Morgunblaðið - 25.04.1984, Page 22

22
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 25. APRÍL 1984
fltargtntliIfifeUÞ
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavik.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 250 kr. á mánuöi innanlands. f lausasölu 20 kr. eintakið.
Lærdómsrík hagsaga
Sjómaðurinn sem sóttur var á miðin út af Vestfjörðum er þarna fluttur í Borgarspítalann.
MorgunblaÖid/Július
Þrjú erfið sjúkraflug björg
unarsveitar varnarliðsins
Ræða dr. Jóhannesar Nordal
á ársfundi Seðlabanka ís-
lands staðfestir það sem al-
mennt ætti að vera orðið ljóst
að hagfræðin er að verulegu
leyti úttekt á reynslu hins liðna
sem síðan veitir vísbendingu
um það hvert skynsamlegast sé
að stefna til að viðhalda efna-
hagslegu jafnvægi sem er for-
senda afkomuöryggis. Þegar
tekið er mið af því sem gerst
hefur frá því að vinstri stjórnin
settist að völdum að loknu tólf
ára tímabili viðreisnar 1971 er
ljóst að það er fyrst með rót-
tækum efnahagsráðstöfunum
þeirrar stjórnár sem nú situr
að fótfesta skapast í viðureign-
inni við verðbólguna. Sé sú
staðreynd brotin til mergjar
hljóta menn að staldra við það
að þegar Framsóknarflokkur-
inn, sem verið hefur við völd öll
verðbólguárin, sættir sig við
meginstefnu Sjálfstæðisflokks-
ins í baráttunni við verðbólg-
una verða umskiptin.
Á þessa pólitísku staðreynd
minntist Jóhannes Nordal að
sjálfsögðu ekki í ræðu sinni en
hann gat um þær efnahagslegu
staðreyndir sem til álita koma
þegar litið er yfir það tæpa ár
sem liðið er frá því að stórislag-
urinn við verðbólguna hófst:
Vísitölubinding launa var af-
numin og tekin var upp festa í
gengismálum í kjölfar gengis-
lækkunar, sem ætlað var að
tryggja atvinnuvegunum viðun-
andi rekstrargrundvöll. Jafn-
framt var að því stefnt að
stuðla að árangri þessara að-
gerða með aðhaldi í opinberum
útgjöldum og peningamálum.
Tilgangurinn var að draga úr
verðbólguhraða og koma á jafn-
vægi í viðskiptum við útlönd og
hemja þannig sívaxandi er-
lenda skuldabyrði.
Árangurinn lét ekki á sér
standa eða eins og Jóhannes
orðaði það: „Tókst með róttæk-
um efnahagsaðgerðum bæði að
bæta stórlega viðskiptajöfnuð-
inn við útlönd og draga hraðar
úr verðbólgunni en ég þekki
dæmi til við svipaðar aðstæð-
ur.“ Seðlabankastjóri benti
réttilega á að þessi mikli árang-
ur hefði kostað fórnir í lífskjör-
um og neyslu í bili en hann
hefði, þótt ótrúlegt mætti virð-
ast, náðst án teljandi atvinnu-
leysis umfram það, sem beint
stafar af aðstæðum í sjávarút-
veginum.
Með hliðsjón af þessum
árangri benti Jóhannes Nordal
að sjálfsögðu á hætturnar sem
það hefur í för með sér að taka
að nýju upp vísitölubindingu
launa og lausbeislaða skrán-
ingu á gengi sem hófst á
vinstristjórnarárunum 1971 til
1974. Undir þessa ábendingu
ber að taka.
Almenningur hefur axlað
töluverðar byrðar í átökunum
við verðbólguna með sýnilegum
og ótrúlegum árangri. En hvað
um ríkissjóð og bankakerfið?
Hefur verið haft uppi nægilegt
aðhald í opinberum útgjöldum
og peningamálum? Lýsingar
Jóhannesar Nordal gefa það
síður en svo til kynna. Á báðum
þessum sviðum er þörf á því að
brjótast út úr viðjum. Jóhannes
Nordal kenndi vanda ríkissjóðs
við „sjálfheldu velferðarríkis-
ins“ og sagði að í sviptibyljum
undanfarið hefðu komið í ljós
veikleikar í uppbyggingu
bankakerfisins. Hér er vakið
máls á atriðum sem stjórn-
málamenn og embættismenn
geta ekki vikið sér undan. Hið
æskilega og nauðsynlega jafn-
vægi skapast ekki fyrr en á
þessum málum hefur verið tek-
ið með sömu hörku og verðbólg-
unni — hagsagan á eftir að
kenna þeim það sem viður-
kenna þetta ekki nú þegar.
Samkeppni
um sparifé
Jóhannes Nordal vék að sam-
keppninni um sparifé lands-
manna sem nýlega er hafin og
sagði að Seðlabankinn teldi það
hlutverk sitt við þessar aðstæð-
ur „að leitast við að beina
þróuninni á réttar brautir án
þess að hefta þær breytingar í
átt til frjálsara vaxtakerfis,
sem nauðsynlegar eru“. Eins og
málum er háttað eiga við-
skiptabankarnir í raun allt sitt
undir Seðlabankanum og það
verður því hann sem markar
hinar „réttu brautir" en ekki
samkeppni milli banka, það er
að segja markaðurinn.
Meginregla Seðlabankans er
sú að hækka megi vexti á inn-
lánum en ekki útlánum. Það á
að ráðast af innviðum banka-
kerfisins og rekstrarafkomu
einstakra banka hvað þeir geta
boðið viðskiptavinum sínum
góð innlánskjör. Þetta er í
sjálfu sér skynsamleg regla. En
er hún nauðsynleg? Og er nauð-
synlegt að Seðlaþankinn banni
viðskiptabönkum að færa fé
sparifjáreigenda á milli reikn-
inga þannig að traustustu
viðskiptavinirnir njóti ávallt
bestu kjara?
Til að þau orð Jóhannesar
Nordal rætist að bankakerfið
verði „leiðandi afl í því að opna
hagkerfið" er sú leið áreiðan-
lega affarasælust að markaður-
inn ákveði hinar „réttu brautir"
til dæmis með aðhaldi sem sé
sambærilegt við þann ásetning
að halda gengi krónunnar inn-
an settra marka hvað sem á
dynur.
„BJÖRGUNARSVEIT varnarliðsins
fór þrjár björgunarferðir um pásk-
ana. Björgunarþyrla sótti akureyrsk-
an pilt, sem fengið hafði hastarlegt
botnlangakast, upp á hálendið; sjó-
mann af togaranum Framnesi út af
Vestfjörðum, en hann hafði fengið
hjartaáfall; og sovéskan sjómann
með alvarlega heilahimnubólgu.
Björgun þessara manna tókst mjög
vel og samstarfið við varnarliðið var
eins og best verður á kosið,“ sagði
Hannes Hafstein, framkvæmda-
stjóri Slysavarnafélags íslands í
samtali við blm. Mbl.
Klukkan 21.20 síðasta vetrardag
barst Slysavarnafélagi íslands
beiðni um aðstoð. Fimmtán ára
gamall piltur, sem staddur var í
tjaldi ásamt tveimur félögum sín-
um um 13 kílómetra norður af
Hveravöllum, hafði fengið botn-
langakast. Pilturinn var í hópi 20
skáta á leið suður Kjöl. Læknir
piltsins á Akureyri taldi brýna
nauðsyn að koma piltinum undir
læknishendur. Þegar var haft
samband við varnarliðið, en þá
gekk á með hríðaréljum. Þyrla
varnarliðsins hóf sig á loft klukk-
an 22.19 og var fyrirhugað að
fljúga að Hveravöllum og sækja
leiðsögumann. En klukkan 22.50
varð þyrlan að snúa við vegna
hríðarveðurs og ísingar.
Ákveðið var að fresta aðgerðum
þar til daginn eftir, sumardaginn
fyrsta. Þyrlan fór í loftið klukkan
04.30 að morgni sumardagsins
fyrsta og lenti á Hveravöllum
klukkan 05.48 og sótti leiðsögu-
mann. Síðan var farið sem leið lá
að tjaldi piltsins og hann sóttur.
Til Reykjavíkur kom þyrlan rétt
um klukkan sjö og flutti piltinn í
sjúkrahús. Pilturinn var skorinn
upp samdægurs og reyndist botn-
langi hans mikið bólginn, en hon-
um líður nú vel.
Laust eftir klukkan 15 á föstu-
daginn langa barst slysavarnafé-
laginu beiðni frá togaranum
Framnesi um að 32 ára gamall
skipverji, sem fengið hafði hjarta-
áfall, yrði fluttur í sjúkrahús.
Togarinn var staddur um 70 sjó-
mílur vestur af Látrabjargi. Þegar
var haft samband við varnarliðið
og fór þyrla í loftið um klukkan 16.
Tankvél fór með henni, vegna
hinnar miklu vegalengdar. Flugið
vestur gekk vel, og greiðlega gekk
að koma sjómanninum um borð í
þyrluna. Vegna bilunar varð þyrl-
an að koma við á ísafirði og taka
þar eldsneyti, en eldsneytismót-
taka hennar hafði bilað, en yfir
Djúpi hafði tekist að gera við bil-
unina og tók þyrlan því eldsneyti á
flugi og hélt áleiðis suður. Hún
lenti við Borgarspitalann klukkan
20.15 og var skipverjinn lagður
inn.
Annan dag páska um klukkan
14.30 kom þriðja kallið, nú frá sov-
ésku verksmiðjuskipi, sem statt
var um 240 mílur suð-vestur af
Reykjanesi. Sjómaður hafði fengið
alvarlega heilahimnubólgu og
þurfti nauðsynlega að komast
undir læknishendur. Þoka grúfði
yfir miðunum, en þrátt fyrir það
var ákveðið að freista þess að
sækja sjómanninn. Þyrla lagði af
stað ásamt Hercules-tankflugvél
og var yfir sovéska togaraflotan-
um um klukkan 18. Þá var svarta
þoka á miðunum og ekki gerlegt
að ná sjómanninum upp í vélina.
Þyrlan hringsólaði yfir skipunum
til klukkan 20.50. Þokunni hafði
ekki létt og ákveðið var að snúa til
Keflavíkur en sækja manninn
daginn eftir.
I samráði við sovéska sendiráðið
í Reykjavík var ákveðið að sjó-
maðurinn yrði fluttur um borð í
minni togara — um þrjú þúsund
lesta verksmiðjuskip og skyldi
siglt áleiðis í land. Um klukkan
6.30 í gærmorgun var skipið um
130 sjómílur undan landi. En
vegna þoku í Keflavík og yfir skip-
inu var ekki hægt að leggja upp.
Loks upp úr hádegi hafði létt svo
til þyrlan gat hafið sig til lofts,
þrátt fyrir slæmt skyggni bæði í
Keflavík og yfir skipinu. Um
klukkan 14 var þyrlan yfir skipinu
og fóru tveir sjúkraliðar um borð
og hlúðu að manninum og sáu um
flutning um borð í þyrluna. Það
gekk greiðlega og lenti þyrlan við
Borgarspítalann um klukkan 15.50
í gær og var manninum komið
undir læknishendur.
Þess má geta að á vegum Slysa-
varnafélags íslands var stúlka,
sem hafði slasast í umferðarslysi í
Eldgjá, sótt austur á Kirkjubæj-
arklaustur á fimmtudag. Það var
vél frá Sverri Þóroddssyni sem
sótti stúlkuna og kom henni undir
læknishendur.
„Biðin eftir björgun þolanleg“
ÓLAFUR Pétursson, skáti á Akur-
eyri, varó fyrir því óláni að fá botn-
langakast er hann og fleiri skátar
voru á leið á dróttskátamót á
Hveravöllum um helgina. Ólafur,
sem er 16 ára, var sóttur á þyrlu
varnarliðsins og fluttur á Landa-
kotsspítala þar sem botnlagninn
var tekinn úr honum.
„Það var á þriðjudagskvöld að
ég fyrst kenndi mér meins,“ sagði
Ólafur í spjalli við Mbl. „Vorum
við þá staddir um 10 km frá
Hveravöllum. Miðvikudagsmorg-
uninn leið mér mun verr og var
þá einn sendur út af örkinni að
sækja hjálp á Hveravelli. Heima-
fólk á Hveravöllum sfmaði eftir
aðstoð og hafði ég spurnir af því
að reynt hefði verið að ná í mig á
jeppa og þyrlu. Aldrei sást til
jeppans, en þyrlan gerði tvær
lendingartilraunir. Sú fyrri mis-
Morgunblaðið/Hrólfur Brynjólfsson
Þyrla varnarliðsins norður af Hveravöllum, en þangað var sóttur sjúkur
piltur.
fórst, annaðhvort vegna dimm-
viðris eða ísingar, en að morgni
skírdags tókst þeim að lenda
þyrlunni og var ég þá fluttur á
Landakotsspítala.
Biðin eftir björgun var alveg
þolanleg. Ég lá í svefnpoka inni í
tjaldi og það vel var frá tjaldinu
gengið að veðurs varð ekki vart,“
sagði Ólafur að lokum.