Morgunblaðið - 21.10.1975, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. OKTÓBER 1975
27
Skarkoli
Skarkolastofninn virðist nú á góðri
leið með að gefa af sér meðal-
hámarksafrakstur. en hann er talinn
vera um 10 þúsund tonn á ári.
Stofnunin telur, að óheppilegt sé
að dragnótatlmabilið endi mánuði
seinna við Norðurland en annars
staðar. Meirihlutinn af kynþroska
skarkola á þessu svæði er lagður af
stað I hrygningargöngu um mánaða-
mótin október-nóvember og er þvl
fyrst og fremst verið að veiði ókyn-
þroska fisk I nóvember.
Grálúða
Árið 1973 var grálúðuafli fslend
inga komin niður I 2.1 þúsund tonn,
en var 7.3 þúsund tonn, þegar hann
var mestur árið 1970. Siðari árin
Spærlingur
Spærlingsstofninn er ennþá litið
nýttur að þvi, talið er. Veiðin hefur
komist upp i 14 þúsund tonn á ári,
en áætlað er að afkastageta stofns-
ins sé margfalt meiri.
Ekki er álitið nauðsynlegt að gera
neinar breytingar á þeim skilyrðum.
sem nú eru fyrir leyfum til spærlings-
veiða.
3. Veiði uppsjávarfiska
Síld
Ástand islensku sildarstofnanna
var svo slæmt við árslok 1971, að
setja varð algert veiðibann að
undanteknum veiðum með reknet-
nema 3-4 ára gömul og aðeins tveir
árgangar standa að hrygningunni,
geta sveiflur i stofnstærð orðið
mjög snöggar og miklar, ef klak mis-
tekst, þó ekki sé nema einu sinni. Þó
ætti að vera kleift að sjá fyrir og vara
við slikum sveiflum i tæka tíð.
Rannsóknir og veiðitilraunir hafa
ennfremur leitt i Ijós:
a. Að ókynþroska, auðveidd
og mögur loðna hefur vetur-
setu á djúpmiðum austan-
lands á timabilinu jan-
úar-april.
b. Að tveggja og þriggja
ára loðna hefur ekki
náð viðunandi fitumagni
(10%) á ætissvæðinu norð-
anlands fyrr en i ágúst.
c. Að unnt er að veiða mik-
ið af 1 Vi árs gamalli,
magurri (5-6% feitri) loðnu
norðanlands að sumarlagi.
d. Að þessi 1 'h árs loðna
nær tvöfaldar lengd sina
og a.m.k. þrefaldar þyngd-
ina til næsta árs.
Með tilliti til hins góða ásigkomu-
lags loðnustofnsins er engin ástæða
til að kveðið sé á um hámarksafla að
svo stöddu.
4. Rækju-, humar-
og skelfiskveiðar
Rækja
Rækjuveiðar hafa lengi verið háð-
ar leyfum og ber að halda þvi. Flest
iskipastóllinn einn
nógu stór til að
tryggja hámarks
nýtingu miðanna
Skýrsla Hafrannsóknastofnunarinnar um
ástand fiskstofna og annarra dýrategunda
á íslandsmiðum og nauðsynlegar
friðunaraðgerðir innan íslenzkrar
fiskveiðilandhelgi
hefur meirihlutinn af grálúðuafla út-
lendinga verið fenginn vestur af
landinu á milli 65°N og 66°N frá 50
sm mörkunum að miðlinu milli ís-
lands og Grænlands. á timabilinu
april-júni, þegar grálúðan er að koma
frá hrygningu og er ekki búin að
dreifa sér. Nauðsynlegt kann þvi að
reynast að banna veiðar á þessu
svæði á ofangreindu timabili.
Á árunum 1970-1973 minnkaði
heildargrálúðuaflinn á íslandsmiðum
úr 34.7 þúsund tonnum i 20.1 þús-
und tonn og var minnkunin i okkar
afla hlutfallslega meiri en i afla
annarra þjóða.
Grálúðustofninn er nú talinn of
veiddur og með tilliti til þess er lagt
til að heildaraflinn árið 1976 fari
ekki fram úr 15 þús. tonnum. Liklegt
er talið, að taka mætti úr stofninum
20 þúsund tonn árlega, er hann hef-
ur náð sér.
Steinbítur
Meðalafli steinbits hefur verið 18
þúsund tonn á ári á árunum 1953-
1972. Árin 1971-1973 reyndist
meðalaflinn 13 þúsund tonn á ári.
Einustu friðunarákvæði varðandi
steinbit eru þau, að bannað er að
hirða fisk undir 40 cm að lengd.
Miðað við ástand stofnsins, er ekki
talin ástæða til frekari verndunar,
hvorki lokun veiðisvæða né að
ákveða hámarksafla. Þó telur stofn-
unin að nauðsynlegt sé að draga úr
sókn i steinbit á hrygningartima og
fyrst á eftir (september til janúar),
enda er hann lélegt hráefni á þessum
tima. Er hér bent á, að á s.l. hausti
var greitt lægra verð fyrir steinbit
veiddan á þessu timabili og er
eflaust gagn að slikri óbeinni
friðunaraðgerð.
um. Bann þetta verður væntanlega i
gíldi til 15. september 1975, þannig
að Islensku vor- og sumargotssildar-
stofnarnir hafa þá fengið nær algera
friðun i 3'/j ár.
Rannsóknir á stærð þessara sildar-
stofna gefa til kynna að sumargots-
sildin hafi rétt verulega við á þessu
timabili, en ekki hefur enn orðið vart
bata að þvi er varðar vorgotssildina.
Sildveiðar verður þvi um fyrirsjáan-
lega framtið að stunda með itrustu
varkárni, eins og gert verður grein
fyrir siðar i þessari skýrslu og er þvi
lagt til að hámarksafli árið 1976
fari ekki fram úr 1 5000 tonnum skv.
nánari stofnstærðarmælingum siðar
á þessu ári.
Loðna
Á undanförnum árum hefur verið
fylgst allnáið með göngum og hegð-
un hrygningarloðnunnar á timabilinu
janúar-april og tilraunir gerðar til
þess að merkja hana áður en og um
það bil, sem veiðar hefjast. Vegna
þessara rannsókna má leiða að þvi
allsterkar likur að árlega hafi yfirleitt
ekki verið veitt nema sem svarar
1/10 hluta hrygningarstofnsins,
jafnvel á seinustu þremur vertiðum
(1973-1975), þegar veiddust 440-
460 þúsund tonn árlega. Margt
bendir þvi til þess, að úr stofninum
megi taka allmiklu meira, án þess að
þess sjái merki i viðgangi stofnsins.
Siðan 1974 hefur verið gerð árleg
könnun á magni og útbreiðslu loðnu-
seiða og hlutfallsleg stærð árgang
anna 1970-1974 áætiuð. í Ijós hefur
komið, að loðnuklak hefur ekki mis-
tekist þetta fimm ára timabil, fyrstu
tveir árgangarnir (1970 og 71) geta
flokkast sem stórir og þrir þeir
siðasttöldu (1972-74) sem mjög
stórir. Þar sem loðnan verður ekki
mið eru innan gömlu 12 milna fisk-
veiðilandhelginnar og þau, sem utan
eru, einungis nýtt af islenskum
veiðiskipum.
Forgangsréttur heimamanna til
veiða á eigin miðum hefur án efa
haldið sókninni í skefjum en stofn-
unin telur, að sóknin sé of mikil
bæði við isafjarðardjúp og á Arnar-
firði. Til þess að stemma stigu við
veiði á smárækju væri heppilegra að
ákveða vikuskammt fyrir hvern bát i
stað þess að ákveða heildarvikuafla
allra bátanna. Nauðsynlegt er þó að
haldið verði áfram takmörkunum á
heildarafla á hverju veiðisvæði fyrir
sig.
Æskilegt er að taka upp notkun
flokkunarvéla, eins og gert er þegar i
Húnaflóa. Nauðsynlegt er, að
ákveða meðallágmarksstærð
landaðrar rækju fari ekki yfir 300
stk/kg. (Nú er meðallágmarksstærð-
in I Húnaflóa 300 stk/kg, i isa-
fjarðardjúpi 340 stk/kg — var 350
stk/ kg — og er svo enn í Arnarfirði).
Haf rannsóknastofnunin þarf að
geta friðað svæði vegna smárækju
eða smáfisks. eins og verið hefur,
sem og stöðvað veiðar, er æskileg
um heildarafla er náð.
Hafrannsóknastofnunin tekur
undir þær tillögur smábátaeigenda-
félagsins Hugins að bátur verði til
eftirlits og aðstoðar veiðiskipum i
ísafjarðardjúpi. Væri hugsanlegt að
láta starfsemi sliks báta einnig ná til
Arnarfjarðar og Húnaflóa.
Humar
Hámarksafli sá, sem settur var á
humarveiðina árið 1973 hefur gefið
góða raun og er stofninn nú i vexti,
þótt vertiðin í ár hafi gengið verr en
efni stóðu til vegna slæms tiðarfars.
Reiknað er með að auka megi afla-
hámark á næstu árum, svo að taka
megi allt að 3600 tonn af humri,
þegar stofninn hefur náð sér. Þó
verður að halda áfram með þau
ákvæði, sem I gildi- eru um humar-
veiðar svo sem hámarksafla,
lágmarksstærð humars, möskva-
stærð o.fl. Þá þykir sýnt að tak-
marka þurfi bátafjölda.
Hörpudiskur
Til hagkvæmrar nýtingar á hörpu-
diskstofninum þarf að beina veiði-
skipunum á fleiri veiðisvæði en gert
hefur verið að undanförnu. Stofn-
unin mælti með 5 þúsund tonna
hámarksafla á Breiðafirði en þetta
aflamagn hefur ekki náðst sökum
litillar sóknar.
Nauðsynlegt er að halda gildandi
ákvæðum um lágmarksstærð, sem
landa má. Þó kæmi til greina að
lækka þessi mörk á svæðum þar sem
hörpudiskur er frekar smár, en I
miklu magni. Mætti með þessu fá
fram æskilega grisjun stofnsins til
aukins vaxtar.
Talið er að veiðisvæði á Vestfjörð-
um og Húnaflóa standi aðeins undir
nokkur hundruð tonnum á ári. enda
hafa þessi svæði látið talsvert á sjá
frá þvi veiðar hófust þar.
5. Tillögur
a. Togveiðar skulu óheimilar
innan 12 sm frá grunnlfnupunkt-
um á svæðinu frá Látrabjargi
norður fyrir land að Papey, að
meira
Kolbeinsey meðtalinni.
FráPapey vestur um að Látra-
bjargi skal togveiði hvergi leyfð
nær landi en 4 sm frá grunnlinu-
punktum. Stofnunin gerir ekki
tillögur um skiptingu veiðisvæða
milli mismunandi skipahópa.
b. Reynsla undanfarinna ára
hefur sýnt, að oft er þörf skjótra
aðgerða til að stemma stigu við
skaðlegum veiðum á íslandsmið-
um. Þar af leiðandi telur Haf-
rannsóknastofnunin nauðsyn-
legt, að henni verði veitt heimild
til að stöðva veiðar á ákveðn-
um svæðum fyrirvaralaust
i allt að 10 daga, enda fari
strax fram nákvæm rannsókn á
viðkomandi svæði, sem ákvarð-
anir stjórnvalda um frekari að-
gerðir geti byggst á. Stofnunin
telur að þetta sé raunhæfasta og
öruggasta leiðin til þess að koma
i veg fyrir skaðlegar veiðar á
viðkvæmum svæðum án þess að
hindra aðrar veiðar umfram það
sem nauðsyn krefur. Til þess að
slikar ráðstafanir komi að gagni
þarf öflugt og stöðugt eftirlit á
veiðisvæðinu. einkum þar sem
hætta er á smáfiskdrápi sbr.
þorskaflann. Hafrannsókna-
stofnunin telur, að nauðsynlegt
sé að hún fái sérstakt skip til
þessara verkefna.
c. Vegna alvarlegs ástands ým-
issa islenskra fiskstofna og
annarra dýrategunda er nauð-
synlegt að ákvarða hámarksafla
einstakra tegunda til þess að
stuðla að sem bestri nýtingu við-
komandi stofna.
d. Hafrannsóknastofnunin hefur
látið vinna úr öllum þeim gögn-
um, sem hún á um hrygningu
þorsksins við Suðvesturland s.l.
20 ár. f Ijós kom að
aðalhrygningarsvæðið á
Selvogsbanka liggur á svæði,
sem takmarkast af eftirfarandi
linum: 63°15'N að sunnan,
63°32'N að norðan, 21°30V
að vestan og 20°40'V að
austan. Er þvi lagt til, að svæði
þessu verði lokað fyrir öllum
veiðum tímabilið 1. april til 15.
mai i stað núverandi svæðis.
e. Lagt er til að eftirfarandi
breytingar verði gerðar á
lágmarksstærð fisks, sem
leyfilegt er að hirða:
þorskur 50 cm
ýsa 45 cm
ufsi 50 cm
sild 27 cm
loðna 12 cm
(i stað 43 cm nú)(i stað 40 cm nú)
(i stað 45 cm nú)(i stað 25 cm nú)
(i stað engin stærðarmörk)
f. Koma má i veg fyrir töluverð-
ar smáfiskveiðar með því að lög-
binda stærri möskva við þorsk-
veiðar eða á svæðum þar sem
þorskur er meginuppistaða
aflans. Sáralitið af þorski yfir 45
cm sleppur i gegnum 135 mm
möskva i poka. Eina verulega
vandamálið samfara frekari
stækkun möskvans er i sam-
bandi við karfaveiðarnar, eins og
gerð var grein fyrir i 2. kafla.
Stofnunin leggur þvi til að fyrir
Norður- og Austurlandi, þar sem
karfaveiðar eru hverfandi, verði
möskvi i botnvörpu, flotvörpu og
dragnót stækkaður verulega.
Möskvastærð verði ákveðin með
hliðsjón af lágmarksstærð fisk-
tegundar sem landa má og sam-
kvæmt tilraunum, sem fram fara
fyrir lok þessa árs. Svæði þetta
nái frá Kögri að vestan og austur
um til suðurs að Berufjarðarál.
Þá verði öllum togbátum, sem
ekki stunda karfaveiðar (þ.e.
minni togbátar, sem fiska á
grunnslóðum, sunnanlands og
vestan) gert að nota þá möskva-
stærð, sem ákveðin verður við
Norður- og Austurland. Sérstök
ástæða er til að benda á gildandi
regiur um klæðningu poka og
þýðingu eftirlits með þeim. Lagt
er til að skuttogaraflotinn taki
upp svokallaða pólska klæðn-
ingu, þar sem möskvastærð efra
byrðis er tvöföld á við það, sem
er i pokanum.
g. Sildveiðar i nót verði háðar
leyfum og leyfisveitingum
þannig háttað, að einungis fáum
skipum verði veitt veiðileyfi
en
samtímis, þar eð slíkt myndi
auðvelda eftirlit og draga úr
hættu á smásildardrápi i stórum
stil. Síldveiðar i flotvörpu verði
bannaðar og veiðar verði ein-
ungis heimilaðar á þeim árstima,
sem sumargotssildin gefur
mestar og bestar afurðir. þ.e. frá
15. september til 15. desember.
Ennfremur verði heimilt að
banna togveiðar á hrygningar-
svæðum islensku sildarstofn-
anna.
h. Til þess að stuðla að sem
bestri nýtingu loðnustofnsins er
lagt til að allar loðnuveiðar verði
bannaðar á timabilinu 1 5. mai til
1. ágúst. Á timabilinu 1. mars til
15. maf verði allar loðnuveiðar
bannaðar fyrir Norður- og
Austurlandi frá Hornbjargi að
Eystra-Horni utan gömlu 12 sjó-
mílna landhelgislinunnar. Flot-
vörpuveiðar á loðnu verði háðar
leyfum.
i. Stofnunin telur æskilegt að
draga talsvert úr sókn með
þorskanetum á vetrarvertið.
Talið er, að slik sóknarrénun
myndi ekki leiða til minnkandi
vertíðarafla, en myndi koma i
veg fyrir óþarfa kostnað. Stofn
unin treystir sér þó ekki til að
leggja fram ákveðnar tillögur i
þessu efni, en bendir á nauðsyn
þess, að raunhæft eftirlit verði
haft með þessum veiðum.
j. Stofnunin telur að beita megi
verðmunun á fiski eftir stærð,
frekar en nú er gert, til að draga
úr smáfiskaveiði. Er sérstaklega
bent á karfa i þessu sambandi.
6. Lokaorð
Tillögur Hafrannsóknastofnunar-
innar, sem fram hafa komið i 5. kafla
og viðar i þessari skýrslu, byggjast
fyrst og fremst á þvi, að raunhæfu
og fljótvirku eftirliti með veiðunum
verði komið á fót. Ef svo verður ekki,
er Ijóst, að nauðsynlegt er að loka
öllum þeim veiðisvæðum, sem talin
hafa verið viðkvæmari en önnur og
nefnd hafa verið hér að framan. Enn-
fremur er Ijóst, að hámarksafkasta-
getu einstakra stofna verður ekki
náð nema heimilt verði að setja afla-
takmarkanir á viðkomandi tegund.
Stofnunin telur, að islenski fiski-
skipastóllinn einn sé nú meira en
nógu stór til að tryggja varanlega
hámarksnýtingu miðanna i framtið-
inni. Af því leiðir, að nýting stofn-
anna verður ekki hagkvæm fyrr en
erlend veiðiskip hverfa af fslands-
miðum.
Reykjavik 13. okt. 1975
Jón Jónsson