Morgunblaðið - 06.06.1981, Síða 23

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 6. JÚNÍ 1981
23
MAJOR GEOLOGICAL P90VINCES
JAN MAYEN RIDGE AREA

iðtal við Hans G. Andersen, sendiherra
um Jan Mayen-samkomulagið, Rockall-svæðið og hafréttarráðstefnuna
— „ÞETTA verður í
fyrsta skipti, sem slíkur
samningur er gerður á
grundvelli uppkastsins
að hafréttarsáttmála og
veður að skoðast sem
þýðingarmikið framlag
í þróun þessara mála,“
segir Hans G. Ander-
sen, sendiherra og bætir
því við, að mikill styrk-
ur sé fyrir okkur að
hafa þessa lausn í hönd-
um í viðræðum við
Breta, íra og Dani um
svæðið vestur af Rokkn-
um.
í upphafi viðtalsins við Hans
G. Andersen var hann að því
spurður, hvort samkomulagið
um Jan Mayen malið þýddi að ný
þjóðréttarregla hefði orðið til,
sem haft gæti verulega þýðingu
annars staðar. Hann svaraði:
Grundvallarreglan í svona
svæðaskiptingu er að ná eigi
samkomulagi um sanngjarna
lausn. Mjög oft er miðlína
sanngjörn en þegar sérstaklega
stendur á verður að hafa hlið-
Hans G. Andersen í forsæti á allsherjarfundi hafréttarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna.
Fyrsta sinn sem
samkomulag er byggt
sjón af því. Þess vegna var um
það að ræða að finna sanngjarna
lausn og út af fyrir sig eru engin
takmörk fyrir því hvaða aðferðir
megi nota, ef aðilar eru sam-
mála. Það eru til fordæmi um
sameiginlega hagnýtingu, til
dæmis í grennd við Japan og
Malaysíu, en atvikin eru þá svo
ólík að ýmsu leyti að engar
ályktanir verða dregnar útaf
fyrir sig.
í Jan Mayen nefndinni var
samkomulag um það að taka
sérstakt tillit til þess hvað eyjan
væri lítil og að Islendingar hafa
ekki aðgang að olíusvæðum og
þessi sjónarmið leiddu til þeirr-
ar niðurstöðu sem fékkst. Hafa
verður í huga, að fjarlægðin
milli Islands og Jan Mayen er
ekki nema 290 mílur, þannig að
miðlína myndi einungis gefa
okkur 145 mílur, en með 200
mílum koma 25.000 ferkílómetr-
ar til viðbótar. Og síðan er
auðlindamöguleikanum í áttina
til Jan Mayen skipt til helminga
þar fyrir utan. Ég held að
fullyrða megi, að það sé leitun að
öðrum tveim þjóðum, sem hefðu
getað komið sér saman um slíkt.
Við Jens Evensen höfum þekkst í
30 ár og alltaf unnið vel saman
og auðvitað var það okkur báð-
um ánægja að starfa með af-
burðarmanninum Elliot Rich-
ardson, sem gjörþekkir hafrétt-
armálin og sýndi þarna fullkom-
ið hlutleysi og velvild.
— Verður þessi lausn for-
da'mi í öðrum samningum?
— Fyrst og fremst er það
fordæmi um hvernig hægt er að
leysa viðkvæm mál með góðum
vilja og náinni samvinnu og
úrlausnin sjálf á áreiðanlega
eftir að vekja mikla athygli og
verða þeim til gagns, sem fást
við svipuð mál og það er áreiðan-
legt að mörg slík mál eiga eftir
að koma upp í næstu framtíð.
— Ilvernig rúmast þessi
lausn innan uppkastsins að
hafréttarsáttmálanum?
— Þetta er einmitt í anda
hans og útfærsla á þeim megin-
reglum, sem hann byggist á, því
að hlutaðeigandi ríki eiga að
slíkt
á upp-
kasti hafréttarsáttmálans
ingarmikið framlag í þróun
þessara mála. Við hljótum einn-
ig að gleðjast yfir því. Og við
megum ekki gleyma því að við
eigum eftir viðræður við önnur
ríki um hafsbotninn, hafbotns-
svæði.
Og þá er mikill styrkur fyrir
okkur að hafa þessa lausn í
höndunum. Og enginn efi er á
því að Bretar, Irar og Danir
munu kynna sér þessi gögn
rækilega. Og vissulega væri
ánægjulegt ef tækist að vinna í
svipuðum anda að lausn Rock-
all-málsins í þeim viðræðum
sem fyrirhugaðar eru, enda er
þar einnig um nágranna- og
vinaþjóðir að ræða, sem einmitt
hljóta að leita að sanngjarnri
lausn, miðað við allar aðstæður.
— En hvað viltu segja um
hafréttarráðstefnuna sjálfa?
— Eins og hefur komið fram í
fréttum áður var miðað við að
þessum störfum ætti endanlega
að ljúka á þessu ári en Banda-
ríkjamenn töldu nauðsynlegt að
endurskoða sína afstöðu og vildu
raunar ekki hafa næsta fund
fyrr en eftir áramót, en sam-
komulag varð þó um að halda
fund í Genf í sumar.
Bandaríkjamenn vinna nú öt-
ullega að sínum athugunum og
munu hafa samráð við aðrar
sendinefndir á ágúst-fundinum.
En þeir hafa marglýst þvi yfir,
að athugun þeirra verði ekki
lokið fyrir þennan fund og jafn-
vel ekki fyrr en seint á árinu.
— Er búist við miklum
breytingartillögum af þeirra
hálfu?
— Aðalatriðið er fyrir okkur,
að ekki er búist við siíku að því
er varðar landhelgi, efnahags-
lögsögu og landgrunn, heldur
snýr þetta að alþjóðahafsbotns-
svæðinu þar fyrir utan.
Frá upphafi hefur verið við
það miðað að þetta svæði yrði
fyrst og fremst hagnýtt í þágu
þróunarlandanna.
Alltaf hefur verið gert ráð
fyrir því að sérstök alþjóðastofn-
un sæi um þessa nýtingu en
lengi framan af heimtuðu þróun-
arlöndin, að iðnþróuðu ríkin
leggðu fram fé og tækniþekkingu
til frjálsrar ráðstöfunar hjá
stofnuninni.
Á þetta var ekki fallist og
tíminn hefur farið í að finna
einhverja málamiðlunarlausn.
Þannig að iðnfyrirtæki geti sjálf
tekið þátt í þessari vinnslu.
Aðalatriðið hjá Bandaríkja-
mönnum er að of mikið hafi
verið gefið eftir í þessu, þannig
að stofnunin hafi of mikil völd,
jafnvel til að útiloka fyrirtæki
og ekki sé nægilega tryggt, að
þau fyrirtæki sem ráðast í fram-
kvæmdir fái hæfilegan arð af
fjármagni sínu og fyrirhöfn eða
jafnvel tapi öllu sínu, en ótti við
slíkt myndi auðvitað koma í veg
fyrir framkvæmdir. Þarna er
einnig um það að ræða að
stofnunin geti takmarkað fram-
leiðslu vegna hagsmuna námu-
eigenda á landi og ýmislegt
fleira."
— Hvenær lýkur þessu?
— Eins og ég sagði áðan var
miðað við að störfunum ætti að
ljúka á þessu ári en nú eru
flestir þeirrar skoðunar, að end-
arnir nái saman á næsta ári.
Auðvitað hefði verið æskilegast
að Ijúka þessum málum á þessu
ári en ef aðrir vilja ræða mál
sem okkur skiptir litlu eitthvað
lengur, þá er að taka því.
— Er þetta allt saman ekki
heldur þreytandi og leiði-
gjarnt?
„Kannski er það leiðigjarnt á
stundum en hinu má ekki
gleyma að ánægjulegt er að taka
þátt í störfum sem þegar hafa
borið gífurlegan árangur, ekki
síst fyrir okkur íslendinga og
það er árangur seni aldrei verður
af okkur tekinn.
Ey. Kon.
reyna að ná samkomulagi og
miða við sanngjarna lausn og þá
er erfiðast að átta sig á hvað sé
sanngirni. Það er hin stóra
spurning. En þetta er sem sagt
þýðingarmikið fordæmi um
hvernig skoða eigi þessi mál og
leysa þau.
— En í uppkastinu er ekkert
um lausn á borð við þessa?
— Það er rétt, að hvergi í
þessu mikla uppkasti er minnst
á þau úrræði að taka upp
sameign eða sameiginlega hag-
nýtingu. En auðsjáanlega er sú
leið okkur hagstæðari en að
þrátta um sérstaka skiptilínu
utan 200 mílnanna, því að -þá er
hætt við að mestur hluti auð-
lindasvæðisins hefði fallið Norð-
mönnum í skaut.
— Ilefur nokkurn tíma á
öllum þessum fundum. sem
staðið hafa i tíu eða fimmtán ár
verið rætt um nákva-mlega
þetta úrræði?
— Nei, þetta verður í fyrsta
skipti, sem slíkir samningar eru
gerðir á grundvelli uppkastsins
og verður að skoðast sem þýð-
Afmarkaði reiturinn sýnir það svæði, sem samkomulagið er um.