Morgunblaðið - 31.10.1982, Blaðsíða 10

58
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 31. OKTÓBER 1982
l»að verður frumsýnd ný íslensk kvikmynd í febrúar á
næsta ári. I»að er kannski ekki nein stórfrétt í sjálfu
sér. Aðrar íslenskar myndir verða frumsýndar fyrr og
enn aðrar nokkru síðar. I»essi umrædda mynd hefur þó
sérstöðu að einu leyti. Fram að þessu hefur nefnilega
nánast ekkert verið látið uppi um efni hennar og ekki
einu sinni greint frá því hvað hún muni heita. Hún
hefur í blöðum verið kölluð „Trúnaðarmál44, en raun-
verulegt nafn hennar er allt annað, en ennþá telja
aðstandendur myndarinnar ekki tímabært að frá því sé
skýrt, enda hefur enn ekki verið alveg endanlega
ákveðið hvert það verði. l»eir sem hafa mestan veg og
vanda af gerð þessarar myndar eru fjórir menn og tvö
fyrirtæki þeirra. Mennirnir eru Björn Björnsson og
Egill Eðvarðsson í Hugmynd og Jón I»ór Hannesson og
Snorri l»órisson í Saga-film, en síðarnefnda fyrirtækið
framleiðir kvikmyndina.
Þetta var dálítið eins og fundur í
leynifélagi á bernskuárunum. Nú,
eins og þá, var ekki beint gert ráð
fyrir niðurstöðum og nú, eins og þá,
var umræðuefnið leyndarmál. Eða í
þessu tilfelli orðað á fullorðinslegri
hátt: „Trúnaðarmál". Mér átti að
hlotnast hlutdeild í leyndarmáli og
síðan var hlutverk mitt að ýja að
þessu leyndarmáli við þjóðina án
þess þó að láta of mikið uppskátt.
Það þarf því engan að undra, að
andrúmsloftið á fundinum var
hlaðið spennu.
Hann fór fram í ótilgreindu
skrifstofuhúsnæöi í austurborginni.
Klukkan nákvæmlega fjórtán tíu
tilkynnti ég komu mína og eftir
andartak var mér vísað inn í bjart
herbergi, þar sem fyrir voru þrír
menn. Það voru þeir Björn, Egill og
Snorri, en Jón Þór var í Svíþjóð og
hringdi reyndar þaðan á meðan á
fundinum stóð.
Við settumst við fundarborð og
helltum kaffi í þar til gerð mál og
borðuðum kex og piparkökur á milli
þess sem við ræddum um leyndar-
málið.
Ég spurði brátt hvaðan þetta
nafn, „Trúnaðarmál", væri komið.
„Þetta Trúnaðarmálsnafn er
þannig til komið, að við sendum
umsókn til kvikmyndasjóðs, þar
sem allt annaö nafn var gefið upp,
en sjóðsstjórnin hins vegar beðin að
nefna það alls ekki, enda voru öll
okkar plögg merkt: „Trúnaðarmál".
Bentum við á að nota mætti það
sem eins konar vinnuheiti, ef þessi
mynd kæmist einhvers staðar á
blað. Allir þeir sem unnu við mynd-
ina voru bundnir þagnarheiti, því
efni hennar er þess eðlis að það
eyðileggur ánægjuna fyrir væntan-
legum bíógestum ef greint er frá
því í smáatriðum fyrirfram. Við
skulum gá að því, að við erum ekki
bara kvikmyndagerðarmenn, við er-
um 1 íka miðasalar.
Efnið er að ýmsu leyti viðkvæmt,
þar eð það tengist dulrænum fyrir-
bærum, miðilsfundum, sambandi
við framliðna og fleiru af því tagi.
Þetta er því efni sem að vissu leyti
er trúarlegs eðlis og slíkt er ávallt
viðkvæmt.
Við tökum enga afstöðu til þess í
myndinni hvort fyrrnefnd fyrir-
bæri séu til eða ekki. Við erum bara
að segja ákveðna sögu.“
í þessari sögu segir frá ungu pari
sem af hendingu fær að búa um
skeið í gömlu, stóru húsi í höfuð-
borginni. Konan, Björg (Lilja Þór-
isdóttir), verður brátt vör við dul-
úðuga hluti og atburði í húsinu og
tekur að grennslast fyrir um sögu
þess, en gengur ekki of vel, enda
virðast allir sem hún leitar til kepp-
ast við að leyna sem mestu. Maður
hennar, Pétur (Jóhann Sigurðsson),
verður ekki var við neitt annarlegt í
húsinu og einbeitir sér að eigin ferli
og frama, en hann er tónlistarmað-
ur. Er því lýst í myndinni hvað
Björg verður vör við í húsinu og
hvernig henni tekst smátt og smátt

að komast til botns í því, hvað er
raunverulega á seyði og kemur í
ljós að ...
Réðu okkur frá því
Og hér eru mörkin. Meira má
ekki segja. En ég spyr þremenn-
ingana hvort þessi saga eigi sér ein-
hverja fyrirmynd í veruleikanum.
„Það má segja sem svo að við vit-
um af ákveðnum atburðum sem
áttu sér í raun og veru stað í
Reykjavík fyrir mörgum árum og
mikið var fjallað um á sinum tíma,
en okkar saga er alls ekki á nokk-
urn hátt byggð á þeim atburðum.
Það er einungis um vissar hliðstæð-
ur að ræða. Allmikill hluti myndar-
innar gerist fyrir þrjátíu árum og
er þar um að ræða atriði úr fortíð
hússins. Þar er meðal annars lýst
samkomum sem þar hafa farið
fram og tengjast dulrænum fyrir-
bærum.
Þess má geta í því sambandi, að
við leituðum til ýmissa aðila til að
fá upplýsingar um slíka hluti og
brugðust flestir vel við, en þó var
Agli hreinlega hótað."
„Já, það vofði yfir mér hótun.
Maður nokkur, sem þekktur er fyrir
störf sín á þessu sviði, sagði mér
hreinlega að ég myndi ekki komast
lifandi frá því að gera þessa mynd,
þegar ég hafði lýst fyrir honum efni
hennar. Fleiri réðu okkur frá því að
vera að fjalla um þessi mál. Allir
vita jú að þetta er viðkvæmt, en við
áttum nú tæpast von á þessu. Flest-
ir hafa lent í einhverju sérkenni-
legu sem þeir eiga bágt með að út-
skýra og við tökum sem sagt enga
afstöðu með eða á móti, en samt.
Fólki leist ekkert á þetta.
Aukaatriði að
hún er íslensk
— En hvar er myndin stödd í
vinnslu núna?
„Nú er öllum tökum lokið. Síð-
ustu tökurnar fóru fram í Vínar-
borg nú fyrir skemmstu, en Pétur
fer þangað undir lok myndarinnar.
Nú er hafin klipping og miðar henni
vel. Við hófum tökur þann 24. maí í
sumar og unnum sleitulaust í átta
vikur, en geymdum síðan eina töku-
viku fram á haustið til að taka fá-
ein atriði hér heima og atriðin í
Vínarborg.
Það má segja ýmislegt um vinn-
una við þetta. Við höldum að hún sé
í veigamiklum atriðum ólík því sem
tíðkast hefur í íslenskri kvik-
myndagerð til þessa. Við ákváðum
sem sé strax í upphafi að vinna
þetta á algerum atvinnumanna-
grundvelli og kosta þá því sem til
þyrfti til að skapa okkur aðstæður
til þess. Við vildum gera kvikmynd
sem væri fyllilega sambærileg við
myndir sem venjulega eru sýndar í
kvikmyndahúsum hér á landi. Við
teljum að allar kvikmyndir verði að
vera sambærilegar við það besta
sem sést hefur, en ekki eigi að gera
einhverjar aðrar kröfur til mynda,
af því að þáer séu íslenskar og
kannski gerðar af litlum efnum og
með takmörkuðum tækjakosti. Það
er frumskilyrði að kvikmynd stand-
ist almenn lögmál kvikmyndalistar-
innar. Þegar þú sest í bíósainum
áttu að geta borið þá mynd sem þú
ætlar að sjá saman við allar þær
sem þú hefur séð fram að því, án
nokkurs fyrirvara.
Við höfum óneitanlega spurt
okkur þess, þegar við höfum iesið
ýmsar yfirlýsingar hérlendra
manna um íslenskar kvikmyndir,
hvort þetta fólk hafi aldrei farið í
bíó. Hvort það hafi aldrei séð
raunverulega góðar kvikmyndir. ís-
lenskri kvikmyndagerð er enginn
greiði gerður með því að vera að
hefja allar afurðir hennar til skýj-
anna. Ef við lítum á þá lofsamlegu
dóma sem íslenskar myndir hafa
fengið til þessa, getum við velt því
fyrir okkur hvort þeir hefðu verið
svona hástemmdir, ef framleiðslu-
landið hefði ekki verið ísland, held-
ur til dæmis Svíþjóð, Bandaríkin
eða England. Við erum fyrst og
fremst að búa til kvikmynd, það að
hún er íslensk, er algert aukaat-
riði.“
Tveggja hæöa hús
í upptökusal
— Hverjar voru þær helstar, þess-
ar nýjungar sem þið nýttuð við gerð
þessarar myndar?
„Eitt var það, að við tókum allt
saman upp á VHS-myndband um
leið og við filmuðum, er þetta gert
með sérstökum útbúnaði sem
tengdur er sjálfri kvikmyndatöku-
vélinni og er myndin sem fer inn á
myndbandið nákvæmlega sú sama
og sú sem fer inn á filmuna, enda
tekin í gegnum sömu linsu.
Þetta þýddi að við þurftum ekki
að bíða á meðan filmurnar voru í
framköllun, heldur gátum séð jafn-
harðan hvernig til hafði tekist í
hvert skipti. Er þetta geysilegt hag-
ræði fyrir leikstjórann og ákaflega
mikilvægt til að gera sér grein fyrir
samhengi á milli „skota" innan
sama atriðis.
Annað var, að við keyptum nokk-
urs konar krana á hjólum undir
myndavélina til að geta hreyft hana
meira, bæði lárétt og lóðrétt.
Keyptur var fullkominn ljósa-
búnaður og sömuleiðis fullkomin
aðstaöa til klippingar, en sennilega
vegur þó þyngst, að við byggðum
innviði tveggja hæða húss inni í
upptökusal til að geta stjórnaö al-
gerlega öllum aðstæðum. Þetta var
fyrirtæki upp á um 600 þúsund
krónur, en það er þó aðeins rúmur
sjöundi hluti af heildarkostnaðin-
um við gerð myndarinnar, en hann
er nærri 3,5 milljónir króna.
Við höldum að þetta sé í fyrsta
skipti sem þær aðstæður eru skap-
aðar í kringum nútímamynd hér, að
hægt er að fara að gefa leikurunum
verulegan gaum. Þetta er ekki leng-
ur bara spurning um að ná inn ein-
hverju efni. Það er svo algengt að
erfiðar aðstæður verða kvikmynda-
gerðarmönnum óþægur ljár í þúfu
og gera það að verkum að útkoman
verður ekki eins vönduð og hún ætti
að vera, af því menn eru að flýta sér
að ná einhverju inn, eða eitthvað.
Við þurftum ekkert að vera að velta
slíku fyrir okkur og gátum einbeitt
okkur algerlega að því að gera það
sem best úr garði sem færi inn á
filmuna. Það hefur viljað brenna
við í islenskum kvikmyndum að
sjálf kvikmyndagerðin hefur borið
efnið algerlega ofurliði. Það hefur
kannski verið sögð einhver saga, en
þá engin persónusköpun verið að
heitið geti, engin tilfinning, engin
stemmning.
Með því að taka upp í upptökusal
með fullkomnum ljósabúnaði, gát-
um við búið til nákvæmlega það
andrúmsloft, sem við vildum hafa í
hverju atriði fyrir sig. Án þess þó
að við færum út í einhver ævintýri
á því sviði. í atriðum, sem áttu að
gerast að degi til, lýstum við alla
leikmyndina utanfrá, en í kvöldat-
riðum með venjulegum heimilis-
ljósgjöfum auk dálítils aukabúnað-
Það sést ekki
á filmunni
í þessu hringir síminn og er það
Jón Þór Hannesson sem er að
hringja frá Svíþjóð með þær góðu
fréttir að myndirnar frá Vín virðist
hafa heppnast vel. Gleðjast þre-
menningarnir að vonum.
„Já, við erum ánægðir. Allt hefur
gengið samkvæmt áætlun, upp á
dag. Við erum ánægðir með það
sem við erum með í höndunum og
höldum að við getum unnið úr því
góða kvikmynd, sem standist sam-
anburð við hvaða myndir sem er, en
þannig verða jú allar myndir að
vera.
Það er mikið atriði að Vínartök-
urnar hafa komið vel út, því það var
auðvitað nokkuð dýrt fyrirtæki að
halda þangað með fimm manna hóp
og dvelja í nokkra daga. Fararstjór-
inn okkar, Sverrir Hermannsson,
var okkur óskaplega hjálplegur.
Hann opnaði okkur allar dyr. Einn-
ig eiga Flugleiöir þakkir skildar
fyrir velvild í okkar garð. Þessi Vín-
aratriði eru ekki stór hluti myndar-
innar, en okkur þótti samt annað
ófært en að gera þau algerlega fals-
laus.
Ef þú ætlar að gera miklar kröfur
til þess sem þú ert að búa til, verð-
urðu að halda þeirri kröfuhörku allt
til enda. Því var það að það varð
eins konar viðkvæði allan tökutím-
ann í sumar, ef einhver fór að
kvarta undan því að honum væri
kalt, eða hann væri illa sofinn og
vildi slaka eitthvað á, að sagt var:
— Það sést ekki á filmunni. Þótt
kvikmyndatökumaðurinn sé orðinn
krókloppinn og kvefaður, þá sést
það hvergi. Það má ekki sjást. Þótt
Björn væri búinn að vaka heila nótt
við að smíða ákveðna leikmynd,
sem hinum féll síðan ekki við þegar
til kom, þá var honum líka sagt, ef
hann maldaði i móinn, að þessi
smíðanótt sæist hvergi í myndinni
og hann yrði bara að gera svo vel að
vinna þetta upp á nýtt, næstu nótt.
Við gerðum miklar kröfur hver til
annars, hver og einn okkar varö að
standa sig eins vel og frekast var
unnt. Egill við leikstjórnina, Snorri