheitnu
leiðinni til stjórnarsamstarfs við
(haldið. Þessvegna hefði verið boðið
önnur stefna F vamarmálum fyrir
kosningar en framkvæmd hefði verið
eftir þær. Það hefði tekið núverandi
öryggismálastefnu F framkvæmd, en
þrjár vikur, með góðum árangri, að
framfylgja stefnu Fhaldsins
Sjálfstæðisflokkurinn væri allsráð-
andi F stefnumörkun núverandi rfkis-
stjórnar. í stefnuyfirlýsingu hennar
væri aðeins drepið á tvö atriði, sem
heyra undir ráðherra Framsóknar-
flokksins: varnarmálin og verðlags-
málin, þar sem gert væri ráð fyrir
veru hersins en brottför verðlags-
eftirlitsins. Framsóknarf lokkurinn
hefði hælst um af þv! ákvæði stefnu-
yf irlýsingarinnar, að byggðasjóður
hlyti 2% af niðurstöðum fjárlaga.
Þetta væri, þvF miður, ekki stefna
Framsóknarflokksins. Halldór E.
Sigurðsson hefði á þingi flokksins
hótað þvF að segja af sér sem fjár-
málaráðherra, ef slFk stefna yrði upp
tekin. Þetta stefnuatriði væri þvF
einnig blóm Sjálfstæðisflokksins,
sem hefði flutt það mál á þingi áður.
Ólafur sagði vinstri menn knúna
til að gjalda varhug við lögmáli spila-
mennskunnar. Framsóknarflokkur-
inn hefði brugðist hlutverki s!nu og
kjósendum. Hvatti hann vinstri- og
samvinnumenn til samfylkingar með
Samtökum frjálslyndra og vinstri
manna.
Einar Ágústsson, utanrikisráð-
herra, sagði, að við stjórnarskiptin (
haust hefði ekki orðið breyting á
utanrFkisstefnu fslands. Öryggi
landsins yrði áfram tryggt með aðild
að Atlantshafsbandalaginu og
varnarsamstarfi við BandarFkin.
Hyrningarsteinar F stefnu fyrri rFkis-
stjórnar væri enn þeir sömu og áður
aðild að Sameinuðu þjóðunum,
Norðurlandaráði og Atlantshafs-
bandala.ginu.
UtanrFkisráðherra sagðist óhikað
mundu halda áfram eins og F vinstri
stjórninni að eiga gott samstarf við
þjóðir AsFu og AfrFku, Norðurlanda-
þjóðirnar og Atlantshafsbandalags-
þjóðirnar. Hann sagðist slðan mundu
kappkasta að eiga gott samstarf við
allar þjóðir.
ÞvF næst sagði ráðherrann, að ein
breyting hefði þó orðið, þ.e. F varnar-
málum. Sá samningur, sem nú hefði
verið gerður við BandarFkin fjallaði
um breytingar á framkvæmd varnar-
samningsins en ekki breytingar á
honum sjálfum og þyrfti þvF ekki að
leggja hann fyrir Alþingi. Öllum
framkvæmdum yrði hagað þannig að
sem minnst röskun yrði af þeim fyrir
Fslenskt efnahagslFf. Að lokum sagði
ráðherrann, að tillögur Framsóknar-
flokksins frá þv! I fyrri rlkisstjórn
væru geymdar en ekki gleymdar.
Þór Vigfússon, siðari ræðumaður
Alþýðubandalagsins, ræddi einkum
um það, sem hann kallaði sameigin-
leg hermál íslands og Bandarlkj-
anna, og framkvæmd utanrikisráð-
herra á stefnu Framsóknarflokksins (
þeim málaflokki, við nýgerðan samn-
ing við BandarFkjamenn. Hann sagði
Einar Ágústsson hafa lofað þvF,
hvern veg sem þessi samningur yrði
og hvort sem hann fæli ( sér uppsögn
varnarsáttmálans eða ekki, að leggja
niðurstöðurnar fyrir Alþingi. Nú
kæmi annað hljóð úr horni, þar sem
ráðherrann væri. Hann sagði utan-
rikisráðherra fullyrða, að ! rétta átt
miðaði. að endanlegu marki, brottför
hersins, F samningi þessum. Sitt mat
væri hinsvegar, að F ranga átt mið-
aði. ef fyrirhuguð takmörkuð fækk-
un varnarliðsmanna leiddi til þess,
að íslendingar tækju nú upp störf,
hernaðarlegs eðlis, á erlendum mála.
Þór Vigfússon sagði Bandarfkja-
menn, er utan vallar byggju nota
270 (búðir. Þegar tillit væri tekið til
fyrirhugaðrar fækkunar um 480 her-
menn, kæmi þv( spánskt fyrir sjónir,
að byggja þyrfti 468 nýjar Fbúðir. úr
varanlegu efni á vellinum. Hér skyti
skökku við og framkvæmdirnar
bentu ekki til þess, að varnarliðið
væri að fara á morgun eða F næstu
viku.
LFkti ræðumaður utanrlkæráðherra
við gamlan bónda úr kjördæmi hans,
er leitt hefði hestalest á leið úr
kaupstað út F sandbleytu. þar sem
hann sjálfur og hestarnir sátu fastir.
Bóndinn hefði verið þann veg á sig
kominn, að hann hefði ekki getað
metið aðstæður, barið fótaskokkinn
og sagt: „Þetta gengur vel, það
mjakast." Á sama hátt og hraða
mjakaðist lestin hjá utanrtkisráð-
herra að settu marki Framsóknar-
flokksins um brottför varnarliðsins.
Benedikt Gröndal, A, sagði, að
keypt vinátta kólnaði gjarnan og það
ætti vel við núverandi rFkisstjórn.
Stjórnarflokkarnir hefðu keypt vin-
áttuna og ekki væri að sjá hlýtt
vináttuþel F skrifum stjórnarblað-
anna. Þingmaðurinn sagði sFðan, að
ekki mætti búast við þvF, að vináttu-
þelið hlýnaði þegar fyrir alvöru yrði
farið að skipta embættum.
Núverandi ríkisstjórn hefði lagt
gFfurlegar álögur á almenning meðan
kaupgjald hefði verið fast. TFminn
væri enn að afsaka það, að Fram-
sóknarflokkurinn skyldi varpa af sér
vinstri klæðunum og Halldór E.
Sigurðsson hefði enn ( þessum um-
ræðum þurft að verja þessar póli-
tFsku sjónhverfingar.
Þá sagði þingmaðurinn, að al-
menningi hafi blöskrað aðgerðir
rFkisstjórnarinnar á sumarþinginu en
nú hefðu menn fallið F stafi, þegar
fjárlagafrumvarpið var lagt fram. is-
lenska þjóðin ætti við mikla erfið-
leika að etja. Stjórnarandstaðan
hefði ekki beitt sér alvarlega gegn
rFkisstjórninni, en mikilvægt væri, að
ríkisstjórnin kæmi til samstarfs við
stjórnarandstöðuna og fjötdasam-
tökin. En mikið hefði á skort T þeim
efnum.
Viðtakandi og fráfarandi formaður Alþýðuflokksins "samskipa" F ræðustól
sameinaðs þings: Benedikt Gröndal og Gylfi Þ. GFslason.
Þingmenn Alþýðubandalagsins: Ragnar Arnalds, Þór Vigfússon og Eðvarð
Sigurðsson.