Alþýðublaðið - 30.10.1931, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBLAÐIÐ
r l
Hvað er að?
Síðustu mánuðina hefir mikið
verið rætt um kreppuna, en blöð-
unum kernur ekki vel saman um
hvers konar fyrirbrigði þessi
kreppa sé.
Tíminn og aðstandendur hans
vlrðast skoða hana sem lítt skil]'-
anlegt og óviðTáðanlegt náttúru-
fyrirbrigði, sem verði að taka eins
og ísa-ár eða eldgos.
Morgunbladid virðis-t aftur á
móti álíta, að aðalorsök krepp-
unnar sé að finna í pólitík Fram-
sóknar-flokksins, og pá ekki ó-
sennilegt að pað álíti fall Jó-ns
Kjartanssonar sem pingmanns
Vestur-Skaftfelliniga eina fyrstu
orsökina til h-ennar.
Margir, sem um kreppuna tala
eða rita, gera pað eins og hér sé
u:m einstakt fyrirbrigði að ræð-a,
sem aldrei hafi áður pekst.
Kreppur hafa pó undanfarna
mannsaldra sífelt komið aftur á
fimm til sjö ára millibili, og eru
óhjákvæmileg afleiðing af skipu-
lagsleysi auðvaldspjóðfélagsinís.
er stafar af einstaklinigseigninni
á framleiðslutækjunum, sem ó-
hjákværhilega h-efir í för með sér
notkun peirra til .auðgunar eig-
endanna, án tillits til hvers gl-
menningur krefst, pó petta tvent
geti að sönnu stundum farið sam-
an.
Par sem hver og einn af eig-
endum framleiðs-lutækjanna hef_
ir pað markmið að auðga sjálfan
sig, en parf að keppa við aðra,
sem eiga sams konar framleiðslu-
tæki, fer framleiðslan ekki fram
eftir neinni fyrirfram hugsaðri
heildaráætlun eða skipulagi, held-
ur ríkir hér fullkomið skipulags-
leysi og viliim-enska. Pegar fram-
leiðsla einnar vörutegundar um
nokkurt sk-eið h-efir gefið meíri
arð en önnur framl-eiðsla, pjóta
svo og sv-o margir af peim, ,sem
yfir nægu rekstursfé ráða, til og
fara að framleiða pá vöruteg-
und, og brátt v-erður of mikið
framboð af henni, hún f-ellur í
verði, framleiðslan er dregin
saman og verkamenn verða at-
vinnulausir. En nýtt kapphlaup
hefst milli eigenda auðsins um
aðrar vörutegundir og svo koll
af kolli. Stafar af pessu hið svo-
nefnda sífelda atvinnuleysi, sem
er eitt einkenni auðvalds-pjóðfé-
lagsins, jafnvel á uppgangsárum,
og er annars eðlis en atvinnu-
leysi pað, sem er í sambandi við
árstíðir, en í venjulegu árferði
hér á landi er mest atvinnuleysið
af síðarnefndu tegundinni.
Það hefir verið sagt, að krepp-
urnar stöfuðu af pví, að eigna-
stéttin gæti aldrei notað aíllar
tekjur sínar, og pyrfti pví stöð-
ugt að setja upp fleiri og fleiri
framleiðslutæki til p-ess að gera
eitthvað við óeytt fé sitt, semf
svo hlyti að verða til pess -að of
mikið yrði af varningi eftir n-okk-
urn tíma miðað við eftirspurnina,
og öll forðabúr að fyllast af ó-
seljanlegum varningi. En p-essi
skýring er nú samt ekki nema
að litlu leyti rétt, pví pað gætu
ekki komið margar kreppur hver
fram af annari af pessum orsök-
um, ef framleidsluadferdunum
fœri ekki fram fafnfmmt, p. e.
ef engar vinnusparandi vélar né
adferdir fyndust upp. Því stæðu
framleiðsluaðferðirnar í stað,
mundi koma j-afnvægi á milli
framleiðslu og eyðslu, sumpart á
p-ann hátt -að eignastéttin eyddi
m-eiru (og pað er 1-engi hægt að
bæta við pannig að reisa stærri
og vandaðri hallir og úr efni,
sem meiri -./inna fer í að fram-
leiða, húsgögn, búsgögn og f-atn-
að af vandaðri gerð eða dýrara
efni, p. e. efni, er fleiri h-endur
purfa til að framleiða), en sum-
part mundi verkalýðurinn krefj-
ast m-eira og fá meira. Síðan
iðnaðaröldin hófst hafa eigna-
stéttirnar sífelt v-erið að gera
daglegt umhverfi sitt dýrara og
skrautlegra, og pó heimurinn hafi
með undrun og aðdáun hlustað á
lýsingu á gripum p-eim, er fund-
ust pegar rofinn var haugur Tut-
Ankh-Amens, pá var öll hans
dýrð, miðuð við amerískan millj-
ónaeigand-a, ékki nema eins og
postulínshundar á sveitak-omm-
óðu, borið saman við ríkt heild-
salia- eða togaraeiganda-heimili í
Reylkjavík.
Þegar auðvalds-formælendurn-
ir eru að bera s-aman hv-e miklu
betur verkamanninum líður n-ú
en fyrir 50 árum, hversu betri
húsnæði, fatnað, fæði og svo
framvegis nú en pá, pá hafa peir
rétt fyrir sér að bneytingin er
stórfengleg, kjörin hafa stór-
lega batnað (en við jafnaðar-
menn erum samt ekki ánægðir
af pví verkalýðurinn hefir ekki
f-engið sinn hlut miðað við v-erk-
1-egu framfarim-ar, o-g g-etur ekki
fengið pað, meðan einstakir menn
eiga framleiðslutækin, auk pess
sem framleiðslan vegna skipu-
lagsleysis, er fylgir einka-eign-
inni á framleiðslutækjunum, get-
ur aldrei orðið -eins mikil).
Þessi próun í pá átt, að eyda
meiru, mundi smátt og smátt
koma á tiltölulega miklu jafn-
vægi milli framleiðslu og eyðslu,
ef framleiðsluaðferdunum fœri
ekki sífelt fram.
Það er einkenni krepputím-
anna, að pá em vörubirgðir alls
staðar m-eiri en áður — öll hús
full af varningi, sem ekki selst.
Það hefir pví verið sagt, að
kreppurnar kæmu af offram-
leáðs-lu, en pað er viðlíka og að
segja pegar bátaferö hættir um
vatn, af pví pað frýs, að vatnið
hafi frosið af pví bátaferðir hafi
hætt um pað. Offramleiðsla er
ekki til hvað iðnaðarvaming
snertir. Löngu áður en allir, sem
nú vantar n-auðsynlegan fatnað,
skófatnað, húsgögn og búsgögn
og hvað eina, sem mönnum er
talið nauðsynlegt nú á tímum,
væru búnir að fá pað, sem p-eir
pyrfti til p-ess að komas-t af næstu
mánuðina, væru allar vöru-
geymslur “veraldarinnar orðnar
tómar. Hér er pví ekki um of-
framleiðslu að ræð-a, heldur vant-
andi kaupgetu hjá afmenningi.
Alt af er v-erið að finna upp
nýjar vélar, sem framileiða meira
-en pær, sem áður voru til, alt
af ný o-g hagkvæm-ari efni ti]
vörugerðarinnar, og alt af nýjar
vinnusparandi aðferðir. Við petta
eykst framleiðslan gífurlega, en
pó lifnaðarhættir eignastéttarinn-
ar v-erði stöðugt dýrari og dýr-
ari (p. e. m-eira vinnuaflseyðandi),
pá styttist vinnutimi verkalýðs-
in-s svo lítið, og vex s-vo lítið
kaup hans, að framleiðslan verð-
ur m-eiri en kaupgetan. Hér er-
um við pví við orsök kreppanna.
í jafnað-arstefnu pjóðfélagi pýða
nýjar vélar og aðrar framleiðslu-
framfarir hærra kaup og meiri
kaupgetu, styttri vinnutíma,
lengra sumarfrí, niðurfærslu á
aldurslágmarki á ellistyrk fyrír
almenning, er nemur fulliu kaupi,
o. s. frv. En í auðvaldspjóðfé-
laginu pýð-a framfarirnar kreppu
með nokkurra ára millibili, og
pví tíðari, sem framfarirnar eru
meiri. Og ráðið, sem auðvaldið
hefir við kreppunni: að lækka
kaupið og par með minka kaup-
getuna, er nákvæm-lega jafn vit-
urt og aðferðin við að lækn-a
mann, sem aðframkominn af
margra vikna hungri í óbyggðum
skreiddist til mannabygða: hon-
um var tekið blóð.
Vert er að athuga, að fjárhags-
og framleiðslu-vandræði vor, sem
nú -eru óg við köllum ei-nu nafni
heimskreppuna, eiga raunveru-
lega rót sín-a að rekja til priggja
f yrirbrigða:
1. Til heimskreppunnar, p. e.,
iðnaðarkreppunnar, er hófst í
Bandaríkjunum fyrir tveim árum.
2. Til landbúnaðarkreppunnar,
sem að sönnu einnig er heims-
kreppa, en er búin að standa
lengur en iðnkreppan og mun
standa löngu eftir að hún er -liðin
hjá.
3. Til sérstakrar staðbundinnar
ísl-enzkrar kreppu, sem á rót sína
að rekja til pessara fyrirbrigða:
a. Stórkostlegrar aukninga.r r
aðalútflutningsvöru okkar, fiskin-
um, án pess að reynt hafi v-erið
að finna nýj-ar aðferðir til pess að
g-era bann að útgengilegri vöru,
ekki einu sinni að leitað hafi
v-erið nýrra markaða fyrir gömlu
aðferðina við meðhöndlun fis-kj-
arins, p. e. að g-era hann að 'salt-
fiski.
b. Margra ára pólitískar og
fjármálalegrar óáranar í aðal-
markaðslandi-nu fyrir saltfiskinn,
p. e. Spáni, v-egna einræðis pess,
er par stóð árum saman og leiddi
til versn-andi hiags s-pænsku pjóð—
arinnar.
c. Bandvitlausrar og sumpart
gl æp sam legr-ar fj árm álap ó litíkur,
er skiftist í tvent
Fyrri vitleysan:
Fjármálapólitík íhaldsins: Ein-
staikir menn (aðallega peir, s-em
leggja rikulega fé í kosningasjóð
íhaldsins) fá að skulda milljónir
í bönkunum. Maður austur á
landi, sem aldrei hafði hundsvit
á v-erzlun, -eyðir yfir tveim millj-
ónum úr bönkunum, og útlend-
ingur einn (Skoti) fær að eyða
tíu milljónum, en allar -pess-ar
eyðslur, er samtals námu yfir 30
milljónum, voru, að undanteknu
hlutafé íslandsbanika (4^2 mi-llj-
ón kr.) eyðsla á almannafé.
Síðari vitleysan:
Fjármálapólítík Framsóknar:
Milljónum krón-a eytt í vegi og
brýr, ekki par sem pörfi-n er iriest
vegna atvinnu landsmanna, h-eld-
ur par sem pörfin er m-est vegniai
kjósendafylgis Framsóknarflokks-
ins. Milljónir í síma um héruð,
par sem tiltöIuLega lítil pörf er
fyrir hann atvinnulega séð, og
arður enginn fyrir Iiandssjóð. Með
vegi og sím-a að sumu leyti fylgt
fordæmi íhaldsins, að leggja
mannvirki pessi par, sem „góðum-
flokksmönnum“ kemur pað bezt,
Milljónir króna látnar sumpart
sem styrkur, sumpart sem lán (og
mikið af pví fæst aldrei -aftur):
1) til húsbygginga út um sveit-
ir, sem bráðum verða auðar af
fólki, með sama búskapariagi og
nú;
2) til jarðabóta, sem margar
hafa vafasamt gildi, par sem riý-
ræktin er fl-ent út til pess að tak#
sem mestan jarðabótastyrk, enda
sannanlegt, að jarðabótastyrkur
goldinn úr landssjóði hefir sums
staðar numið meiru en alt v-erkið
kosíaði og á petta bæÖi við um
túnrækt og safnprær.
3) Til pess að byggja skólar
sem hafa mjög vafasamt menn-
ingargildi og sem sumir hafa orð-
ið helmingi dýrari en nauðsyn
krafði, enda sum-ar byggingamar
verið bygðar tvisv-ar, og pví al-
ment trúað að byggingameistari
rikisins . væri sauður, o-g p-að'
prátt fyrir pað pó pað sé laðal-
lega Morgunbl-aðið haildið pví
fram.
Nánar í nýrri grein.
Ólafur Friðriksson.
Brezkn kosninnarnar
Lundúnum-, 29. okt. U. P. FB,
Samkvæmt skýrslum brezkra
blaða fengu bandalagsflokkarnir
14178 725 atkvæði,
en andstæðingar peirna
6 860 925 atkvæði.
Skíðafélag Reykjavíkur heldur
aðalfund sinn (er frestað var
vegna pess hve fáir mættu) í
Kauppingssalnum mánud-aginn 2:
n. m.' kl. 8V2 síðd. stundvíslega-