Morgunblaðið - 14.06.1979, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. JÚNÍ1979
Athugasemd
f rá Landssamtökunum í>roskahjálp vegna
greinar um Kópavogshæli í Mbl. 27. maí sl.
Hinn 27. maí s.l. birtist í
Morgunblaðinu firnalöng grein,
sem ber yfirskriftina „Neyðar-
ástand á Kópavogshæli". Grein
þessi, sem prýdd er mörgum
myndum frá hælinu er skrifuð af
tveimur sérfræðingum, þeim Jóni
S. Karlssyni sálfræðingi og Sæv-
ari Halldórssyni lækni, en báðir
hafa þeir starfað við hælið um
langt árabil. í inngangi greinar-
innar kemur fram að kynning á
hælinu hafi ekki verið sem #kyldi
fram til þessa og tímabært sé nú
orðið að bæta úr því. Skal tekið
imdir þá skoðun heilshugar. Þessa
vanrækslu á kynningarstarfi út á
við telja sérfræðingarnir stafa af
annríki við innra starf á stofnun-
inni og bendir það til þess að
sérstök alúð og samviskusemi sé
lögð í það, a.m.k. gæti svo virst við
fyrstu sýn.
Greinin er í senn bæði athyglis-
verð en jafnframt óhugnanleg.
Hún er eftirtektarverð m.a. vegna
þess að ekki hefur áður komið
fyrir sjónir almennings jafn ýtar-
leg lýsing á starfsemi hælisins frá
starfsmönnum þess. Hælið hefur
eins og kunnugt er starfað í 26 ár.
I greininni er lýst því óhugnan-
lega ástandi, sem ríkir á stofnun-
inni, þar sem nú dvelja um 179
manns, fólk á öllum aldri, smá-
börn, fullorðið fólk og gamal-
menni.
Eftirfarandi klausa úr grein
þeirra sérfræðinganna lýsir
ástandinu. „Nokkur hluti vist-
manna hefur fundið sér til „dund-
urs“ að rugga sér fram og aftur,
eigra um, berja höfðinu utan í
vegg, sumir jórtra jafnvel eða æla
líklega vegna þess að það er það
skásta, sem þeir geta fundið upp
á.“
Öllu hugsandi fólki hlýtur að
bregða í brún við að slíkar lýsing-
ar skuli eiga við ástandið á
stofnun, sem samkvæmt lögum
hefur gegnt því mikilvæga hlut-
verki að vera aðalhæli ríkisins í
málefnum vangefinna og hefur
haft með höndum miðstýringu
þessara mála. Þetta er þeim mun
óskiljanlegra ef haft er í huga að
hælið hefur haft hálærðum sér-
fræðingum á að skipa lengst af,
auk þess sem það fellur undir
stjórnkerfi ríkisspítalanna og
stjórnarnefnd þeirra og hefur hún
borið hag hælisins fyrir brjósti
sem og annarra stofnana.
Þess má einnig geta að
stjórnendur Kópavogshælis hafa
um mörg undanfarin ár átt sæti á
öllum fundum stjórnarnefndar
ríkisspítalanna og þannig haft
alla möguleika á að koma áhuga-
málum sínum á framfæri viö rétta
aðila.
Það skyldi engan undra þó
menn spyrji nú í fullri alvöru hvar
skýringanna sé að leita á því
ófremdarástandi, sem ríkir á
Kópavogshæli og sérfræðingarnir
hafa afhjúpað á jafn vægðariaus-
an hátt og fram kemur í grein
þeirra.
Það er ekki tilgangur þessara
skrifa að setja fram neinar tilgát-
ur um orsakir þeirrar þróunar,
sem virðist hafa átt sér stað á
Kópavogshæli, svo ömurleg sem
hún er.
En við hljótum að setja fram þá
kröfu að yfirvöld, sem lögum
samkvæmt eru ábyrg fyrir rekstri
hælisins láti fara fram úttekt og
alhliða rannsókn á starfsemi
stofnunarinnar og því sem þar er
að gerast, þegar upplýsingar af
þessu tagi koma fram.
En það kennir margra grasa í
grein þeirra Jóns S. Karlssonar
sálfræðings og Sævars Halldórs-
sonar læknis. Eftir að hafa útlist-
að ástandið á áhrifaríkan hátt og
vikið m.a. að iðjuleysi vistmanna
og skorti á aðstæðum til iðjuþjálf-
unar svo og skorti á kennurum
ásamt fleiru, þá virðast þeir una
því illa að finna ekki einhvern
sökudólg, sem hægt er að skella
skuldinni á og kenna þá öfug-
þróun, sem lýst er. Meðal annars
er veist að Landssamtökunum
Þroskahjálp og þau talin hafa
staðið í vegi fyrir eðlilegri upp-
byggingu á ríkishælinu.
Landssamtökin Þroskahjálp eru
samtök foreldra og áhugafólks um
málefni þroskaheftra með aðeins
2 'Æ árs starfstímabil að baki.
Samtökin eru m.a. sökuð um að
hafa misnotað aðstöðu sína sem
umsagnaraðili varðandi fjárveit-
ingar úr styrktarsjóði vangefinna
á þann hátt að mæla ekki með
úthlutun til Kópavogshælis, án
samráðs við þá sérfræðingana,
þannig séu Landssamtökin að
sparka í þá sem þau eigi að styðja
af því þeir séu ekki nógu fínir, að
samtökin séu að klekkja á ríkis-
hælinu, að þeir sem dvelja á
Kópavogshælinu hafi lent til hlið-
ar í málflutningi samtakanna, að
samtökin hafi ekki sett fram
stuöningsyfirlýsingar við hælið,
að þeim sé ekki treystandi til að
mæla með fjárveitingum til upp-
byggingar þjónustu fyrir van-
gefna og þar fram eftir götunum.
í raun og veru eru þetta svo
ómaklegar og fyrirlitlegar ásak-
anir að þær eru varla svara
verðar, en með tilliti til þeirra,
sem ekki þekkja til málanna, gæti
slíkur aur orðið til að skapa
tortryggni og grafa undan því
trausti, sem Landssamtökin hafa
hvarvetna mætt til þessa.
Landssamtökin Þroskahjálp
hafa aldrei látið frá sér fara eitt
eða neitt, sem gæti talist neikvætt
fyrir Kópavogshælið. Til þess hafa
aðrir orðið.
Foreldra- og vinafélag hælisins
hefur nákvæmlega sömu stöðu
innan Þroskahjálpar og önnur
aðildarfélög og geta má þess að
fyrrverandi formaður foreldra- og
vinafélags Kópavogshælis á sæti í
varastjórn Þroskahjálpar.
Þess vegna er sá óhróður, sem
þeir félagar reyna að nota til að
tortryggja Þroskahjálp og kemur
m.a. fram í því að þeir foreldrar
sem hafa börn sín á dagvistun-
arstofnunum séu mest áberandi í
samtökunum, staðlausir stafir
sem og aðrar ásakanir og ekki
sæmandi mönnum í þeirra stöðu
að láta slíkt frá sér fara. Eða geta
þeir eftir slíkar kveðjur búist við
að þessir sömu foreldrar leiti til
þeirra með vandkvæði sín, eins og
starfsráðning þeirra félaga mun
þó hljóða upp á að þeir eigi að
sinna.
Varðandi fjárveitingu úr styrkt-
arsjóði vangefinna og tillögur
Þroskahjálpar þar að lútandi þyk-
ir stjórn Þroskahjálpar rétt að
birta kafla úr bréfi til félagsmála-
ráðuneytisins ásamt upplýsingum
um hvernig úthlutunarfé sjóðsins,
kr. 150 milljónum, var deilt niður.
„Erfitt er að gera tillögur um
skiptingu þess fjár sem Styrkt-
arsjóði vangefinna er ætlað eða
kr. 150 millj., þegar fyrir liggja
umsóknir um kr. 400 millj. til
verkefna sem allflest hefðu þurft
að koma til framkvæmda á þessu
ári.
Það sjónarmið var því allsráð-
andi við tillögugerðina að það
fjármagn sem í hlut hvers og eins
kæmi yrði til þess að koma í
notkun einhverjum áfanga eða til
greiðslu byggingaskulda sem
hvíldu á húsnæði sem þegar væri
komið upp.
I öllum tilfellum verður um
verulegan samdrátt framkvæmda
að ræða og viðhald og endurbætur
eldra húsnæðis verður að sitja á
hakanum þetta árið nema þar sem
neyðarástand er fyrir hendi. Er
þetta verulegt áhyggjuefni þar
sem uppbyggingar- og endurbóta-
þörf í þessum málaflokki er gífur-
leg og að því er virðist almennt
viðurkennd.
Eftir ýtarlega umfjöllun varð
stjórnin sammála um að gera
eftirfarandi tillögur um úthlutun
fjár úr styrktarsjóði vangefinna
1979.
Til Sólborgar, Akureyri, kr. 40
millj. Til Vonarlands, Egilstöðum
kr. 55 millj. Til Skálatúns, Mos-
fellssveit kr. 10 millj. Til Styrktar-
fél. vangefinna í Reykjavík
v/afþreyingarheimilis kr. 40 millj.
Til Tjaldanesheimilisins í Mos-
fellssveit kr. 4 millj. Til Foreldra-
fél. Þroskaheftra á Suðurl. kr. 1
millj. Alls kr. 150 millj.
Varðandi Kópavogshæli vill
stjórn Þroskahjálpar taka fram
eftirfarandi.
1) Engin formleg umsókn lá
fyrir frá Kópavogi, heldur ekki
skýring á því að 30 millj. kr.
fjárveiting á árinu 1978 var ekki
notuð.
2) Aðhæfing núverandi húsnæð-
is að breyttum starfsháttum, en
hvoru tveggja er nauðsynlegt, er
ekki tímabær fyrr en endurskipu-
lagning þessara mála, sem vænt-
anlega er í sjónmáli, er bundin í
lögum.“
Sú fullyrðing þeirra félaga að 30
milljónir af úthlutunarfé Kópa-
vogs frá síðasta ári hafi verið
lánaðar til að ljúka byggingu á
Sólborg, er ekki rétt, vegna þess
að einungis 10 milljónir voru
lánaðar í þessum tilgangi seint á
árinu 1978, enda lá þá ljóst fyrir
að Kópavogshælið myndi ekki
nýta það fjármagn, sem því hafði
verið úthlutað á því ári.
Rétt er að taka fram til enn
frekari skýringa að Þroskahjálp
er einungis umsagnaraðili, sem
ráðuneytið er ekki lagalega bundið
af við endanlega ákvörðun.
í sambandi við ástandið á Kópa-
vogshæli er ekki úr vegi að benda
á að úthlutun á fé til nýbygginga
breytir að sjálfsögðu ekki rekstr-
inum á þeim deildum, sem fyrir
eru, eitthvað hlýtur annað að
þurfa að koma til.
Landssamtökin Þroskahjálp líta
svo á að stuðningur við Kópa-
vogshæli eða réttara sagt við þá
vistmenn, sem þar dvelja geti ef
til vill falist í öðru en að bæta við
fleiri byggingum, ekki síst þegar
sú stefna er yfirlýst að á næstu tíu
árum skuli vistmönnum fækkað
niður í 120 frá því sem nú er.
Slík áætlun, sem er skynsamleg,
er þó tæplega framkvæmanleg
nema til komi önnur úrræði.
Öllum ber saman um að stórar
sólarhringsstofnanir séu óheppi-
legar og stuðla beri að núfímalegri
þjónustu fyrir þroskahefta, sem
hjálpi þeim til að lifa við eðlilegri
aðstæður. Með þetta að leiðarljósi
hafa Landssamtökin Þroskahjálp
beitt sér örullega fyrir nýrri
löggjöf, sem tryggði þeim þessi
sjálfsögðu réttindi.
I grein þeirra félaga segir um
þessi lög: „Astæða er til að fagna
þessum nýju lögum, en við verðum
að hafa hugfast að lögin ein sér
leysa ekki vandann sjálfan, þau
eru einungis rammi, sem við
getum fyllt með glansmyndum eða
stuðst við til að móta mannsæm-
andi aðstæður fyrir alla, líka
„þyngsta hlutann“.“
Fróðlegt væri að vita hvað þeir
félagar eiga við þegar þeir tala um
glansmyndir í þessu samhengi.
Því fleiri dagvistunarstofnanir,
skólar, vinnustaðir, afþreyingar-
og fjölskylduheimili og aðrar
smærri þjónustueiningar sem
taka til starfa, því minna ætti
álagið að verða á Kópavogshælið
og þar með ættu fyrrnefnd áform
að geta orðið að veruleika.
Landssamtökin Þroskahjálp
hafa átt því láni að fagna hingað
til að geta sameinast og staðið
saman sem ein órofa heild. í því
felst styrkur þeirra og máttur til
að koma málum heilum í höfn,
eins og fram kom í sambandi við
nýju löggjöfina um aðstoð við
þroskahefta.
Starf Þroskahjálpar er borið
upp af hugsjónum og áhuga fólks,
sem leitast við að bæta kjör þeirra
og hag, sem ekki geta það af eigin
rammleik.
Ef Jón S. Karlsson og Sævar
Halldórsson á annað borð vilja
hafa samstarf við Landssamtökin
Þroskahjálp við að leysa vanda
Kópavogshælis má spyrja hvort
ekki væri önnur leið heppilegri en
að setja fram á opinberum vett-
vangi órökstuddan rógburð um
samtök foreldra þroskaheftra.
Stjórn Landssamtakanna
Þroskahjálpar.
Sjö listamenn
hlutu starfslaun
í FJÁRLÖGUM 1979 eru veittar
10,6 milljónir króna til starfs-
launa listamanna.
Starfslaun listamanna miðast
við byrjunarlaun menntaskóla-
kennara og eru veitt eftir umsókn-
um til þriggja mánaöa hið
skemmsta, en tólf mánaða hið
lengsta.
Umsóknir að þessu sinni voru 53
að tölu.
Starfslaun hlutu:
12 mánaða laun:
Guðrún Svava Svavarsdóttir,
myndlistar- og leikmyndagerðar-
maður.
10 mánaða laun:
Jóhannes Jóhannesson, mynd-
listarmaður.
6 mánaða laun:
Ragnhildur Óskarsdóttir
(Róska), kvikmyndagerðarmaður.
3 mánaða laun:
Kristín G. Magnús, leikkona, og
rithöfundarnir Jón Helgason, Jón
Óskar og Örn Bjarnason.
Úthlutunarnefnd skipuðu: Atli
Heimir Sveinsson, Helgi Sæ-
mundsson og Knútur Hallsson
formaður.
Sýnir í Mokkakaffi
OLGA de Beauharnais von Leu-
chtenberg hefur opnað mál-
verkasýningu í Mokkakaffi í
Reykjavík og sýnir hún þar 32
myndir. sem allar cru til sölu
nema ein.
Olga von Leuchtenberg er
fædd í París og hóf listnám í
Frakklandi en fluttist til Banda-
ríkjanna og lauk þar námi við
The Museum School of Fine Arts
í Boston. Olga hefur tekið þátt í
sýningum í Boston og nágrenni
og einnig kennt börnum. Hún á
stórar abstrakt olíu og akrylic
myndir í einkasöfnum.
Hún hefur unnið i samvinnu
með þekktum arkitekt að innan-
hússkreytingum í byggingum,
sem hann hefur hannað.