Morgunblaðið - 24.05.1981, Page 6

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. MAÍ 1981
DINO fyrir dáöadrengi og draumadísir.
DINO samfestingar, peysur og buxur
úrTwíII, khakí, denim og rifíluðu flaueli í mörgum, morgum
um samkynja foreldri og finnst það eiga
refsingu skilið fyrir neikvæðar tilfinn-
ingar sínar. Þetta er undirrót hræðsl-
unnar. Hvernig leikurinn æxlast er undir
því komið, hvernig samband foreldranna
er í raun og veru. Sé það djúpt og einlægt
og raunverulegur hornsteinn í tilveru
beggja foreldra, verður barnið að viður-
kenna yfirburði samkynja foreldris sins í
samkeppninni og fara að leita sér að
öðrum leiðum. Osigur barns gagnvart
yfirburðum samkynja foreldris verður
ósjálfrátt til þess, að barnið fer að veita
þessum yfirburðum athygli og finnast
þeir eftirsóknarverðir. Drengurinn fer
því að taka sér föður sinn til fyrirmynd-
ar og telpan móður sína.
Þessi stefnubreyting tryggir drengn-
um karlmannlega afstöðu til tilverunnar
en-telpunni kvenlega, en það situr ekki
við það tómt. Það verður ekki gert á
einum degi að tileinka sér þá yfirburði,
sem barnið er að sækjast eftir og því
kennir þessi viðleitni barninu ósjálfrátt
að vinna stefnufast að marki, efla með
sér þrautseigju og þolgæði og gefast ekki
upp, þótt eitthvað blási á móti. Fátt er
betra veganesti, þegar út í lífið er komið.
Sé samband foreldra yfirborðskennt
eða ófullnægjandi, er nokkur hætta á
ferðum fyrir barnið. Foreldri af gagn-
stæðu kyni við barnið getur freistast til
þess að gangast upp við áhuga barnsins
og leita sér uppbótar í vonbrigðum í
hjónabandi eða öðru í tilfinningasam-
skiptum við barnið. Þetta gefur hins
vegar draumórum barnsins byr undir
báða vængi, og þar eð barnið er fullgild-
ur aðili í þessum leik, er ekki nein
knýjandi þörf fyrir það að leggja sig
fram um að betrumbæta sig. Aðstaða
þess til að öðlast baráttuþrek í tilverunni
er því skorin niður við stokk miklu meira
en æskilegt er. Hverfi annað hvort
foreldrið af sjónarsviði barnsins hættir
það að búa til mynd af hinu foreldrinu í
huganum, sem stenst engan raunveru-
leika. ímyndunaraflið og óskhyggjan
geta gert draumaforeldrið alfullkomið,
þannig að raunverulegu fólki hætti til að
valda barninu vonbrigðum í samanburð-
inum. Samkeppnisaðstaða þess foreldris,
sem eftir verður í umhverfi barnsins og
er bundið öllum takmörkunum raunveru-
leikans, er heldur ekki beint öfundsverð.
Engu að síður tekst samt flestum
foreldrum, jafnvel þeim sem lifa í lélegri
sambúð eða eru ein um að ala upp börn
sín, langoftast að stýra þeim framhjá
hættulegustu skerjunum í þessu sam-
bandi af hyggjuviti og eðlishvöt.
Þetta getur valdið og veldur nokkuð
oft stöðnun í tilfinningaþroska barns. En
sem betur fer vita flestir foreldrar,
hvenær þessi hætta er á ferðum og það
er auðveldara að gera gagnráðstafanir
gegn því meðvitaða en því ómeðvitaða."
Er hægt að rekja sálræn vandamál til
fyrstu ára barnsins?
„Viðkvæmasti aldurinn þykir vera frá
6—18 mánaða og jafnvel til tveggja ára.
Sex til sjö mánaða gamalt barn er byrjað
að mynda tilfinningatengsl og ef eitt-
hvað fer úrskeiðis með þessi tengsl, þá er
það ákaflega viðkvæmt mál. Það verður
líka að muna það, að barnið þarf ekki
aðeins að tengjast tilfinningalega heldur
verður það líka að læra að átta sig á
tilverunni. Það er ákaflega erfitt fyrir
börn að hugsa fram í tímann, svo þau
skilja ekki að það, sem er að gerast hér
og nú, sé ekki viðvarandi ástand. Þetta er
ef til vill ástæðan fyrir því, hve börn
taka alla hluti mjög sárt á þessum aldri.
Ef tilfinningatengsl fá ekki að verða
nógu djúp eða að festast, sem er
hornsteinn alls tilfinningasambands,
sem verður seinna á ævinni, þá getur það
skaðað barnið síðar, eins og ég talaði um
hér að framan."
Telur þú, að móðurástin sé eitthvað
öðruvísi en föðurástin og barnið þurfi
meira á móðurást að halda en föðurást?
„Þetta er mjög umdeilt mál. Við vitum
ef til vill ekki mikið um þessa hluti frá
vísindalegu sjónarmiði. Það hefur venju-
lega verið móðirin, sem annast hefur
ungbarnið. Hún er sú, sem hefur tæki-
færi til að veita barninu líkamlega
næringu, og eins og áður segir, þá
tvinnast iíkamleg og tilfinningaleg um-
önnun mjög saman á fyrstu ævimánuð-
um barnsins. Hitt er svo annað mál, að
byrji faðirinn að annast barn sitt strax
frá upphafi, virðist sem barn myndi
samband við hann til þess að gera á
sama hátt og við móðurina. Samband
föður og barns verður sterkara, ef
faðirinn byrjar að annast það strax við
fæðingu heldur en síðar á ævinni.
Það er til þess að gera nýtískulegt
fyrirbrigði, að faðir annist barn sitt til
jafns við móðurina og við vitum ekki,
hvernig þróunin muni verða hvað þetta
varðar. Hitt er þó alveg ljóst, hvort sem
eðlismunur er á tilfinningum móður og
föður, að það er miklu meiri þörf nú á
því, að feður annist börn sín, þegar konur
eru farnar að vinna svona mikið úti eins
og þær gera. Barnið þarf að fá umönnun
og tilfinningahlýju einhvers staðar frá.
Því þarf einhver að koma í staðinn fyrir
móðurina og það stendur föðurnum næst,
ef hann hefur aðstöðu til þess.“
Ef ungabarn gæti hugsað og fært
hugsanir sínar í orð, hvað heldur þú að
bað mundi vilja segja við uppalendur
sína?
„Það er erfitt að segja, þó held ég, að
það mundi segja: „Reynið að minnast
þess, að ég bað aldrei um að verða til.
Það er ekki víst, að það sé á mínu valdi
að verða það barn, sem ykkur dreymdi
um að eignast. Það er heldur ekki víst, að
ég geti orðið það barn, sem vísindin kalla
heilbrigt og eðlilegt. Engu að síður
vonast ég til, að ykkur geti þótt vænt um
mig, því án þess get ég ekki náð fótfestu
í tilverunni. Ef ykkur þykir ekki vænt
um mig, sé ég engan tilgang með því að
vera til.
Hvernig sem ég er, þá er ég samt
algjörlega sérstætt undur náttúrunnar.
Það hefur aldrei verið til annað barn,
sem er nákvæmlega eins gert og ég og
það verður aldrei til. Þess vegna getið þið
aldrei lært neitt um séreðli mitt af
bókum eða fræðimönnum, heldur bara
um það, sem ég á sameiginlegt með
öðrum börnum svona í grófum dráttum.
Þið skuluð reyna að virða séreðli mitt,
því að það er hvorki á ykkar færi né
mínu að breyta því. Bresti ykkur skilning
á séreðli mínu, get ég reynt að breyta því
til að þóknast ykkur, og finnist mér ég
þurfa að lifa lífinu í andstöðu við mitt
eigið eðli, getur mér ekki liðið vel.
Því miður get ég ekki skýrt séreðli
mitt fyrir ykkur. Því á ég alla velferð
mína undir skarpskyggni ykkar og at-
hygli. Það er svo auðvelt að horfa án þess
að sjá og hlusta án þess að heyra og það
er ennþá auðveldara að sjá aðeins það
sem maður býst við að sjá og heyra. Ef
þið lendið í þessari gildru, getur vel svo
farið, að þið uppgötvið aldrei, hvernig ég
er í raun og veru og þaðan af síður, hvers
vegna ég er eins og ég er.
Þó að mig langi til að vera barn svona
eins og ég er, langar mig samt til að geta
þroskað þá hæfileika, sem ég hef fengið í
vöggugjöf. Til þess þarf ég á handleiðslu
ykkar að halda. Þið getið ýtt svo á eftir
mér, að mér verði fótaskortur og þá er
ekki víst, hve vel mér gengur að rísa
aftur á fætur. Þið getið líka verið svo
hrædd um mig, að þið leyfið mér aldrei
að spreyta mig nægilega til að ég geti
haldið áfram að þroskast. Til þess þarf
ég að minnsta kosti öðru hverju að fá að
spreyta mig við efri mörk getu minnar og
það er skaðlaust, svo framarlega sem þið
hafið augun opin og sjáið, hvenær ég er
að þreytast um of eða verkefnið er að
vaxa getu minni yfir höfuð. Ef ég fæ ekki
að spreyta mig, öðlast ég aldrei það
öryggi, sem reynslan ein gefur, en verði
verkefnin of erfið að staðaldri, missi ég
kjarkinn.
Ef ég finn, að ykkur þykir vænt um
mig, vil ég ýmislegt fyrir ykkur gera, því
mér þykir vænt um ykkur á móti. Ég get
beygt mig undir vilja ykkar, svo framar-
lega sem reynslan sýnir mér, að þið hafið
ávallt velferð mína í huga, þegar þið eruð
að banna mér eða aga mig. Látið ekki
stundar duttlunga eða augnabliks hags-
muni ykkar sjálfra ráða. Þá finn ég, að
handleiðsla ykkar forðar mér frá því að
gera glappaskot, sem ég mundi gera, ef
minn vilji réði. Ef þið viljið, að ég hlýði
til þess'eins að þið getið sýnt vald ykkar
yfir mér, er ekki víst að ég verði fús til
samvinnu. Ég hlýði ykkur ef til vill af
hræðslu, meðan þið sjáið til, en þið
skuluð ekki búast við, að ég haldi því
áfram, þegar þið eruð búin að snúa við
mér bakinu. Þið skuluð heldur ekki
halda, að ég hlýði, bara til þess að þið
getið státað af því við vini og vanda-
menn, hvað þið séuð góðir uppalendur.
Þá bíð ég bara eftir tækifæri til að verða
ykkur til skammar, þegar næsti gestur
kemur í heimsókn.
Og síðast en ekki síst skuluð þið
minnast þess, að þið eruð fyrirmynd mín
í tilverunni. Ég hermi eftir öllu, sem þið
gerið, hvort sem það er gott eða vont.
Það þýðir ekki fyrir ykkur að segja mér
að gera eitt, ef þið gerið sjálf annað. Ég
tek ekki mark á orðum og sérlega ekki, ef
ég finn, að þau stangast á við það sem þið
gerið. Eg skil meira að segja oft ekki orð.
En ég get alltaf hermt eftir því, sem ég
sé fyrir mér, hvort sem ég skil það eða
ekki. Látið ykkur aldrei gleymast, að það
er ykkar eigin hegðun, sem mótar mig
öllu öðru fremur." “