Tíminn - 10.08.1965, Blaðsíða 8

8
TÍMINN
PostuB tilfinn-
inga og hetjulund
Þorsteinn Thorarenseri, hinn til
finnmganæmi og góði drengur Vís
is, skrifaði hugljúfa grein á föstu
daginn um stríðið í Vietnam, sem
hann gaf hið ljóðræna nafn „Með
an regnið fellur“. Þessi elskulegi
maður er löngu landskunnur fyr
ir greinar um gamlar og grátandi
konur við Berlínarmúrinn. Hann
var líka sé eini íslenzkra blaða
manna, sem lét í ljós áhyggjur
vegna sálarheilla Gagaríns geim
fara, þegar hann kom til íslands
forðum. Hann einn allra spurði:
Mister Gagarín, baðstu til guðs,
áður en þú fórst út í geiminn?
— Þó ekki væri nema Þessu
tvennu til að dreifa, hlýtur öllum
að vera ljóst, að hann er postuli
tilfinninganna í íslenzkri blaða
mennsku. Með hinni rómantísku
og upphöfnu grein um Vietnam
hefur hann enn undirstríkað þessa
staðreynd.
Hann hefur grein sína með orð
inu „Johnson" og síðan lyftir
skáldfákur hans — sem reyndar
flýgur á lánuðum vængjum —
sér til flugs: Ákvörðun Johnsons
um fjölgun í liði Bandaríkja-
manna í Vietnam sér hann i skáld
legri leiftursýn Hannesar Haf
stein: Fram skal stauta blautar
brautir, buga þraut, unz fjörið
deyr. — Síðan segir hann: „Er
mesta synd að þessir hermenn,
sem nú verða að þola miklar mann
raunir skuli ekki hafa tækifæri til
að læra karlmennskulegan brag
hins íslenzka skálds til að stæla
og herða upp hugann."
Eg skil hryggð hans. Hún er
af sam'a toga og hryggð allra til-
finninganæmra manna vegna þján
inga meðbræðra sinna. Það er
því gleðiefni, að úr þessu má bæta
með því að þýða þennan texta og
fjölrita hann, senda hann síðan
til Vietnam, — sign. Þorst. Thor
arensen. Það mætti dreifa honum
meðal bandarískra hermanna og
láta þá syngja hann, þegar mikið
ríður á t. d. þegar þeir gera árás
ir á Norður-Vietnam eða pína
skæruliða til sagna með því að
stinga höfðinu á þeim ofan í
vatn: Eg sé þessa hermenn frelsis
og verndar standa í miðju fljóti,
haldandi kommúnista á milli sín,
— flöktandi víglogar varpa ljósi
á karlmennskuleg andlit Þeirra.
Um leið og þeir stinga höfðinu á
konimúnistanum ofan í vatnið og
hann sýpur kveljur. syngja þeir:
Fram skal stauta . . . á ensku.—
Eða þegar þeir fijúga yfir komm
únistalandið og varpa sprengjum
á það, — tugir flugvéla og allir
flugmennirnir syngjandí „hinn
karlmennsulega brag: „Fram
skal stauta . . . myndi það ekki
færa okkur nær þessari karl-
mennskulegu baráttu að vita minn
ingu Hannesar Hafstein heiðraða
á þennan hátt?
Sem góðum dreng sæmir finnst
Þorsteini leiðinlegt, að „þessi smá
styrjöld" — eins og hann kallar
hana — skuli hafa „kostað sjálf-
an (letbr. mín) forseta Bandaríkj
anna mikil heilabrot og vökunæt
ur.“ Manni gæti dottið í hug, að
forsetinn sé taugaveiklaður, og
væri Þá ráð að senda honum eitt
fjölritað eintak af „Fram skal
stauta“. En sém betur fer er
bandaríska þjóðin ekki eins tauga
veikluð og forsetinn, sem hefur
átt margar vökunætur. Þorsteinn
segir að minnsta kosti: „Þó væri
það fjarstæða að ímynda sér, að
þessi smástyrjöld hafi nokkur á-
hrif á daglegt líf manna helma í
Bandaríkjunum . . .“ Mikið er það
nú gott, að bandaríska þjóðin skuli
vera svo taugasterk, að það hefur
engin áhrif á daglegt líf hennar,
þegar hún sendir 75.000 manns til
að berjast í „smástyrjöld" Þor-
steinn skýrir þennan sálarstyrk
mjög skarplega: Þessir 75.000
menn samsvara nefnilega ekid
nema 75 íslendingum. Og nú er
spurningin: Hverjum_ væri euki
sama um það hér á íslandi, þótt
75 íslendingar færu að berjast í
Vietnam? Það væru ekki nema
hinir allra tilfinninganæmustu
menn, sem létu sér detta í hug
að senda þeim „Fram skal
stauta .. .“
Þorsteinn er að vonum
gramur út í kommúnista
yfir því „hve heimskir þeir
eru.“ „Þeir gera sér hug-
myndir um, að pólitísk andúðar-
alda muni rísa í Bandaríkjunum
gegn styrjaldarafskiptunum og
flagga Þeir mjög í þessu sambandi
ummælum uppgjafarpostula eins
og Walter Lippmanns", segir
hann. Með orðinu „uppgjafarpost
uli‘ á Þorsteinn áreiðanlega ekki
við, að Walter Lippmann sé
heimskur eins og kommúnístar
eru: H»nn er uppgjafarpostuli.
Eg vil benda lesendum grein
ar Þorsteins á, að þarna kemur
fram ný og áður ókunn hlið á
honum: Hetjulundin, sem Walter
Lippmann skortir svo mjög, að
hann vill láta bandarísku her-
mennina í Vietnam hætta að
berjast, þótt þeir hafi ekkí verið
fleiri þar, en sem svarar 75 ís-
lendingum. Ef Waiter Lippmann
er postuli uppgjafarinnar, þá leið
ir af því, að Þorsteinn er ekki
aðeins postuli tilfinninganna, held
ru' einnig hetjuskaparins. Og
óska ég honum hjartanléga til;
hamingju með þessa sálarblöndu,
sem sver sig greinilega í - ætt
við hetjur íslendingasagnanna.
Það er fulUjóst af grein hans,
að þetta tvennt er í aðdáanlegu
samræmi í brjósti hans: Þegar
gamlar konur gráta við Berlínar
múrinn og Gagarín fer upp í him
inmn, án þess að biðja til guðs,
rennur það Þorsteini til rifja, en
þegar bandarískir hermenn
sprauta logandi benzíni tíl að
drepa kommúnista og vonda skæru
liða í Vietnam, vaknar hetjulund
in og hann segir: Fram skal
stauta . . . Þar sem tilfinningun
um sleppir tekur hetjulundin við.
Framhald á bls. 7
NAT „KING“ COLE
4.
Nat King Cole var einn af leið
togum hins svarta kyngtofns,
vegna þess aS honum tókst að
brjóta niður múrinn, sem aðskil
ur hina hvftu og svörtu, é mörg
um stöSum. Hann byrjaði t. d.
með fyrsta jarz útvarpsþáttinn,
sem stjórnaS var af svörtum
manni í Bandaríkjunum. Hann
var fyrsti negrinn sem fékk sinn
eiginn vikulega þét é sjónvarp
inu érið 1956. ÁriS 1947 fluttii
hann Inn i mjög gleasilegt hús
í Los Angeles, { ffnu hverfi sem
aðeins hvítir menn höfðu búið
í.
Þegar elsta dóttir hans Carol
Cole kom fyrst fram opinber-
lega i „kynningarveizlu'* þann
11. nóvember 1961, þá kom
John F. Kennedy forseti þangað,
sem einn af gestunum. Kennedy
var í Los Angeles í einkaerlnd
um, og fór í boðið til að hitta
dóttur vinar sins Nat Klng Cole
Nat Klng Cole var einn af
frægustu og vinsælustu lista
mönnum lands síns á svlðt hljóm
listar og söngs s. I. 25 ár. Vin
sældir hans áttu sér engin tak
mörk i heiminum, það var sama
hvort það var j Amerjku eða
Japan . íslandi eða Ástralju. Ým
islegt hefur verið gert til að
heiðra minningu hins látna
söngvara, og m.a. verður hluti
af hljómtistarhöllinni i Los
Angeles heigaður Nat King Cole
en hann var einn af aðalhvata
mönnunum um byggingu hallar
innar og gaf i hana stórar upp
hæðir. (Endir)
ÞRIÐJUDAGUR 10. ágúst 1965
Parvus-Helphand, Leo Trotski og Áeo Dautsch
Byitingar-
braskari í
kóngsins
Kaupinhafn
Meðal framámannanna í ver
aldarsögu sósíalismans eru
margir sérkennilegir persónu-
leikar og skemmtilegir — og
hitt er ekki síður satt, að sum-
ir í þeim hópi eru ógeðfelld-
ir í meira lagi — en Parvus,
raunar hét hann réttu skírnar
nafni Israel Helphand, sem
hann sjáHur bætti fornafninu
Alexander framan við síðar,
sameinaði allt þetta í persónu-
leika sínum, hið skemmtilega,
sérkennilega og ógeðfellda, í
svo ríkum mæli og á þann bátt,
að hann hefur ekki eignazt
sinn líka hingað til og má með
réttu teljast einstæður maður.
Margt það, er hann tók sér tyr-
ir hendur, einkum siðustu 10—
12 ár ævinnar (hann lázt 1924)
og hinir ofstækisfullu ífellis-
dómar hinna sigursælu bolsé-
vikka um hann hafa vakið grun
um, að hann hafi verið óþokki,
sem sveifst einskis, en með því
er ekki allt sagt um Parvus.
Um nærri 20 ára skeið. 1891
— 1910, var Parvus einn af
þýðingarmestu og sjálfstæð-
ustu þátttakendunum i kapp-
ræðunum um markmið og leið-
ir þýzku jafnaðarstefnunn
ar, og í byrjun aldarinnar letr
aði hann nafn sitt í sögu jafn
aðarstefnunnar í Rússlandi með
beinskeyttri gagnrýni á bolsé
vismann, sem þá var nýkominn
til sögunnar, og með úrslita
innleggi í myndun kenningar
innar hina varanlegu byltingu
og með þátttöku sinni í bylting
unni 1905. þar sem hann leysti
Trotzki af hólmi, sem formaður
verkalýðsráðsins í Pétursborg,
en það var hið þýðingarmesta.
er varð til upp úr byltingunni.
í nýútkominni Parvus-ævi-
sögu draga tveir sagnfræðing-
ar upp harla nákvæma mynd
af höfuðpersónunni, um leið og
þeir, án þess að draga du! á
hið ófyrirleitna og siðlausa í
fari hans, fullyrða, að hann i
pólitískri starfsemi sinni hafi
ætíð barizt fyrir vissum hug
sjónum, fyrst og fremst því að
kollvarpa keisaraveldinu >g
koma verkamannalýðræði a fót
í staðinn. En meginregla íesúít
anna „tilgangurinn helgar með
alið“ var mælikvarði hans.
í sjálfu sér er þetta allvið-
sjárverð siðaregla, svo sem sag
an geymir mýmörg dæmi um,
og hvort hinn nefndi heildar-
dómur um Parvus er „réttur,“
verður tæpast slegið föstu svo
öruggt megi teljast . því Parv-
us hefur haft svo samsetta og
margslungna skapgerð og at-
hafnii hans svo víðtækar >g
sumpart andstæðar og mót-
sagnakenndar En fyrir alla þá,
sem áhuga hafa á sérkennilegu
ag þýðingarmiklu fólki svo og
stjórnmálasögu og alþjóðlegu
verklýðshrevfingunni. er Parv
us-ævisagan hreinasta gull-
náma Nú er hún fáanleg i
þýzkri útgáfu og einnig enskri.
og raunar eru höfundarnir eru
af þessum tveim bjóðern
um. Winfried B Scharlan og
Z. A. Zeman. Forlögin. sem
gefa bókina út. eru Verlas