Alþýðublaðið - 02.06.1931, Blaðsíða 2

B
ALÞÝÐUBLAÐIB
Atvtaraúleyslð
og Itapldlm taæðl,
Kreppa sú, siem nú er í at- j hiö opinbera úr fjamkvæmdum
vinnuvegum landsmanna, er ekki sínum, til þess, er óáran kem-
nema að nokkru leyti sérstæð
fyrir ísland. í flestum löndum
heimsins er pröngt í búi o.g at-
vinnuleysd, þrátt fyrir vaxandi
framteiðslumátt pjóöanna, er nýj-
ar uppfyndningar og aukin tækni
hefir skapað. Þessari heimskrsjjpu
veldur sMpulagsleysið í auð-
magnsríkjunum og misskifting
auöæfanna, er sópar arði fram-
leiöslunnar til stóratvinnurekend-
anna og bankanna, er yfir fjár-
magninu ráða, en féflettir alpýð-
una, svo að hún getur ekki keypt
þær vörur, sem hún sjálf hefir
framteitt. Þessi kreppa er mis-
munandi hörö í ýmsum löndum
og >er það aðallega undir pví
komið, hvernig stjómarfarið er í
hverju landi, þvi að þar, sem
jafnaðarmenn ráða miklu, eru
gerðar víðtækar opinberar ráð-
stafanir til að milda hana, og
tekst það víða, þótt ekki sé hægt
að vinna bug á henni að öllu
leyti, nema taka upp þjóðskipu-
Jag jafnaðarmanná,
Verðfaliið á útflutningsvörun-
um íslenzku stafar að mestu leyti
frá heimskreppunni. En kreppán
hefir orðið illkynjaðri hér á landi
en víðast annars staöar, vegna
stefnu íhaidsflokkanna beggja,
„Framsókn“ og „Sjálfstæðis“, í
atvinnu- og fjár-máíum, ófram-
sýni þeirra og algerðu skeyting-
arteysi um hag alþýðunnar, sem
lifir á vinnu sinni,
Fijrsta skylda hins opinbera,
huort sem er alpingis eda sveit-
ar-stjórna, ríkisstjórnar eda borg-
ar- og bœjar-stjóma, er aó gera
alt, sem í p-eirra ualdi stendur, til
pess, ao atvinna fólksins verói
sem jöfnust ár frá ári, svo að
verkalýðurinn geti treyst á nofck-
urn veginn fas:tá og örugga
vinnu, þótt óvíst sé í hvert sinu,
hver verði atvinnurekandinn. At-
vinnulöggjöf og fjármálaókvarð-
anir ríkis og bæj.arfélága eiga
allar að þessu marki að stefna.
Or því á annað borð er uppi
haldið — nióti viija verkalýðs-
ins — samkeppnisþjóðfélagi, fjár-
magnsyfirráðum og einstaklings-
rekstri, þá hefir verkalýðurinn
ekki sök á pví, ef illa tekst og
kreppur koma. Verkalýðurinn
hefir ótvíræðan rétt til að lifa og
vinna og sé ekki séð um, að næg
vinná sé fyrir hendi, [>á er þjóð-
félaginu skylt að koma upp at-
vinnulieysistryggingum, verka-
lýðnum að kostnaðarlausu, er
styrki hann á krepputímunum. Þó
er haganlegra fyrír alla aðilja, að
opinberum ráðstöfunum sé svo
háttað, að vinnan jafnist ár frá
ári. Má þar fynst telja þá leið, að
þegar atvinnurekstur einstakling-
anna er í fullum gangi og alLar
hendur hafa. nóg að vinna, dragi
ur og atvinnuleysi, að geta aukið
opinbera vinnu á öllum sviðum
og teldð við öllum þeim, er at-
vinnulausir eru orðnir úr relcstri
einstaklmganna.
Þessum kenningum jafnaðar-
manna hefir Alþýðuflokkurinn
haldið fram á undanfarandi árum
á þingi og í (bæjarstjórnum,
Ríkisr og bæjar-stjórnir hafa
hvað eftir annað verið vænaðar
v
við því að eyða Öllum opinberum
.fiekjum í góðærinu og geyma ekk-
ert til atvinnuleysistímanna. Þetta
er sagan um feitu ,og mögru
kýrnar.
íhöldin bæði, „Framsókn“ og,
„Sjálfstæðið", . hafa sameiginiega
stefnu í iSkattamálunum, .nefskatt-
ana og tollana, og yfirleitt hafa
þau eina stefnu í öllum fjármál-
um. Þessir flokkar gaspra um
„sparnað“ og samþykkja „varleg-
ar áœtkmir“ fjárlaga, sem áætl-
ríki s:s j ó ðstekjumar mill j ónum
minni, en þær ávalt reynast. Á
undanförnum 3 árum „Fram,-
sóknar“-stjömarinnar hafa t. d.
ríkissjóöstekjumar farið 15 millj-
ómun fram úr fjárlögum. Eina
vitið í sliku háttalagi væri, ef
það, siem inn kæmi tim fram
fjáriög, yrði geymt til ráðstöfunar
næsta þings eða lagt til hliðar
eftir ákveðnum lagafyrirmælum
og varið samkvæmt þeim, „Fram-
sóknar“-íhaldið hefir tekið upp
þá nýbreytni, að ríkisstjórnin hef-
ir eytt öllum gódœristekjum rík-
isins, sem umfram fjárlög koma,
ádur en nœsta ping hefir komió
saman og í algeröu heimildar-
leysi, án nokkurrar fjárlugaheim-
iklar. Þingið hefir verið siett al-
gerlega „út úr spilinu“ og rikis-
stjórnin tekið sér einræði um
hvernig þessu fé yrði varið.
Á þingi 1929 og aftur 1930 bar
Alþýðliflokkurinn frám frumvarp
til laga um jöfnunarsjóð ríkisins,
þar sem mælt var svo fyrir, <fo
ákveðinn hluti þeirra rikissjóðs-
tekna, er færu fram úr vanju-
tegum fjárlögum, yrði lagður >
jöfnunarsjóð, er ríkfó œtti, og
vari'ó skyldi á atvinnuleysMímum
til opinberra framkvœmda rikis-
ins og til styrks handa bæjar-
og sveitar-félögum í sama til-
gangi gegn fraimlagi þaðan. Væri
slíkt frumvarp samþykt væri
trygging fyrir því, að miklar op-
inberar framkvæmdir yrðu ávalt,
er illa áraði, og atvinna verkalýðs-
ins ,yrði þannig miMu jafnari.
Frumvarp þ'etta var bæði áriu
svæft samieiginlega af ,„Fram-
sókn“ og „Sjálfstæðinu", enda
hefði ríkissitjórnin ekki annars
getað eytt svo takmarkalaust
ríkisfénu í góðærinu, sem hún
hefir gert.
Síðastliðið vor var það sjáan-
Finnnr Jónsson,
framkvæmdastjöri Samvinnufé-
lags ísfirðinga, frambjóðandi AI-
þýðuflokksins í Norður-Ssafjarð-
arsýslu.
legt fyrir alla skynbæra menn,
að kreppan var í aðsigi hér á
iandi, þótt atvinnuvegirnir væru
enn í fullum gangi. Verðfall var
að koma á útflutningsvörunum.
En tekjurnar héldu þó enn þá
áfram að flæða inn í ríkisisjóð-
inn. Árið 1930 fóru þær 5,6 millj-
ónum króna fram úr fjáriögum.
Hefði mátt ætla, eftir allar að-
varanir frá Alþýðuflokknum, að
ríkisstjórnin væri ekki svo blincl
eða fjandsamleg verkalýðnum, að
hún legði að minsta kosti ekki
þessa upphæð til hliðar til að
geta mætt kreppu o,g atvinnu-
leysi 1931. En þrátt fyrir a 11-
mikla eftirspurn eftir verkafólki
síðastliðið sumar frá atvinnuxek-
endum, eyddi ríkisstjórnin fyrst
og fremst öllu því fé, sem fjár-
lög heimiluðu henni, þar á ofan
í algerðu heimilclarleysi umfram-
tekjunum, 5 millj. 600 þúsundum,
og loks til viðbótar um 600 þús-
und krónur fyrir sig fram (frá
1931) úr sjóðd.
Afleiðingar þesisa komu fljótt í
ljós, í þingbyrjun 1931 lýsti fjár-
málaráðherm Framsóknar, Einar
Árnason, því yfir, að vegna fjár-
skorts yrðu sama sem engar op-
inberar framkvœmdir á yfirskmd-
andi áiú, aðrar en viðhald, engir
nýir vegir, brýr eða byggingar.
Auk þes,s lagði hann fram fjár
lagafrumvarp fyrir næsta ár,
1932, þar siem af sömu ástæðu
eru skornar niður allar opmberar
framkvœmdir á nœsta ári. Sjálf-
stœðisíhaldið félst á penna niður-
skurð og fjárlagáfrumvarpið, en
þar sem pingrofið drap þessar
fögru ráðagerðir eins og önnur
þingmál, verður barist um þetta
aftur nú í sumar á þingi. Al-
þýðuflokkurinn kom axtur á móti
mieð sérstakt álit, vildi hafa rétta
áœtlun fjárlaga fyrir 1932 og láta
opinberar fmmkvœmdir verða
umfram pað, er íhöldin œtluðu,
að minsta kosti á priðju milljón
króna. Enn fremur vildi Alþýðu-
flokkúrinn láta halda áfrarn op-
inberum frajnkvæmdum nú í
Þorstemn Violnnðsson
kennari, frambjóðandi Alþýðu-
flokksins í V'estmannaeyjum.
suimar, samkvæmt fjárlögum, þótt
erfitt verði aö koma því fram
héðan af.
Verkamenn hjá nkissjöði voru
síðastliðið ár hátt á annað þús»
und, við erfiðisvinnu, símalagn-
ingar, smiði og bifreiðaakstur.
Þetta er eins há tala eins og á
öllum togurunum og límiveiður-
unum. Mestallur þesisá fjöldi
verður atvinnulaus og verður að
knýja á annars sitaðar um vinnu,
þar sem hún er lítil fyrir. Kem-
ur þetta mest fr,am við smá-
kauptúnin, þótt alls staðar verði
þes,s ;mikið vart. Með þessum ráð-
stöfunum Framsóknar var bök->
staflega stofnað til atvinnuleysis
í bœjunum, sem var algerlega
hægt að fyrirbyggja, en það kem-
ur vel heim við kaupiækkunar-
kröfur Framsóknar. Bæði Einar
Árnason og Jónas Jónsson boð-
uðu á þinginu síðasta nauðsyn
þess að lœkka verkakaupið í
landinu, og rnunu þeir hafa haft
í huga að framkvæma þá hug»
sjón sína hvað sem það kostaði..
Þó var eltki hér látið staðar
numið. Veðdeiid Landsbankatxs
hefir um Langan aldur verið svo
að segja eina fasteignalánastofn-
unin hér á landi, og þótt hún
hafi veitt nausm lán til bygg-
inga, hafa þau verið með sæmi-
legum kjörum og fjiöldamargir
hafa bygt í bæjunum, siem án
þessar-a lána hefðu ekki getað I
það ráðist. En eina varanliegaj
lausnin á húsnæðiseklunini og
hinni háu húsaleigu í bæjunum
er flieiri hús og að minsta kosti
ekki óhagstæðari Mnskjör er>
hingað til hafa átt sér stað. Þxát’t
fyrir þ,að þótt Framsóknarstjórn-
inni væri þegar í upphafi veitt
heimild til lántöku vegna veð-
deildarinnar, hefir hún aldreá not-
fært sér þá heimild, þótt á sama
tíma væri stofnaður heill banki
’fyrir landbunaðinn. Það hefir því
smám saman þrengst um lán úr
veðdeildinni, en í vetur kom
Framsókn því til leiðar, að
Landsbankinn, sem ávalt hafiS