Morgunblaðið - 31.03.1983, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. MARZ 1983
Inni sváfu hænur
á prikum og yfír staðnum
hvfldi ró
A mannlífsmiðum með Sigur-
geir Jónssyni sjómanni og
kennara í Vestmannaeyjum
Sigurgeir Jónsson kennari og sjómaður frá Vestmanna-
eyjum hefur löngum siglt sinn sjó og stefnu hvort sem
veöurspáin boðaði blíðviðri eða kalda, enda er maður-
inn af Oddsstaðaætt í Eyjum sem kunn er fyrir annað
en hvika frá sannfæringu sinni. Að auki er Sigurgeir
Ofanbyggjari, en bernskuheimili hans var Þorlaugar-
gerði eystra fyrir ofan Hraun. I»ar ólst Sigurgeir upp við
búskap, sjósókn og fuglaveiði, en það voru ekki þau
svið sem áttu hug hans allan á unga aldri, því íslenzk
tunga var sá hljómur sem hæst kvað, og þegar Geiri var
fermdur þótti við hæfi að gefa honum Orðabók Blön-
dals á meðan aðrir fengu úr og annað slíkt af veraldar
gæðum. Þótt Geiri sé ekki aldinn að árum hefur hann
átt litríkan feril til sjós og lands og við röbbuðum
saman á Landspítalanum í Reykjavík þar sem hann
lenti i nokkurra mánaða meðferð vegna aðgerðar á
axlarlið. Ég spurði hann fyrst um það eftirminnilega.
Þokuævintýrið
„Það eftirminnilegasta frá
yngri árum var líklega þegar ég
fór með Þokur á sínum tíma,
ljóðabókina Þokur sem Vikan gaf
út. Þá var ég ungur maður. Gísli
Sigurðsson, sem nú er með Les-
bókina, var ritstjóri Vikunnar á
þessum tíma og hann var upphafs-
maðurinn að Þokum þótt hug-
myndin væri sænsk. Gísli fékk þá
Jakob Möller lögfræðing og Gylfa
Baldursson til þess að semja ljóða-
bók á einu eða tveimur kvöldum
og Gísli hjálpaði þeim við verkið.
Uppistaðan var það að þjóðskáldin
voru ort upp og smærri skáldin
einnig, það er þeir sem voru í hópi
yngri skálda um 1960, eins og til
dæmis Þorsteinn frá Hamri.
Eitthvað var nú víst líka nýtt í
Þokum, en minn þáttur var að
þykjast vera höfundurinn og í því
hlutverki labbaði ég á milli rithöf-
unda og gagnrýnenda til þess að fá
umsögn þeirra um handritið. Það
voru valdir 9 valinkunnir menn
sem fórnardýr og þegar ég byrjaði
göngu mína milli manna var
reyndar búið að prenta bókina, en
hún átti að koma út sama dag og
greinin í Vikunni um viðbrögð rit-
höfunda og gagnrýnenda.
Nú, ég hitti mennina og þeir
höfðu handritið í einn til tvo daga,
en ég kom síðan að sækja það og
fá umsögnina. Allir gáfu dóm og
það sem kom almennt út úr þessu
voru loðin svör hjá flestum, en
hvatning til handa ungu skáldi.
„Hvað á maður að gera þegar ung-
ur maður kemur með sína fyrstu
Ijóðabók, á maður að reka hann á
dyr og drepa skáldneistann í hon-
um eða hvetja hann og gefa hon-
um gott orð,“ sagði séra Jakob að
leikslokum þegar allt komst upp,
en hann gaf mér gott orð, vildi
ekki láta þennan vesalings Vest-
mannaeying fara grátandi frá sér.
Stórkostlegt eöa hund-
nauðaómerkilegt
Tveir viðmælenda minna tóku
mjög einarðlega afstöðu, annar
með en hinn á móti. Sigurður A.
Magnússon hélt varla vatni af
hrifningu og ég átti ekki að fá
handritið aftur, því hann ætlaði
með það beint til Ragnars í Smára
og láta prenta á bók. Það passaði
hins vegar ekki alveg, því bókin
var þegar prentuð. Eg hafði að
véld handritið út úr Sigurði, en
varð þó að eftirláta honum eitt
ljóð sem hann birti í Lesbók Morg-
unblaðsins sem hann vann þá við.
Hinn, sem tók ákveðna afstöðu,
var Sigurður gamli frá Brún,
rímnaskáld. Hann var vaktmaður
í Skeljungi í Skerjafirði og ég sat
hjá honum frá klukkan 9 að kvöldi
og næturlangt á vaktinni, eða þar
til ég fór frá honum beint í skól-
ann næsta dag. Hann var ekkert
að klípa utan af þessu, afgreiddi
bókina með einni setningu. Sagð-
ist hafa litið yfir þetta, en það
væri hundnauðaómerkilegt og sér
hundleiddist svona kveðskapur.
Nóttin fór í það að útlista fyrir
mér hvernig kveðskapur ætti að
vera og það var náttúrulega ekk-
ert fjallað um það í Vikunni, þetta
voru hans trúarbrögð og hann
skóf ekkert utan af hlutunum.
Hagalín var svo indæll
Þarna voru menn eins og Haga-
lín. Mér er það minnisstætt hve
það var afskaplega gaman að
kynnast honum, hann var svo ein-
lægur að maður fékk samvizkubit
af því að vera í þessu hlutverki og
er mér þó ekki tamt að vera með
óþarfa viðkvæmni, en Hagalín var
svo indæll. Jóhannes úr Kötlum
varð óskaplega reiður við mig þeg-
ar við hittumst ári síðar í rússn-
eska sendiráðinu á byltingaraf-
mælinu. Ég hélt að hann ætlaði að
drepa mig þar, svo vondur varð
hann og það hefði kannski verið
ágætlega við hæfi á byltingaraf-
mælinu. Dagur Sigurðarson sett-
ist á gangstéttina á Skólavörðu-
stíg fyrir utan Mokka þegar ég
hitti hann að máli og kíkti á hand-
ritið og svo sátum við heilan dag
inni á Mokka í kaffi og sígarettum
á minn kostnað og hann velti
vöngum yfir skáldskapnum og
lagði á ráðin. Séra Jakob var ákaf-
lega spurull og ég lenti í hreinustu
vandræðum með að útskýra ýmis-
legt sem ég hafði ekki hugmynd
um. Einn spekinganna hafði ákaf-
lega gaman af þessu eftir á, Ari
Jósefsson, ágætis skáld, sem dó
nokkrum árum síðar, féll út af
Gullfossi. Hann hafði manna mest
gaman af þessu þegar upp komst.
Dónalegar
athugasemdir
Upp úr þessu fór ég að vinna á
Vikunni sem blaðamaður, einmitt
hjá Gísla, en það má geta þess að
þegar blaðið og ljóðabókin Þokur
kom út þótti þetta óhemju mikil
uppákoma. Ég hélt síðan áfram á
Vikunni um tíma og það var
margt skemmtilegt sem var
bryddað upp á, menn sendir út af
örkinni beinlínis til þess að gera
fólk vitlaust, til dæmis með því að
halda því uppi á snakki og vera
með dónalegar athugasemdir inni
í samtalinu og reyna á þolrifin. Ég
hélt Hannibal til dæmis á snakki í
15 mínútur og talaði þannig að ég
væri kjósandi hans og ugglaust
hefur hann ekki þorað að slíta
samtalinu af ótta við það að hann
væri að hrekja atkvæði, en ég
stöðvaði hann við biðskýli stræt-
isvagna og hann sleppti tveimur
vögnum áður en ég leyfði mér að
kveðja.
í annað skipti var ég látinn
Grein: Árni Johnsen
Myndir: Ragnar Axelsson
keppa við fslandsmeistarann í há-
stökki, Jón Þ. Ólafsson. Hann
stökk á hefðbundinn hátt, en ég
hafði stangarstökksstöng og varð
að vera í frakka og með hatt. Það
þarf náttúrulega ekki að spyrja að
því hvernig sú keppni fór, eina
stöngin sem var til var gamla
stöngin hans Valbjörns og ég rog-
aði henni ekki. Þetta var oft líflegt
í Vikunni á þessum tíma.
í kvenmannsklæðum
Svo kom nú fyrir að maður
sagði nei við Gísla. Einu sinni ætl-
aði hann að senda mig í kven-
mannsfötum á dansleik í Alþýðu-
húskjallaranum og var búinn að
skrifa handritið fyrir kvöldið og
hvernig allt skyldi fara fram. Þá
sagði ég nei að fenginni reynslu.
Ég hafði nefnilega látið mér detta
svipað í hug áður og gerði tilraun
sem stóð mjög tæpt þegar hæst
bar. Þannig var mál með vexti að í
tilraunum mínum á tilþrifablaða-
mennsku fékk ég skyldfólk mitt og
vini til þess að dubba mig upp í
kvenmannsföt, mála andlitið á
mér, fara í kjól og nælonsokka og
annað fínirí, en nógu stóra háhæl-
aða skó fékk ég hvergi í Vestur-
bænum, svo það varð úr að ég fór í
gömlum ballskóm sem ég átti og
féllu ekki mjög illa að búnaðinum.
Glæsibúinn kvenmaður arkaði ég
frá Ljósvallagötunni og út á
Hringbraut þar sem strætó stopp-
aði á leið sinni í miðbæinn. Þegar
ég fór upp í strætisvagninn var ég
að paufast með miðakort, en tekur
þá ekki strætisvagnabílstjórinn
upp á því að rífa af kortinu fyrir
mig með bugti og beygingum og ég
sem fór í þennan vagn á hverjum
degi og hafði aldrei orðið vitni að
öðru eins.“
Fingurmerki
Lækjargötulaföinnar
Víkur nú sögunni að Lækjargöt-
unni í Reykjavík þar sem við stóð-
um nokkrir skólafélagar úr Kenn-
araskólanum úti á miðri götueyj-
unni fyrir framan Skalla og rædd-
um málin eftir söngæfingu í
Kennaraskólanum, en sá er þetta
samtal ritar skólabróðir Sigur-
geirs.
Meðal annars ræddum við um
það hvers vegna Sigurgeir frændi
minn hefði ekki komið upp í skóla
fyrr um kvöldið eins og um hafði
verið talað. Þar sem við spjöllum
saman sé ég að kona nokkur ein
sér stendur á gangstéttinni við
Skalla og virðist benda mér með
fingurbendingu að koma til sín.
Mér þótti þetta undarlegt, því ég
kannaðist ekki við konuna, en eftir
nokkra athugun þóttist ég viss um
að merkið væri ætlað mér. Ég dró
mig rólega út úr hópnum og ætlaði
að kanna málið, en skólafélagar
mínir voru fljótir að kveikja á per-
unni þegar þeir sáu stefnuna og
kölluðu „góða nótt“ á eftir mér og
hlógu dátt. Ég arkaði hins vegar
að ungfrúnni á gangstéttinni, en
kem henni ekki fyrir mig. „Þekkr
irðu mig ekki,“ spyr ungfrúin þá
glaðhlakkalega og brosir sínu blíð-
asta með varalit út um báðar
kinnar. Mér varð ónotalega bylt
við þegar ég greindi þar skælbros-
andi andlit Sigurgeirs frænda
míns og skólabróður, en við tveir,
ásamt frænda okkar Árna óla
ólafssyni, vorum samskipa í
Kennaraskólanum.
Slógum hring um
ungfrúna og
lyftum pilsinu
Mér kom ekkert á óvart að sjá
Sigurgeir í þessum ham, en vildi
sem skemmst láta sjá mig við hlið
þessarar dömu og hélt því áleiðis
að Lækjartorgi. En ungfrúin elti
og þótti ekkert óeðlilegt að við
hefðum samfylgd. Ég lét gott
heita en reyndi að vera aðeins á
undan henni eða eftir, enda var
það ævintýralegt að heyra Sigur-
geir ávarpa virðulega menn sem
voru á spássitúr með eiginkonum
sínum og þakka þeim fyrir síðast
með elskulegustu tilvitnunum. í
miðri Lækjargötu voru skólafélag-
ar okkar komnir á vettvang til
þess að kanna næturfylgdina og
komust þeir þá einnig að hinu
sanna. Sigurgeir var þá hins vegar
í mestu vandræðum með nælon-