Morgunblaðið - 24.01.1982, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 24. JANÚAR 1982
43
Bandarískir vísindamenn telja að þessi
rannsókn... sé einhver besta sönnunin til
þessa fyrir mikilvægi breytts mataræðis
(Sjá: HJARTAÐ)
HORFNIR ASTVINIR ——
Óvissan er ömurlegust
„Aftaka eins manns, sem framin er af af-
tökusveit, getur valdiö alheimshneyksli. En
þó aö þúsundir manna hverfi er alltaf fyrir
hendi óvissa, sem kemur stjórnvöldum
vel. . . enga glæpi er hægt að tilkynna og
engar skýringar þarf að gefa.“
„Sorg er mjög nauðsynleg þeim, sem misst hefur náinn
ættingja eða vin. Með henni lærum við að taka þeim breyt-
ingum, sm fylgja slíkum missi. En hvað gerist eiginlega,
þegar ekki finnst neitt lík til að syrgja yfir? Fólk, sem hefur
lifað af stríð, náttúruhamfarir og fangabúðavist hefur lýst
því, hvernig það gekk um göturnar á eftir og starði í andlit
hvers einasta manns, í þeirri von að sjá aftur týndan eig-
inmann, eiginkonu, bróður eða systur. — Og það er ekki til
neinn léttir."
Það er ameríska hjúkrunarkonan Phyllis Taylor, sem er
meðlimur læknahóps bandarísku Amnesty International-
deildarinnar, sem hefur orðið. Hún hefur meðal annars mik-
ið fengist við að annast helsjúkt fólk við stórt sjúkrahús í
Fíladelfíu í Bandaríkjunum, og hefur í því starfi haft mikil
kynni af því, hvernig ættingjar bregðast við dauðsfallinu.
Hún hefur einnig starfað mikið með ættingjum „horfinna"
fanga frá rómönsku Ameríku. Lýsir hún náið tómleikanum,
sem ríkir í huga fólks, sem ekki veit hver afdrif þess nánasta
hafa verið.
Þar sem sönnunargagnið um dauðann er ekki til, er næst-
um ómögulegt fyrir þetta fólk að upplifa sorgina, sem að öllu
eðlilegu fylgir slikum missi. Þar með er líka næstum ómögu-
legt að ljúka þessum ferli þannig að lífið geti byrjað að
ganga sinn vanagang. Ovissan varir kannske ár eftir ár, og
fólkið bugast af breytilegum geðbrigðum vonar, örvæntingar
og óvissu. Þess vegna heldur Phyllis Taylor því fram að
óvissan sé slíkt álag að hún sé verri en sorgin, að „manns-
hvarf“ sé verri refsing en aftaka.
Phyllis Taylor lýsir meðal annars venjulegum sorgarferli,
sem skiftist í sjö kafla: Fyrst er áfallið, svo ringulreiðin,
síðan verður einstaklingurinn reiður, fullur örvæntingar og
hjálparvana. Fjórði kafli er sektartilfinning, svp kemur ein-
manaleikinn og söknuðurinn. Því næst kemur léttir, hugur-
inn hefur komist í gegnum kreppuna. I sjöunda og síðasta
kafla finnur einstaklingurinn þörf hjá sér til að hafa aftur
afskipti af daglegu lífi.
Ferillinn getur tekið langan tíma. Bylgjur af sorg koma og
fara, en mikilvægasta atriðið er sönnunin fyrir því að dauð-
inn sé óafturrækur, nefnilega hinn dauði sjálfur.
Oft verða eiginkonur eða foreldrar að heimsækja fangelsi
eftir fangelsi til að reyna að fá að vita hvað orðið hefur af
eiginmönnum eða ungum sonum og dætrum. Jafnvel þótt
yfirvöld lýsi því yfir að hinn „horfni" sé dáinn, heldur ást-
vinurinn oft áfram að vera „horfinn" í augum þeirra.
Ef eftirgrennslan ættingja er svarað neitandi æ ofan í æ.
fara ættingjarnir stundum að forðast að spyrja. Geta
kannske bænirnar um að þyrma lífi hins „horfna" jafnvel
stuðlað að því gagnstæða — að hann verði tekinn af lífi?
Þessi spurning sækir sífellt fastar á aðstandendurna.
Læknar segja að börn, sem orðið hafi vitni að brottnámi
foreldra, þjáist af stöðugum ótta, öryggisleysi og einmana-
leika. Oft eru mannránin framkvæmd með ofbeldi — og þar
með fær barnið þá hugmynd, að það sé statt í hræðilegum,
fjandsamlegum og alls ókunnum heimi. Tilfinning þessi
eykst við að eðlilegt fjölskyidulíf skortir.
Ofangreindar staðreyndir eru byggðar á rannsókn á 203
börnum yngri en 12 ára. Var fylgst með þeim á geðlæknis-
deild í Santíagó de Chíle á árunum 1973 til 1978. Rannsóknin
leiddi í ljós, að 78 prósent bamanna voru félagslega fötluð,
70% þjáðust af þunglyndi og 78% voru með einkenni
„djúpstæðs almenns ótta, sem hlutir og atburðir í umhverf-
inu vöktu," — t.d. það að sjá einkennisklædda fullorðna
menn, heyra hljóð í lögreglusirenum, hljóð akandi bíla að
næturlagi.
Helmingur barnanna hafði líka önnur sálræn vandamál,
og voru þau börn sem komu til rannsóknar yngri en 6 ára,
sérlega illa haldin. Það sama gilti um þau börn, sem lengst
höfðu verið aðskilin frá foreldrum sínum. REIDAR JENSEN
HRAPPAR
Gullfingur gengur aftur
Bragðarefurinn snjalli, Joe
Flynn er aftur kominn á kreik í
Evrópu, en um skeið hafði verið
nokkuð hljótt um hann. Þegar
honum skaut nýlega upp á
Norður-Ítalíu, setti marga
dreyrrauða, því að út um allan
heim er fólk, sem hefur farið
flatt á klækjabrögðum hans.
Þannig hefur hann haft fjöl-
marga að ginningarfíflum og
narrað fé út úr öðrum. Ekki er
því hægt að lá þeim, þótt þeir
kjósi að heyra aldrei framar
minnzt á Joe Flynn.
Flynn fór til Ástralíu í
skyndi árið 1975, eftir að fyrir-
tæki hans fór á hausinn, og
hvíldu á því skuldir er námu
tveim milljónum dollara. í
Ástralíu hafði Flynn vakið á
sér athygli fyrir óvenjulegan
lífsstíl. Hann var áfjáður í
hraðskeiða bíla, lúxussnekkjur,
glæstar konur, gull og gersem-
ar og fyrir bragðið gekk hann
undir nafninu Gullfingur.
Eftir Ástralíuævintýrið hef-
ur Flynn verið á faraldsfæti um
heiminn og spunnið margan
blekkingarvef. Ótrúlegasta fólk
hefur gengið í gildrur hans, til
að mynda fulltrúar bandarísku
alríkislögreglunnar svo og
leyniþjónustunnar, mikils met-
inn bandarískur lögfræðingur
og herskari af blaðamönnum.
Fáa hefur Flynn þó dregið
jafnrækilega á asnaeyrunum og
starfsmenn blaðsins National
Star í New York, en það er í
eigu blaðakóngsins Rupert
Murdoch. Af hálfu blaðsins
voru honum greiddir 20.000
dollarar eða kr. 200 þús, árið
1976, er hann þóttist vera mað-
urinn, er drepið hafði Jimmy
Hoffa, formann sambands
bandarískra flutningaverka-
manna.
Flynn fer á stúfana og græðir
stórfé á því að skýra frétta-
mönnum frá því, sem þeir vilja
heyra. Hann hefur búið sér til
meistaralegar aðferðir til að
blekkja fjölmiðla.
20. september blasti stórfrétt
við lesendum blaðsins News of
the World í London, en það blað
er einnig í eigu Ruperts Murd-
och. Fyrirsögnin á fréttinni
var: Líbýumenn þjálfa Breta til
ofbeldisverka. Fréttin var
þannig til komin að vopnasali,
Edward Christian að nafni,
starfandi í Aþenu hafði fengið
kr. 20.000 fyrir að skýra frá
áætlun Quadafi ofursta í Líbýu
um að koma á fót leynilegum
morðsveitum í London og búa
þær vopnum.'Frétt þessi vakti
að vonum mikla athygli, en um
síðir kom í ljós að Christian
þessi var enginn annar en Joe
Flynn.
Árið áður hafði blaðið
Sunday People í London birt
makalausa sögu eftir Harry
Banks, harðsvíruðum leigu-
morðingja, sem myrt hafði níu
manns af eigin hvötum. Þar
reyndist Flynn enn hafa verið á
ferð.
Um uppruna hans er ýmis-
legt á huldu. Líklegt er talið að
hann hafi fæðzt utan hjóna-
bands, í Camberwell í Suður-
London árið 1934, og að upp-
haflegt nafn hans sé Barry
Edvard Gray. Móðir hans mun
hafa verið atvinnudansmær.
Hún giftist síðar manni að
nafni Flynn, og er talið, að son-
ur hennar hafi tekið upp nafn
hans. Á árunum 1951 — '55 var
hann í þjónustu upplýsinga-
deildar konunglega flugflotans,
og gekk þá undir nafninu Barr-
ington Edward Youell.
Síðast heyrðist til Flynn
snemma í janúar. Var hann þá
staddur í Genúa á Ítalíu og
bauðst til að leggja fram
„leynilegar upplýsingar“ um,
hvernig Libýumenn hefðu kom-
ið við sögu við ránið á Aldo
Moro. Og að sjálfsögðu sigldi
hann undir fölsku flaggi eins og
fyrri daginn.
Paul Lashmar og David Leigh.
! ÞARFAÞING
Afá líka beita þeim i olíuflekki?
Nýju bakterí-
urnar gleypa
við ómetinu
Bandarískir erfðafræðingar,
eða kannski öllu heldur erfða-
verkfræðingar, vinna nú að því
að búa til nýjar tegundir bakt-
ería, sem eru þannig úr garði
gerðar, að þær éta með bestu
lyst banvænt skordýraeitur og
önnur álíka holl efni, sem fyrir-
finnast í menguðum jarðvegi.
Nú þegar hefur tekist að fram-
leiða bakteríur, sem éta illgres-
iseyðinn 2-4-5-T, en hann getur
valdið krabbameini í fólki, og
tvö bandarísk efnafyrirtæki
hafa nú í hyggju að framleiða
þessar bakteríur sem hverja
áðra verslunarvöru.
Þessar bakteríur eru árangur
meira en tveggja ára vinnu
samstarfshóps örverufræðinga
við Læknadeild Háskólans í 111-
inois, sem lotið hefur stjórn
Ananda Chakrabartys prófess-
ors. Chakrabarty spáir því, að
bakteríur til ýmissa nota verði
brátt framleiddar í stórum stíl
og hann sér fyrir sér þann tíma
þegar baneitruð úrgangsefni og
mengað land verða hreinsuð
upp af bakteríuherjum, sem
mennirnir hafa skapað. Auk
bakteríunnar, sem getur upp-
rætt 2-4-5-T, telur Chakrabarty
sig geta þróað örverur, sem
muni geta nærst á eiturefnun-
um PCB og DDT, einhverjum
almestu mengunarvöldum í
heimi.
Bakteríurnar hans Chakrab-
artys vinna verk sitt svo vel, að
heita má, að ekkert verði eftir
af eiturefnunum nema loft og
vatn.
„Þær eru mjög smáar og auð-
velt að rækta mikið af þeirn,"
segir hann. „Við myndum t.d.
nota 10 milljón trverur fyrir
hvert jarðvegsgram.Ti, en jafn-
vel 10 milljón örverur eru ekki
á við eitt sykurkor.' hvað
stærðina snertir." Fyrs.u til-
raunirnar munu fara fram á
einhverjum þeirra 4X)0
geymslustaða fyrir eitruð ú -
gangsefni í Bandaríkjunum,
sem eru þegar orðin alvarleg
ógnun við vatnsuppsprettur í
mörgum héruðum.
Rannsóknir Chakrabartys og
félaga hans gætu komið að
miklu gagni víða um heim.
Flestar tegundir jurta- og
skordýraeiturs, sem notaðar
eru í landbúnaði, brotna ekki
niður á eðlilegan hátt heldur
safnast þær fyrir í jarðvegin-
um, berast út í jarðvatnið og
þaðan út í allt lífríkið — nokk-
uð, sem menn áttuðu sig ekki á
fyrr en þessi efni höfðu verið
notuð um margra ára skeið.
Vitað er um mörg þessara efna,
að þau valda krabbameini, og
önnur geta valdið vansköpun.
Chakrabarty segir, að í fram-
tíðinni verði gerðar bakteríur
til að eyða eituráhrifum allra
nýrra efnasambanda. Þegar svo
er komið á að vera unnt að úða
skordýraeitri yfir ákveðið
svæði og eyða síðan áhrifum
þess með öllu þegar það hefur
unnið sitt verk.
Fyrr á árum kom Chakrab-
arty fram með bakteríu, sem,
að því er hann sagði, át upp
olíuflekki í sjó, en þessi aðferð
hans var aldrei fullprófuð.
„Tíminn var ekki kominn," seg-
ir hann, „og menn voru of
hræddir við þessa nýjung.“
— JOYCE EGGINTON