Morgunblaðið - 19.12.1982, Síða 45

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 19. DESEMBER 1982
93
Stóriðjan:
Vidkvæm fyrir
hagsveiflunni
— miðað við matvælaframleiðsluna
Dr. Benjamín HJ. Eiríksson skrif-
ar 3. desember:
Hjörleifur Guttormsson iðnaðar-
ráðherra vill endilega að íslenzka
ríkið eignist álver, helzt sem fyrst.
Álverið í Straumsvík hefir verið
rekið með miklu tapi, þótt ágrein-
ingur sé um hve miklu. Þá er það
og vel staðfest, að um allan heim
eru álverin rekin með miklu tapi,
og mörgum hefur verið lokað. Sam-
kvæmt reikningum ÍSALs nemur
tapið í ár og í fyrra samtals um 560
m.kr. Samkvaemt þessu er það því
varla gróðahyggja, sem rekur
Hjörleif áfram í þessu máli, frekar
taphyggja, en það er sú hyggja, að
tap sé aðeins bókhaldsatriði.
Eins og stendur vex ýmsum í
augum, að ríkissjóður skuli þurfa
að greiða um 100 m.kr. vegna taps í
ár á rekstri málmblendiverksmiðj-
unnar á Grundartanga. Það er
náttúrlega sumum mikil huggun,
að íslenzka ríkið skuli eiga hana að
verulegu leyti. En til allrar ham-
ingju hefir ríkið hjálp frá meðeig-
endum, sem meira vita um rekstur
stóriðju en ráðherrarnir. Ástandið
gæti því verið verra.
Óneitanlega eru 560 m.kr. langt-
um myndarlegri upphæð en aðeins
100 m.kr. og meira í líkingu við það
að vera sæmandi viðfangsefni nú-
verandi iðnaðarráðherra. í dag
greiða Svisslendingarnir tapið, í
stað þess að loka verksmiðjunni.
Það er þess vegna sem þeir sækja
svo ríkt í hug iðnaðarráðherra. Það
er gott að eiga fyrirhyggjusama að,
þótt í útlöndum séu, enda vinsælir.
Þeir menn, sem fengju það verk-
efni, að útvega þessa aura í tap-
reksturinn, myndu sjálfsagt ekki
láta það trufla svefn sinn, vitandi
að skattgreiðendum er treystandi.
Þeir myndu svo sannarlega ekki
fara að gera uppsteyt, þótt hag-
sveifluviðkvæm stóriðja í eigu ís-
lenzka ríkisins þyrfti hjálp upp á
svo sem einn milljarð króna á ári,
peninga sem sæist á eftir niður um
svelg taprekstrarins, peninga, sem
erfitt kynni að sjá, hvað annað ætti
að gera við.
Rafmagnsverð íslenzkrar
stóriðju
Þá má ekki heldur gleyma því, að
þessi stóriðja í eigu ríkisins, myndi
greiða sama háa rafmagnsverðið,
sem ég tel víst að áburðarverksmiðj-
an og sementsverksmiðjan hafi nú
þegar boðizt til að greiða vegna erf-
iðleika Landsvirkjunar. Það er
sjálfsagt mikill gróði að háu raf-
magnsverði, sem eitt ríkisfyrirtæki
myndi þannig greiða öðru ríkisfyrir-
tæki. Þá er ekki heldur hætta á því,
að forstjórar ríkisfyrirtækja færu að
reyna að fela taprekstur með óeðli-
lega lágu rafmagnsverði, þar sem
það felur i sér nokkuð sem líkist
Ný embætti
Annað huggunarríkt mál er það,
að stjórnmálaforingjar fengju þó
alltaf að útnefna sína menn í stöð-
urnar við álver ríkisins. Embættis-
mennirnir gætu — með hæfilegum
yfirsöngvum stjórnmálamannanna
— leitað til skattgreiðendanna, þeg-
ar hinar hljóðlátari ráðstafanir
þryti. í þeirra hópi eru lágar af-
skriftir, þá ber minna á tapinu.
Mín skoðun er annars sú, að það sé
langsamlega affarasælast að láta
einkaaðilum eftir áliðnaðinn, ásamt
áhyggjunum af rekstri og fjárhags-
legri ábyrgð. Hafa bæjarútgerðirnar
og málmblendiverksmiðjan ekkert
kennt mannfólkinu? Eða hafa hinar
miklu skattgreiðslur (?) þessara
fyrirtækja blindað menn? Hvernig
væri að fá menn reynda úr atvinnu-
lífinu til þess að taka að sér atvinnu-
málin í ríkisstjórninni? Og orkumál-
in?
Óstöðugleiki
stóriðjunnar
Stóriðjan hefir þann mikla ókost,
miðað við matvælaframleiðsluna, að
hún er ákaflega viðkvæm fyrir hag-
sveiflunni. Hagsveiflan er fyrst og
fremst sveifla í eftirspurn og fram-
ieiðslu fjárfestingarvara, en þess-
konar varningur er einmitt það sem
stóriðjan framleiðir, svo sem járn og
ál. En — því miður — nýting orku-
lindanna fæst víst ekki fram í náinni
framtíð, nema með stóriðju, og þeim
kostum og ókostum, sem eru hennar
fylgifiskar. Geysimrkið myndi vinn-
ast, ef hægt væri að breyta rafork-
unni í þá tegund orku, sem oss van-
hagar svo mikið um: eldsneyti fyrir
vélár.
Það er ekki skynsamlegt að álíta
að vandamál stóriðjunnar yrðu
eitthvað auðleystari með ríkiseign
„Það er ekki skynsmalegt ad álíta
að vandamál stóriðjunnar yrðu eitt-
hvað auðleystari með rikiseign og
embættismannarekstri. Stóriðja i
einkaeign hefir þó þann kost að til-
heyra lífverutegund, sem hægt er að
skattleggja. Þannig þyrfti hugsan-
legan gróða ekki endilega að bera
undan, þótt fyrirtækið væri i einka-
eign.“
og embættismannarekstri. Stónðja í
einkaeign hefir þó alltaf þann kost
að tilheyra lífverutegund, sem hægt
er að skattleggja. Þannig þyrfti
hugsanlegan gróða ekki endilega að
bera undan, þótt fyrirtækið væri í
einkaeign.
Blekking Hjörleifs
í málflutningi Hjörleifs Gutt-
ormssonar og félaga hans varðandi
rafmagnsverðið, er ein veigamikil
blekking. Þegar ráðiðzt var í Búr-
fellsvirkjun voru kostirnir þessir:
Lítil virkjun án álsamnings, eða stór
virkjun með álsamningi. Áætlanirn-
ar sýndu hærra verð til almennings
á rafmagni frá lítilli virkjun en á
rafmagni til almennings frá stórri
virkjun, þrátt fyrir miklu lægra verð
á afgangi rafmagnsins til álversins,
vegna þess að framleiðslukostnaðurinn
á rafmagninu frá stórri virkjun var
sv^ miklu lægri en frá lítilli virkjun.
í sjónvarpsræðu sinni var Hjör-
leifur rétt einu sinni að japla á
biekkingum sínum. Hann sagði að
hin bágborna fjárhagslega staða
Landsvirkjunar til komin vegna raf-
orkusölusamningsins við álverið í
Straumsvík. Það eina sem er rétt í
því er það, að ef þeir sem kaupa
rafmagn frá Landsvirkjun, hverjir
svo sem það eru, greiddu nægilega
hátt verð fyrir rafmagnið, þá væri
vandi Landsvirkjunar leystur. í
þessum skilningi er orsök vandans
allra, álversins jafnt og annarra. En
um verðið til þess gildir sérstakur
samningur, eins og allir vita. Dæmið
er því ekki raunhæft, heldur nánast
fyrir börn eða lýðskrumara.
Þeir félagarnir eiga við þáð, að ef
það magn rafmagns, sem nú er fram-
leitt, væri selt til sömu notkunar og
nú er gert, en þannig, að álverið
greiddi hærra verð en það nú gerir,
þá væri vandinn úr sögunni. Orsök
vanda Landsvirkjunar er því, sam-
kvæmt þessu, aðeins ein: hið lága
verð sem álverið greiðir. En þetta er
byggt á röngum forsendum.
Stóra atriðið, sem þeir félagarnir
sleppa að minnast á, er það, að þeir
reikna út verð á rafmagnsfram-
leiðslu, þar sem Búrfellsvirkjun er
stærsti framleiðandinn, já — undir
það síðasta — sá langstærsti. En án
álsamningsins væri engin Búrfells-
virkjun. Væru þeir félagarnir sann-
orðir, myndu þeir reikna dæmið án
álsamningsins og án rafmagnsins frá
Búrfellsvirkjun. Þegar þeir reikna
rafmagnsverð til almennings, þá
hafa þeir alltaf Búrfellsvirkjun með
í dæminu, en sleppa álsamningnum,
ákvæðum hans. Þetta er mikil blekk-
ing. Strikum út rafmagnið frá Búr-
fellsvirkjun, hvert væri framleiðslu-
verð rafmagns Landsvirkjunar þá? Og
hvert væri þá rafmagnsverðið til al-
tnennings?
GÆTUM TUNGUNNAR
Sagt var: Alþýðuflokkur og Framsóknarflokkur
fengu sinnhvorn manninn.
Rétt væri: ... fengu sinn manninn hvor.
S2F SIG6A V/öGA £ ‘íiLVtRAW
Hjartans þakkir til allra þeirra sem heiöruöu mig
á 75 ára afmæli mínu þann 18. nóvember sl. meÖ
heimsóknum, gjöfum og heillaóskum.
GleöÍÍega jóíahátíö, ogfarsælt komandi ár óska ég
yMcur 'ouum.
Adolf Hallgrímsson
frá Patreksfirði.
Innilegar þakkir til ykkar allra, skildra og
óskildra, er veittu mér þá vinsemd aÖ finna mig,
færandi heillaóskir og gjafir, eins til þeirra er
veittu mér heillakveöjur í símskeytum, símtölum
og hlýjum handtökum á 70 ára afmæli minu þann
8. nóv. síöastliöinn.
Óska ykkur öllum gleöilegra jóla og gæfuriks kom-
andi árs.
Lifiö heil og hamingjusöm.
Guðmundur A. Finnbogason
Þetta er gjöfin til vinarins og vinnufélagans,
krakkanna í bekknum, afa og ömmu, fastra
viðskiptavina, húsbóndans og hennar, ferða-
félaganna frá í sumar, til gæans á R-2028 frá
í sumar... Já, nefndu það. Með skemmtileg-
um áletrunum, hollum ráöum og óskum tekst
þeim aö kveikja bros.
17 mismunandi tegundir.
TÍSKUVERSLUN BARNANNA / Aðalstræti 9. 27620.
csimaÞ-
LAUGAVEGI 84 / HAFNARSTRÆTI 18 / HALLARMÚLA 2