Morgunblaðið - 25.07.1982, Qupperneq 10

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 25. JÚLÍ1982
Þáttur af
Guðmundi
Jónssyni,
fyrrum
skólastjóra
á Hvanneyri
mig eitt sinn að fara í framboð í
Mýrasýslu. Ég kvaðst ekki hafa
neina löngun til þess, en ef hann
legði fast að mér myndi ég ekki
skorast undan því — en þá yrði ég
líka að segja af mér á Hvanneyri!
Síðan hefur ekki verið minnst á
það við mig, að fara í framboð. Ég
fyldist með stjórnmálabaráttunni
og hef oftar en einu sinni setið
Landsfund Sjálfstæðisflokksins.
En í starfi mínu á Hvanneyri, held
ég að aldrei hafi komið nein póli-
tík fram.
Uppruni
Ég er fæddur á Torfalæk í
Torfalækjarhreppi, Austur-
Húnavatnssýslu. Þar bjuggu for-
eldrar mínir myndarbúi, þau Ingi-
björg Björnsdóttir og Jón
Guðmundsson. Við vorum sex
bræður og höfðum alltaf nóg að
bíta og brenna. Það var gott að
alast upp í Torfalækjarhreppi.
Margir krakkar á okkar reki og
ungmennafélagsskapurinn að
ryðja sér til rúms þarna í sveit-
inni. Ég hafði aldrei löngun til að
taka annað fyrir en búskap; það
komst aldrei neitt annað í huga
minn en landbúnaður. Ég varð í
þeim efnum fljótt fyrir áhrifum
frá Sigurði þúnaðarmálastjóra.
Það vakti alltaf hrifningu mína,
að heyra hann tala um landbúnað.
Hann var þá skólastjóri á Hólum
og ferðaðist mjög meðal bænda og
hvatti þá og leiðbeindi. Ég ákvað
að fara í Hólaskóla og sat þar á
skólabekk í tvö ár, 1919—1921.
Mér gekk námið sæmilega og
hafði löngun til frekari náms — og
þá komst aldrei neitt annað að hjá
mér en búfræðin. Fyrir tilstuðlan
góðra manna fékk ég vinnu á bú-
garði nokkrum í Danmörku og
vann þar einn vetur og síðan eitt
sumar. Þar með komst ég niður í
dönskunni og gerðist nokkuð
kunnugur dönskum búskaparhátt-
um. Ég taldi mig því reiðubúinn
til að setjast í danska búnaðar-
háskólann. Þar hóf ég nám haust-
ið 1922 og lauk því að vori 1925. Þá
var nýbúið að lengja háskólanám-
ið í þrjú ár. Ég kunni prýðilega við
mig í Danmörku og á þar enn
nokkra góða vini og kunningja.
Þegar ég hafði útskrifast gerð-
ist ég aðstoðarmaður hjá Frand-
sen á Ötoftegaard, en sá maður
var í þann tíð einn besti jurtakyn-
bótamaður Dana. Sumrin milli
námsvetranna hafði ég unnið á
dönskum tilraunastöðvum, svo ég
kannaðist orðið dável við mig í
þeim húsum. Hugur minn stefndi
eindregið til þess að verða
tilraunamaður og eftir sumarið á
Ötoftegaard, að verða jurtakyn-
bótamaður. Mér kom aldrei til
hugar að gerast kennari á búnað-
arskóla. Mér leiddist alltaf heldur
að lesa um búfé, þegar ég var á
skólanum, en las með því meiri
áhuga um jarðrækt, hagfræði og
búreikninga.
Haustið 1925 kom ég heim eftir
fjögurra ára fjarveru. Þá stóð svo
á, að Páll Zóphaníasson, sem þá
var skólastjóri á Hólum, var á
leiðinni til útlanda, og bað hann
mig að gegna fyrir sig skólastjóra-
Morminblaðið/ Krislján Örn Klíunon.
Guðmundur Jónsson á heimili sínu aö Alfheimum 44, Rvk. Hann vinnur allt á þessa gömlu ritvél, sem er orðin nær hálfrar aldar gömul.
Hann veit ekki, hvort
Þú spurðir mig um ellina?
Hvenær finnur maður sjálfur,
þegar manni fer aftur? Ég veit
það ekki. En ég þekki mann sem
var forstjóri stórs fyrirtækis. Ein-
hverju sinni sagði hann við sína
hægri hönd í fyrirtækinu: —
Heyrðu! Viltu ekki vera svo góður,
að segja mér, þegar þér finnst tími
til kominn fyrir mig að hætta! Svo
liðu nokkur ár, þar til einn daginn
að hægri höndin lætur forstjóra
sinn vita, að nú finnist sér tíminn
kominn til að draga sig í hlé. For-
stjórinn varð náttúrlega strax
uppi: — Ertu vitlaus maður, sagði
hann: Hvað á ég að gera með að
hætta núna?
Svona er það. Maðurinn hættir
að geta metið hæfni sína, þegar
hann tekur að eldast. Það er vegna
þess hvernig ellin virkar á heila-
starfsemina. Maður finnur fljótt,
þegar maður fer að stirðna í
skrokkinum, en hitt er erfiðara að
meta. Ég hef haft tvennt í huga,
þegar ég skoða sjálfan mig. Ann-
ars vegar er það bókhaldið. Ég var
mikið í bókhaldi á Hvanneyri og
það er harður lærimeistari. Maður
sem stendur sig að því að gera æ
ofan í æ vitleysur í bókhaldi ætti
að fara að draga sig til baka. Og
tvöfalda bókhaldið sýnir honum
vitleysurnar svart á hvítu. Hins
vegar er verkefni sem ég hef fyrir
Tilraunastöðina á Keldum. Það er
að bókfesta allar tilraunir í land-
búnaði frá upphafi vega til vorra
tíma. Fyrra bindið er komið út,
stór og mikil bók, og nú fer ég að
ráðast í það seinna. Ég hef marg-
spurt þá Keldnamenn, hvort ég
fari nú ekki að gerast helsti gaml-
aður til verksins, en þeir hvetja
mig með ráðum og dáð, svo ég býst
ekki við að ég sé kominn á nippið.
En það er aldrei að vita, hvenær
maður kemst á nippið. Það verða
aðrir að dæma um, en maður
sjálfur. Ég finn það náttúrlega á
sjálfum mér, að ég er latari en ég
var áður og afköst mín varla svip-
ur hjá sjón, en þar fyrir utan þori
ég ekki að dæma um hvenær ég
verð elliær. Ég finn ekki annað en
að hugsunin sé í góðu lagi — en
kannski einmitt þessi vissa sé
merki þess, að eitthvað er að fara
úrskeiðis!
Mér finnst ég vera hraustur lík-
amlega, en veit satt að segja ekki
hverju skal þakka það. Ég borða
eins og ég er vanur — alltaf eins
og ég hef lyst á. Lífshlaup mitt
hefur verið farsælt og það vil ég
þakka góðu fjölskyldulífi. Ég var
ánægður í mínu hjónabandi, átti
bestu konu, Ragnhildi Ólafsdóttur
frá Brimnesgerði í Fáskrúðsfirði,
sem látin er fyrir tveimur árum,
og góð börn. Ég trúi, að það hafi
mikil áhrif á manninn, hvernig
honum vegnar í fjölskyldulífinu.
Það er mikill styrkur, þegar allt er
í sómanum á þeim vígstöðvum, og
maðurinn getur þá einbeitt sér að
starfi sínu. Þá hef ég átt góða
samstarfsmenn á Hvanneyri.
Þú hefur alla tíð verið sjálf-
stæðismaður, Guðmundur?
Já, alla tíð. Það hefði nú þótt vit
í því, þegar ungur búfræði-
kandídat kom hingað til lands eft-
ir nám í Danmörku og Framsókn
þá allsráðandi í landbúnaðarmál-
um, að söðla um og gerast fram-
sóknarmaður! En það gerði ég
aldrei. Ég fæddist sjálfstæðismað-
ur og ég mun deyja sjálfstæðis-
maður. Annars hef ég aldrei haft
neinn áhuga á pólitík, svo
einkennilegt sem það kann nú að
virðast. Sveitungar mínir í Borg-
arfirði gerðu mig að formanni
Sjálfstæðisfélagsins og seinna
varð ég formaður kjördæmisráðs
flokksins á Suð-Vesturlandi.
Pétur heitinn Magnússon bað
Mitt aðallífsstarf er á Hvanneyri, segir Guðmundur Jónsson, sem
var kennari á Hvanneyri í 44 ár, þar af skólastjóri í aldarfjórðung.
Hann varð áttræður á þessu ári og finnur ekki fyrir elli. Hvatur í
hreyfingum og máli, meðalmaður á vöxt, þéttur, góðlegur í framan.
Hann lifir í starfi sínu og lætur ekki umhverfið trufla sig; honum
fundust það lítil umskipti að kveðja Hvanneyri eftir nær hálfrar aldar
veru þar og setjast að í fjölbýlishúsi í Reykjavík. Hann gat haldið
áfram starfi sínu: Þegar hann lét af skólastjórastarfinu hóf hann að
skrifa bækur. Allar um landbúnað. Kominn á níræðisaldur er Guð-
mundur Jónsson enn að vinna stórvirki í bókargerð. — Það er allt
komið undir heilsunni, segir hann: Ég er sem betur fer góður til
heilsunnar, annars yrði mér líklega lítið úr verki!
Ragnhildur Ólafsdóttir, eiginkona
Guðmundar.
hann er orðinn gamall