Tíminn - 05.06.1965, Blaðsíða 7

7
hart eða mjúkt ryklag. Sumir: bílnum tæki, sem geti reiknað

V
... .,
LAUGARDAGUR 5. júní 1065
TlMINN
Mikiivægi samgangna
Samgöngukerfið er æðakerfi
þjóðfélagsins. Ekkert byggðar
lag getur þrifizt í nútímaþjóð-
félagi án samgangna. í Árnes
hreppi í Strandasýslu er ekkert
vegasamband. í fleiri mánuði
var ófært þangað sjóleiðis
marga mánuði — reyndar til
nær allra hafna í sýslunni.
Flugvöllurinn á Gjögri var og
ófær mestan hluta vetrar. Til
Árnéshrepps voru því lokaðar
allar leiðir í lofti, á sjó og á
landi.
Þeir sérfræðingar, sem vinna
að þessum málum, hafa enn enga
hugmynd um t.d. hvernig yfirborð
ið er á tunglinu, og m.a. hvernig
hjólaútbúnað eigí að setja á þessi
tæki. Að vísu er búið að taka þús
undir af ljósmyndum af yfirborði
tunglsins, en þær hafa enn ekki
leyst úr spumingu vísindamann-
anna um hvort yfirborðið sé úr
föstu eða lausu efni. Önnur spurn
ing er um aðdráttaraflið, sem er
aðeins einn sjötti af aðdráttarafli
jarðarinnar, og hvemig það muni
virtoa á „tunglbílinn“ þegar hann
ekur yfir smá ójöfnu eða stein.
Hér á jörðinni lyftist bíll lítillega
upp, Þegar honum er ekið yfir
ójöfnu, en á tunglinu mun hann
eflaust lyftast hátt á loft, og verða
óviðráðanlegur með öllu.
Vísindamenn segja, að þegar
farartæki á tunglinu verði ekið
yfir ójöfnu, sem er 10 sentimetr
ar á hæð, og ef bíllinn er á 16
km. hraða þá megi búast víð, að
hann kastist 6 metra upp j loftið.
Ef hraðinn yrði meiri þá myndi
hann fljúga enn hærra og lengra,
og stjórnandinn myndi míssa alla
stjóm á honum.
Það eru margar stofnanir, sem
vinna að lausn á slíkum vanda-
málum geímvísindanna, ein þeirra
er Grumman flugvéláfyrirtækið í
Bandaríkjunum. Grumman hefur
samning við vísindastofnun Banda
ríkjanna um að framleiða ýmsa
hluti og tæki, sem nauðsynleg
verða í tunglferðum Bandaríkja-
manna. Gmmman hefur þegar
fundið upp og framleitt í tilrauna
skyni sérstakt hjól, sem notað
verður á tunglbilana, og er það
mjög fjaðurmagnað og virkar
bæði sem hjól og beltí. Þetta hjól
hefur þegar verið reynt hér á
jörðinni á mismunandi landslagi,
svo aem ósléttum, og eyðimörk
um, og reynzt mjög vel. Lag.hjóls
ins gerir það að verkum að farar
tækið getur t.d. ekið yfir óslétt
ur án þess að lyftast mikíð upp,
en það kemur sér vel á tunglinu,
þar sem aðdráttaraflið er mjög
lítið.
Það sem veldur Þeim aðilum,
sem fást við undirbúninginn á
tunglfluginu, mestum erfiðleikum
er að ektoi skuli vera nein yissa
fyrir því hvernig yfirborð er á
tunglinu. Kapphlaupið um að
verða fyrstur til tunglsins leyfir
ekki að menn- fái tíma til að
kanna tunglið betur áður en tæk
in eru framleidd, sem nota skal
á tunglinu. Þetta þýðir að verk
fræðingarnir, sem smíða eiga
„tunglbílinn“ verða að gera ráð
fyrir margbreytilegu landslagi og
jafnvel margvíslegri efnasamsetn
ingu yfirborðsins.
Grumman segir, að verkfræðing
arnir, sem unnið hafa að smíði
áðumefnds hjóls, haldi því fram,
að það hafi alla þá kosti sem
þörf krefur. Vísindamenn reikna
vísindamenn segja, að yfirborð
tunglsins sé mjög þykkt ryklag og
allt það sem skellur á eða lend
ir á tunglinu sökkvi strax. Fari
svo að yfirborðið sé þykkt ryklag,
þá verða verkfræðingarnir að
byrja alveg upp á nýtt með farar
tæki, sem eiga að geta etoið um
á tunglinu.
Annað vandamál, sem nú er
unnið við að leysa, er hvernig
hægt verði að stjórna farartækj
um á tunglinu frá jörðinni. Það
tekur loftskeyti 2,5 sekúndur að
fara frá tunglinu niður á jörðina
og upp aftur. Þessi tímamismunur
er eins og ef bílstjóri sæi
umhverfið, sem hann ekur í, 2,5
sekúndum eftir að hann fer fram
hjá því. Grummann hefur fundið
upp tækí til að leysa Þetta mál,
en það kemur ekki að gagni, þar
sem það er svo flókið og fyrirferð
armikið.
Eitt vandamál til viðbótar er
; hraði tunglbílsins. Bíllinn verð-
ur að vera eins lítill og hægt er
vegna Þess, að því stærri sem hann
er, því minna vald hefur
stjómandinn á tækinu. Geim-
| vísindamenn gera sér vonir um,
Hér eru geimfarar framtíðarinnar að gera tiiraunir með að komast inn
og út úr lendingarprammanum, sem á að flytja Þá frá tunglflauginni og
niður á yfirborð tunglsins. Myndin er tekin í tilraunastöð Grumman-flug-
vélaverksmiðjanna. Þetta líkan af lendingarpramma er í fullri stærð og er
aðeins hluti af öllum þeim útbúnaðí, sem verður í Apollo-tungflauginni.
Þetta er líkan af „tunglfarartæki" með Hinum fjaðurmögnuðu hjólum,
búið til.
sem bandarískir vjsindamenn hafa
út fram í tímann um nokkrar sek
úndur, þannig að stjórnandinn geti
séð það, sem verður a vegi hans
áður en hann fer fram hjá því.
Það er ekki nóg að geta smíðað
tunglbíla, fyrst 'þarf t;að; koma
geimförúnúm héilúm á höldnu á
sjálft tunglið. Grumman er einnig
að smíða lendingarpramma, sem
notaður verður til að koma geim
förunum úr tunglflauginni og nið
ur á yfirborð mánans. Þessi lend
ingarprammi hefur þegar verið
búinn til, og hefur hann fjóra
arma eða fætur neðan úr sér, sem
eru þannig útbúnir, að Þeir geta
lennt jafnt á jafnsléttu sem í
halla. Neðan i hverjum fæti er
hringlaga diskur, og er hver fótur
vel útbúinn fjaðrakerfi. Ef tungl
ið er eíns og sumir halda, þakið
þykku ryklagi, þá verður Grumm
an að hætta við þessa gerð
pramma og byrja tilraunir á ný
frá grunni.
Ofangreind vandamál eru aðeins
fáein þeirra sem geimvísindamenn
nútímans verða að leysa áður en
fyrstu tungförunum verður skotið
á loft í tunglflaug. Þessir vísínda
menn verða að reikna með öllu
hvort sem það virðist vera mögu
legt eða ómögulegt, og það háir
þeim átakanlega hve lítið maður
inn veit í raun og veru um himin
geiminn og öll þau himintungl,
sem þar eru
Transitor
Þýzkt rafmagnsíyrirtæki hef
ur nú framleitt nothæfá transis
tora, sem eru minni en nálar-
höfuð. Þessir transistorar koma
sér vel, þar sem nauðsynlcgt er
að þeir séu litlir og léttir. eins
og t.(l. í heyrnartæki fyjrir
heyrnardau.fa
Spáoómur
Kunnui þyzliui ..toi.i-
fræðingur hefur spáð því,
að í kringum árið 2000 geti
maðurinn. með þvi, að nota
kjarnaklofa. náð eins iniklum
krafti úr einum litra af sjó,
eins og nú fæst úr 300 lítrum
af eldsneyti.
Einangrun Árnes-
hrepps á Ströndum
Það mun aðeins talið kosta
um tvær milljónir króna að
tengja Árneshrepp við vega-
kerfi innhluta Strandasýslu.
Þegar Alþingi var að afgreiða
heimild til ríkisstjórnarinnar
u.m nær tvö hundruð milljóna
lántöku til vegagerðar báru
þingmenn Vestfjarða, Hermann
Jónasson í efri deild og Sigur
vin Einarsson og Hannibal
Valdimarsson fram breytinga-
tillögu um að lánsfjárheimildin
yrði hækkuð um rúm 2% og
fjármagni veitt til að rjúfa
einangrun Árneshrepps. Ein-
mitt um þær mundir var neyð
arástand í hreppnum og sér-
stök mildi og lukka, að ekki
skyldi fara verr en fór. Þrír af
þingmönnum Vestfjarða Iétu
sig samt hafa það, að greiða
atkvæði gegn þessari tillögu að
viðhöfðu nafnakalli, þ.e. þeir
Sigurður Bjarnason, Matthías
Bjamason og Birgir Finsson.
Sú f járhæð, sem þarf til þess
að rjúfa einangrun Árneshrepps
svarar til andvirðis myndar-
legs einbýlishúss í Keykjavík.
Vestf jarðaáætlunin
og flóttamanna-
sjóðurinn
Fyrir baráttu Framsóknar
manna fyrir aðgerðum til að
treysta byggðina í landinu og
hinn sterka hljómgrunn sem
sá málflutningur hefur fundið
með þjóðinni er nú verið að
hefjast handa um framkvæmdir
á Vestfjörðum skv. svokallaðri
Vestfjarðaáætlun. Það fjár-
magn, sem til þessa er varið,
er þó ekki stórmannlega fengið.
Það er fengið skv. beiðni úr
Flóttamannasjóði Evrópuráðs-
ins, neyðarsjóði. Þetta gerist
á mesta uppgripa-ári, sem þjóð
in hefur lifað og á sama tíma
og Alþingi samþykkir þings-
ályktun urn aðstoð við van-
þróuð og nauðstödd ríki.
Menn eru sammála um að
þörfin fyrir fjármagn til upp-
byggingar á Vestfjörðum er
svo brýn, að ekki má iengur
halda að sér höndum. Ber því
að fagna Vestfjarðaáætlun-
inni. Út af fyrir sig má segja,
að sama sé hvaðan fjármagnið
kemur — en ýmsum finnst að-
gerðin ekki stórmannleg og jafn
vel niðurlægjandi. A. m. k.
gengur sú ríkisstjórn varla bein
i baki, ef hún er þá upprétt,
sem fer frain á slíkar ölmusur
í bezta árferði.
Þetta tæki nota kafarar, sem
vinna að neðansjávarrannsókn
um, og er það knúið áfram með
rafhlöðum. Þessi „dráttarsleði“
getur komizt þrjá kílómetra á
klukkustund, með sundmann í
togi, sem stjórnar ferðinni með
líkamshreyfingum sínum. Kaf
arar, sem eru útbúnir með
kúta með þjöppuðu lofti í,
geta verið í eina klst. neðan
sjávar.
VÍSIND!
Á VÍÐAVANGI
GEIMBILL
Rússneskir og bandarískir vísindamenn vinna nú af kappi
við undirbúning á fyrstu mönnuðu geimflaugunum, sem
sendar verða til tunglsins. Þeir eiga enn eftir mörg óleyst
vandamál, áður en fyrstu tunglskipunum verður skotið á loft.
Eitt af vandamáluum er að smíða „tunglbíla“ eða farartæki,
sem tunglfararnir geta notað við rannsóknir sínar á tungl-
inu.