Alþýðublaðið - 24.04.1931, Blaðsíða 2

IS
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
A bak vlð tjöldin
„Llfl lýðveldlð!
STiðnr með íheldiðu.
Síðast lioið suimar var mikil!
nndirbúningur meðal atvinnurek-
enda ihér í bænum að gera her-
ferð á verkalýðinn og knýja fram
kauplækkanir í stórum stíl. Sjó-
trnenn voru bundnir. samningum
við útgerðarmenn og þeim fmrfti
að segja upp fyrir 1. okt. s. 1.
Miklar deilur voru meðal útgerð-
armanna um þetta. Það, sem
réði lokaúrslitunum um það, að
ekki skyldi segja *samningunum
upp, var það, að kosningar stæðu
fyrir dyrum og væri því óh.yggi-
legt að spana sjómannastéttina
eða þann hluta hennar, er þeim
kynni að fylgja, á móti sér. Öðru
máli væri að gegna með verka-
menn í landi, þar væru engir
samningar, svo hvenær sem
heppilegur tími þætti vera, þá
væri alt af hægt að snúa sér að
þeim. Þó fanst mörgum félags-
skapur verkamanna allóárennileg-
ur til árása. Árásin á verkamenn
var þó hugsuð upp úr áramótum.
Nú var það kunnugt meðal at-
vinnurekenda, að nýr liðsmaður
var að koma fram á sjónarsviðið
þeim til stuðnings, maður með
töluverðum áhrifum og völdum,
það er sjálfur þáv. dóm.smála-
ráöh., Jónas Jónsson. Hann hafði
ekki farið neitt leynt með það,
að eini bjargræðisvegurinn fyrir
þjóðfélagið væri að lækka kaup
verkalýðsins.
Hvernig átti svo að nota hann,
svo samvinnan .yrði ekki alt of
áberandi. Jú, ráðið var fundiö.
Hann átti að varna því með lög-
regluvaldi, að kaupgjald við hina
svonefndu „Garnastöð“ hækkaði
samkvæmt þeim. kauptaxta, er
verkakvehnafélagið ákvað og
aðrir atvinnurekendur höfðu
greitt. Þegar svo væri komið, átti
svo í skjóli þess kaups að krefj-
ast lækkunar á kaupi verka-
manna niður í kr. 1,20 að minsta
kosti. Næsta stigið var að breyta
kaupgréiðslum á „Þór“ til lækk-
unar. Búist var við óeirðum í
sambandi við þessia kauplækkún-
artilraun við verkamenn. Var þá
nauðsynlegí að hafa trygt sér
beina eða óbeina aðstoð sjálfs
dómsmálaráðherrans. Ýmsum var
kunnugt um að hann fylgdist vel
með ráðagerðum atvinnurekenda.
og fór ekki leynt með, að ráð-
stafanir þeirra væru mjög eðli-
legar og sjálfsagðar. Það var
því mikil hreyfing og gleði í í-
haidsliðinu y fir þe ssum nýja
liðsmanni, því allir þóttust isann-
færðir um. að hann reyndist köll-
un sinni og skoðun trúr.
Svo vildi óhappið til. Garna-
hreinsunardeilan lyktaði á annan
veg en til hafði verið ætlast.
Kaupið hækkaði samkvæmt
kröfu verkakvennanna. Skýja-
borgirnar hrundu með sama hjá
atvinnurekendum eins og sakir
stóðu. Tilraunin hafði mistekist.
Það var því talið varhugavert að
ráðast að verkænönnum að
þessu sinni svona rétt fyrir kosn-
ingar. Málið þyrfti rækilegri og
betri undirbúning. Útgerðin
þyrfti að draga saman seglin svo
rnikið, að afsakanlegt væri. Við
það minkaði vinnan. En það var
ekki nóg! Stjórnin hafði ráð yfir
mikilli vinnu með opinberum
framkvæmdum. Þar v.ar til góðs
liðsmanns að leita, sem og ekki
heldur brást. Framkvæmdir voru
skornar niður á fjárlögum þeim,
sem stjórnin lagði fyrir þingið,
og báðir flokkarnir tóku höndum
saman í fjárveitinganefnd að
bæta að engu úr þeirn ágalla.
Atvinnurekendur vissu mæta vel,
að stjórnin hafði að mestu látið
vinna á árinu sem leið það, er
fjárlög heimiluðu 1931, og þar
aö auki að enginn peningur
myndi vera til að vinna fyrir.
Hér bar alt að sama brunni. Ör-
uggasta ráðið var að svelta
verkalýðinn nógu lengi, svo að
hann fyr eða síðar yrði kúgaður.
til hlýðni. Með þessum bollalegg-
ingum var takmarkinu náð.
Bændurnir fengu ódýrt kaupafólk
og jafnvel vinnufólk og atvinmi-
rekendur hækkaðan arð af fram-
leiðslunni.
Bandalagið milli Óla Thors og
Jónasar var á góðri leið að verða
.að veruleika. Þessir „stórvinir“
ætluðu að berjast hlið við hlið,
annar fyrir bænduma, en hinn
fyrir útgerðina. En svo kom
„bobbi í bátinn“. Óli vildi líka
verða ráðherra, en Jónas vildi
einnig vera það áfram. Hann
ætlaði Framsókn að ná meiri
hluta við kosningarnar með til-
síyrk jafnaðarmanna, og þá að
framkvæma hugmyndina einn og
á þann hátt að afla sér hylli at-
vinnurekenda, og þar með að
gera Óla að litlum kalli. En óli
sá við lekanum. Nú vora góð ráð
dýr. Jónas rnátti ekki slá.sig til
riddara á kauplæfckunum. Eina
leiðin var að ganga inn á stefnu-
mál jafnaðarmanna og fylgja
þeim fram, kjördæmaskipuninni
o. $. frv. Kauplækkunarafrekið
mátti ekki lenda í hlutskifti Jón-
asar. Betra væri að fresta katip-
lækkunum um 1 eða 2 ár.
Alþýðan í landinu fær nú að
sjá við kosningarnar næstu, hvort
Jónasaríhaldið eða Kveldúlfsí-
haldið verður sterkara, en hvor-
ugu má hún lid ueita. Undir puí
er líf hennar komid.
X
Afsettl konunpriim.
FB., Lundúnum, 21. apríJ. UP.
Tiu þúsundir manna fögnuðu
Alfonsó konungi, er hann kom
hingað í dag.
(Þetta er sama og tveir menn
hefðu ikomið ofan á bryggju
hér.)
Hvers vegna hrópaði mann-
fjöldinn gegn Jóni Þorlákssyni, er-
hann hafði tilkynt af svölum Al-
þingishússins flótta flokks síns
frá lýðveldiskröfunni, „Lifi lýð-
veldið! Niður með íhaldið!“
Hann hrópaði þessi orð vegna
þess, að hann fann, að hinn svo
nefndi Sjálfstæðisflokkur hafði
suikid á síðasta augnabliki all'ar
kröfurnar [um lýðveldi og að
þingiö kæmi saman aftur til að
ráða til lykta hinum miklu nauð-
synjamálum, er stöðvuð voru
með þingrofinu.
Fyrir fáum dögum sagði Jón
'Þorláksson af svölurn Alþingis-
hússins: „Vid sjálfstœdismenn
gerum okkur ekki ánœgda med
pctta, (að Jónas og Einar færu).
Þingid uerdur ad koma saman,
hvað, sem það kostar“.
Af sö'rnu svölunum sagöi ólafur
Thors sama dag: „Þid Regkuík-
ingar uerdid ao standa fast sam-
an um pá kröfbu, ad pingid komi
'satnan og pjódin fái aftur sjálfs-
forrœdi, — og pá getum uid sigr-
ad, ef uid uiljum. Þingid skal
koma saman affur.“
Lárus Jóhannesson sagði á
fundi í Bröttugötu: Aldrei höf-
um uio fengiö suo gott tœkifœri
til ad gera land vort ad lijdueldi
eins og nú. Vonandi ueröur tœki-
fœrid notad, og enginn má bregd-
ast skyldu sinni nú á þessum al-
uarlegu tímum.“
Fi'æðimannarétíur,
Eitt af frumvörpum þeim, sem
lágu fyrir alþingi, var frá Gunn-
ari og Haraldi Guðmundssyni,
þess efnis, að veita megi þeim
mönnum rétt til að innritast sem
nemendur háskólans, sem hafa
nægan undirbúning og þroska til
háskólanáms, þótt þeir hafi ekki
tekið stúdentspróf. Einnig megi
þegar sérstaklega stendur á veita
háskólanema rétt til að ganga
undir háskólapróf, þótt hann hafí
ekki stundað nám þar jafnlengi
og segir í háskólalögunum frá
1909. Var frumvarpinu ætlað áð
greiða þeim mönnum braut til
háskólaprófs, sem aflað hafa sér
jafngóðrar þekkingar á annan
hátt en gert er ráð fyrir í há-
skólalögunmn, svo að þeim sé
ekki bægt frá háskólanámi né
háskólaprófi eingöngu vegna
þess, að þeir hafa aflað sér þekk-
ingarinnar á annan veg en gerist
og gengur. — Jafnframt var í
frumvarpinu gert ákveðnara en
nú er ákvæði um, að veita megi
manni leyfi til að keppa um að
verða doktor, þótt hann hafi ekki
tekið embættispróf.
Magnús Jónsson prófessor sagðS
af svölum Varðarhússins, að
ekki mætti hætta fyr þessum bar-
daga, en þjóðin fengi öll völd í
sínar hendur — og paö nú pegar.
Ungir „sjálfstæÖismenn“, sem.
trúlegt er að meini eitthvað með
kröfum sínum, trúðu því fram
á síðustu stund, að foringjar
þeirra, hinir eldri, myndu eklkí
bregðast í þessu máli. Enda
höfðu þeir sig mjög í frammi.
En foringjarnir sviku. Sjálf-
stæðisgaspur þeirra og lýðveldis-
kröfur voru og eru ekkert annað
en kosningablekkingar. Þeir gugn-
uðu, er á hólminn var komið, og
kátbroslegt er það hjá Jakob
Möller, er hann í Vísi er að deila
á þá kröfu jafnaðarmanna, að
þingið komi saman, þrátt fyrir
, neitun konungs og gterræði
Tryggva Þórhallssonar, því að
kunnugt er, að nokkur hluti
þeirra, er skipa þingflokk íhalds-
ins, vildu halda áfram, en vora
kúgaðir af „dáðlausu þingunum“.
Af þessum sökum munu margir
sannir þjóðvinir, er áður trúðu að
einlægni fælist í sjálfstæðistali.
Jóns Þorláksisionar, hrópa nú og
framvegis:
Lifi lýðveldið!
Niður með íhaldið!
Nerkileg. tilrann
nm fisbsoin
I.undúmim, 23. apríl. UP.-^-FB„.
Botnvörpungurinn Topaz, eign
Johansens skipstjóra, kom til
Lundúna frá Osló með tíu smá-
lestir af lifandi þyrsklingi,. Er
hér um tilraun að ræða. Gefist
hún vel verða gerðar frekari til-
raunir með fleiri tegundir fiskjar.
Konnnglenir sjálfstæðismenn.
Kusu að greiða kongi toll
klökkvir íhaldsmunnar.
Að „Sjálfstæöinu" setti hroll
Sela læk jar-Gunnar.
G. X. 2. P
Snmarbveðjur sjðmanna
FB., 22. apríl.
Gleðilegt sumar. Þökk fyrir vet-
urinn.
Skipuerjar á Ver.
Óskum hér með vinum og ætt-
ingjum gleðilegs sumars mleð
þökk fyrir veturinn. Kærar kveðj-
ur.