Morgunblaðið - 08.01.1984, Qupperneq 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 8. JANÚAR 1984
N á t túrugr ipasafn
á Háskólalóð 0
C'
Færi best sunnan
Norræna hússins
— segir dr. Sveinn Jakobs-
son, forstöðumaður
Náttúrufræðistofnunar
DÝRAFRÆÐI
SALUR
SKSÝN
. j | STIGI
SALUR JnE^SALURJ SNYRl
: 'rliilil'i.SKAU 'L VERZL.
r n r
GRASAFRÆÐI

SALUR
~o--T'"tí"L
r~
INNG. INNG.
L J
FYRIRL.SALUR
JARÐFRÆOI
Frumdrög að sýningarsafni Náttúrufræðistofnunar, sem unnin voru á teikni-
stofu Húsameistara ríkisins 1981 í samvinnu við starfsmenn stofnunarinnar.
Náttúrugripasafn og sýningaraðstæður Náttúrufræðistofnunar íslands hafa
nokkuð verið til umræðu á árinu sem er að Ijúka. Nú um áramótin hættir
Sveinn Jakobsson starfi forstöðumanns stofnunarinnar, en deildarstjórarnir
skiptast á í því starfi, þannig að einn er skipaður til þriggja ára í senn.
Forstöðumannaskiptin urðu til þess að haldið var í löngu umtalað viðtal við
dr. Svein Jakobsson jarðfræðing um þessi mál, en bygging náttúrugripasafns
hefur verið á döfinni í áratugi og málið í sama hnútnum sem það hafnaði í fyrir
rúmum tveimur áratugum. Náttúrugripasafnið þurfti að víkja úr gamla safna-
húsinu við Hverfisgötu árið 1960, en nokkru síðar var nafninu með nýjum
lögum breytt í Náttúrufræðistofnun íslands með víðtækara verksviði.
„Aðalverkefni Náttúrufræði- opnað sýningarsalinn í lok næsta
stofnunar íslands frá því það var
ákvarðað í þessum nýju lögum frá
1965 er að vinna að vísindalegum
rannsóknum á náttúru íslands, að
koma upp vísindalegu safni ís-
lenskra og erlendra náttúrugripa
og að koma upp sýningarsafni, þ.e.
safni sem veiti sem gleggst yfirlit
yfir náttúru íslands og sé opið al-
menningi. Fyrstu tveimur verk-
efnunum höfum við getað sinnt
bærilega vel, þegar tekið er tillit
til starfsmannafjölda og fjárhags.
Hinsvegar höfum við ekki getað
komið upp sómasamlegu náttúru-
gripasafni fyrir almenning. Það
hefur alltaf strandað á því að
hentugt húsnæði hefur vantað,"
útskýrði Sveinn í upphafi.
„A undanförnum árum hefur þó
ýmislegt áunnist í húsnæðis-
málum á núverandi stað. Keypt
var viðbótarhúsnæði hér á 5. hæð-
inni fyrir rannsóknastofur og
geymslur og sýningarsalurinn hef-
ur stækkað um helming. Við bæt-
um þannig um 90 ferm. við
sýningarsalinn sem við höfum á 3.
hæðinni hér á Hverfisgötu 116.
Verið er að ganga frá hönnun á
nýja salnum og lagfæra stigag-
anginn, svo að aðkoman verði
betri. Og við vonumst til að geta
árs. Þetta er samt einungis til
bráðabirgða, er of lítið og óhent-
ugt húsnæði. Ríkisnáttúru-
gripasafn landsins hefur sem
stendur svipað sýningarrými og
náttúrugripasöfnin á Akureyri og
í Vestmannaeyjum hafa hvort um
sig. Við höfum ekki aðstöðu til að
sýna nema brot af því sem í
geymslum okkar er. Náttúru-
verndarfélag Suðvesturlands
gekkst fyrir kynningarferðum sl.
sumar til að vekja athygli á stöðu
náttúrugripasafnsins. Þessum fer-
ðum lauk með kynningu á
Náttúrufræðistofnun. Þá komu
110 manns. Ég held að þeir hafi
orðið alveg undrandi að sjá þetta
mikla safn náttúrugripa, sem hér
er að tjaldabaki og ekki hægt að
sýna. Við höfum 15.000 sýnishorn
af steinum og steingervingum, um
125.000 eintök af plöntum, um
10.000 fuglshami og
100.000 skordýr, svo nokkur dæmi
séu nefnd.“
Safnið að verða 100 ára
En þetta er semsagt bráða-
birgðaplástur á sýningaraðstöð-
una, er það ekki? Hvar er þá bygg-
ingarmálið statt?
„Það er búið að vera lengi á döf-
r-; /v & -< ^*4l, f •{■£;•£
r, y?'zíf2t' v//'/ ' j- MW 1 l—I. 3
flL
Þannig gæti sýningin litið út í fyrsta sal í nýju náttúrugripasafni, þar sem
byrjaö er á að kynna sólkerfíð og reikistjörnurnar. Teiknari er Sigurður Kr.
Arnason.
Dr. Sveinn Jakobsson, forstöðumað-
ur Náttúrufræðistofhunar íslands.
Svona leit fyrirhuguð náttúrugripasafnsbygging út, skv. uppdrætti Gunnlaugs
Halldórssonar um 1950, en hún átti að standa milli fþróttahúss og aðalbygg-
ingar Háskólans. Ekki varð af framkvæmdum.
inni. Sl. 40 ár hafa 5 stjórnskipað-
ar nefndir fjallað um þetta bygg-
ingarmál, að koma upp náttúru-
gripasafni fyrir landið allt í
Reykjavík. Ég hygg að það hafi
verið Jónas Hallgrímsson sem
fyrstur setti fram hugmynd um
náttúrugripasafn í Reykjavík árið
1842. Náttúrugripasafnið var síð-
an stofnað 1889. Hið íslenska nátt-
úrufræðifélag var þá stofnað
beinlínis til að koma upp sem full-
komnustu náttúrugripasafni á Is-
landi, sem sé eign landsins og
geymt í Reykjavík. Þetta er því
orðin löng saga, segir Sveinn.
Safnið verður 100 ára 1989. Fyrstu
árin var náttúrugripasafnið í
leiguhúsnæði á hinum og þessum
stöðum í bænum, en haustið 1908
fékk það inni í safnahúsinu við
Hverfisgötu. Þar var það óslitið til
haustsins 1960, er rýma varð hús-
næðið vegna þarfa Landsbóka-
safnsins. Og voru safngripir í
geymslu þar til sá sýningarsalur
var opnaður sem við höfum enn.
Atti þó aðeins að vera til stutts
tíma og gengið frá öllum innrétt-
ingum á þann veg að auðvelt sé að
flytja þær í nýtt húsnæði. Þessi
salur var opnaður 1967.
Á undanförnum 10—15 árum
hafa forstöðumenn farið fram á
það nærri árlega, bæði munnlega
og skriflega, að byggingamál
Náttúrugripastofnunar og þá sér-
staklega sýningasafnsins, verði
tekin fyrir, segir Sveinn ennfrem-
ur. Árangur hefur orðið raunalega
lítill. Við höfum orðið fyrir mikl-
um vonbrigðum með það. Oft er
búið að fjalla um slíka byggingu.
Þrisvar sinnum hafa komið fram
fyrirspurnir á alþingi um bygg-
ingamál safnsins, 1971, 1975 og
síðast 1981, tvisvar sinnum hafa
þingmenn komið til að kynna sér
málið og um það hefur verið skrif-
að í blöð. En ekki er hægt að segja
annað en að hlutaðeigandi yfir-
völd hafi látið sig þetta mál litlu
varða undanfarinn áratug þrátt
fyrir umtal og ábendingar. Á ár-
inu 1945 var meira að segja búið
að ráða arkitekt sem gerði upp-
drætti að fyrirhugaðri byggingu.
Síðast settum við hér á Náttúru-
fræðistofnun saman greinargerð á
árinu 1981, þar sem gerð er áætlun
um sýningarsafn náttúrugripa
sem hluta af starfsemi Náttúru-
fræðistofnunar. Þar höfum við
sett fram forsendur slíkrar bygg-
ingar.“
Frumdrög aö svningarsafni
„Ef litið er í þessa greinargerð
Sýningarsalurinn gamli í safnahús
inu við Hverfisgötu. Myndina tók
Hesselbo 1914. Ur þeim húsakynn-
um þurfti að víkja um 1960.
fyrir sýningarsafni, sést að gert er
ráð fyrir að aðalhlutverk þess sé
að gefa öllum almenningi góða
hugmynd um sem flesta þætti
náttúru Islands. Einnig verði gefið
yfirlit af sólkerfinu og uppbygg-
ingu jarðarinnar. Lífríki sjávarins
yrði einnig tekið fyrir þarna, en
hins vegar er ekki gert ráð fyrir
fiskasafni, þar sem það verður að
vera í seilingarfjarlægð frá
ómenguðum sjó. Þá þarf að vera
sérstakur salur fyrir skiptisýn-
ingar. — í okkar tillögum er gert
ráð fyrir ákveðnum fetunarferli,
þ.e. hvernig gestir feta sig áfram
gegn um safnið,“ útskýrir Sveinn.
„Fyrst gerð grein fyrir sólkerfinu,
þá jörðinni og síðan uppbyggingu
Norður-Atlantshafssvæðisins.
Næsta viðfangsefni er jarðsaga og
jarðmyndanir íslands, síðan
plönturíkið, bæði há- og lágplönt-
ur, þá dýr og að lokum lífríki sjáv-
arins kring um landið. í skiptisýn-
ingarsalnum yrðu svo settar upp
sýningar að gefnu tilefni, t.d. þeg-
ar lent er á Mars eða ísbjörn geng-
ur á land í Grímsey, svo dæmi séu
tekin. Þetta skiptir miklu máli
vegna barnanna og skólanna. En
30—40 af hundraði þeirra 4000
gesta sem nú þegar koma í litla
ófullkomna sýningasafnið okkar
eru skólanemendur, er koma í
hópum í sambandi við nám sitt.
Mikill áhugi er líka á því að í eða
við anddyri sé sérstök aðstaða fyr-
ir skólabörn, þar sem þau geta
komist í snertingu við náttúru-
gripi, eins og vinsælt er erlendis.
Þar verði steinar, uppstoppaðir
fuglar o.fl. sem oft er skipt um og
krakkarnir mega handleika og
skoða“.
Safn sem enginn vill
Hvar er stóri hnúturinn, sem